Tkanka nerwowa

1. Tkanka nerwowa • neurocyty – wysoko wyspecjalizowane komórki, które łącząc się ze sobą, tworzą zintegrowaną sieć obejmującą cały organizm. • komórki glejowe - pełnią funkcje ochronne i odżywcze • anatomicznie tkanka nerwowa tworzy: • ośrodkowy układ nerwowy (OUN) • obwodowy układ nerwowy • zasadnicza funkcja tkanki nerwowej: 1. odbieranie, przekazywanie i analizowanie bodźców ze środowiska zewnętrznego; 2. kierowanie działalnością motoryczną oraz czynnością narządów wewnętrznych (gruczołów dokrewnych, a także aktywnością psychiczną)‏

2. Neurony Neuron - jednostka strukturalno-czynnościowa tkanki nerwowej, tworzy ją komórka nerwowa wraz z wypustkami Budowa: 1. ciało komórki (perykarion); 2. wypustki protoplazmatyczne (dendryty) w liczbie jedna lub więcej; 3. wypustka osiowa (akson, neuryt) zwykle pojedyncza, na końcu często rozgałęziona i kolbkowato rozszerzona

3. Dendryty przewodzą impulsy do ciała komórki a neuryty od ciała komórki na obwód. SYNAPSA

4. Podział neuronów a) ze względu na funkcję neurony dzielimy na: - motoryczne - czyli ruchowe kierujące funkcją narządów i mięśni; - czuciowe - odbierające i przekazujące bodźce ze środowiska zewnętrznego i wnętrza ciała; - wstawkowe - łączące różne zespoły neuronów, pełniące więc funkcje kojarzeniowe b) ze względu na kształt neurony dzielimy na: - wielobiegunowe -liczne dendryty i jeden akson; - dwubiegunowe jeden dendryt i jeden akson - pozornie jednobiegunowe - posiadające jedną wypustkę, która po krótkim przebiegu rozgałęzia się w kształt litery T.

5. 3 1 4 2 1 - jednobiegunowe 2 - dwubiegunowe 3 - wielobiegunowe 4 - pseudojednobiegunowe

9. Neurocyt Perikarion (perycaryon), inaczej ciało komórki nerwowej, soma • W ośrodkowym układzie nerwowym ciała neuronów znajdują się w istocie szarej, podczas gdy wypustki neuronów tworzą istotę białą. • jądro komórki nerwowej jest zwykle okrągłe, duże i położone centralnie. • chromatyna w formie rozproszonej (euchromatyna) co związane jest z jej znaczną aktywacją. • siateczka śródplazmatyczna szorstka, rozbudowana, świadczy o dużej aktywności cytoplazmy • AG zlokalizowany jest dookoła jądra i tworzy go zwykle kilka diktiosomów • w cytoplazmie ciała komórki jak i w wypustkach znajdują się także liczne włókienka pośrednie o średnicy 10 nm, zwane neurofilamentami. • w ciele komórki spotyka się także wtręty w postaci ziaren barwnika oraz ziaren lipofuscyny

10. Dendryty • wypustki protoplazmatyczne = dendryty • dendryty są zwykle krótkie i rozgałęziają się podobnie jak drzewo, stąd ich nazwa (gr. dendron = drzewo) • pokryte są kolcowatymi wypustkami, które stanowią miejsca kontaktu z wypustkami innych neuronów • przewodzą do ciała komórki • znacznie zwiększają powierzchnię kontaktu z innymi neuronami, gdyż na dendrytach kończą się ich aksony • zawierają zarówno neurofilamenty jak i mikrotubule

12. Aksony, Neuryty • neuron posiada tylko jeden akson • podstawa aksonu - miejsce odejścia aksonu od ciała komórki, nie zawiera tigroidu, natomiast zawarte w niej mikrotubule ułożone są w pęczki • cytoplazmę zawartą w aksonie nazywa się aksoplazmą, a błonę pokrywającą aksolemą • aksoplazma zawiera niewiele mitochondriów i neurofilamentów oraz mikrotubuli • poprzez aksony mogą być transportowane na obwód neuronu (transport aksonalny ortodromowy) produkty syntez zachodzących w perikarionie; • z obwodu do perikarionu (transport aksonalny antydromowy) mogą podlegać transportowi czynniki wzrostu (np. NGF), toksyny bakteryjne oraz wirusy

13. Akson przeważnie otoczony jest osłonka zbudowaną z komórek Schwanna, które na znacznych jej obszarach wytwarzają dodatkowo osłonkę mielinową. Widoczne w mikroskopie świetlnym przewężenia w osłonce mielinowej nazywane są przewężeniami Ranviera. Akson, który może być otoczony osłonką komórek Schwanna i osłonką mielinową, nosi nazwę włókna nerwowego. Pęczek włókien nerwowych zaś tworzy pień nerwowy.

14. Synapsa • synapsy tworzone są pomiędzy: - aksonami i dendrytami (aksono-dendrytyczne) - najczęściej spotykane - aksonami i ciałem komórki (aksono-somatyczne)‏ - dendrytami (dendryto-dendrytyczne)‏ - aksonami (aksono-aksonalne)‏ • kolbkowate rozszerzenie aksonu (kolbka synaptyczna), zawiera mitochondria, brakuje natomiast neurofilamentów • w kolbce synaptycznej znajdują się różnej wielkości (20-65 nm) pęcherzykisynaptyczne • błona komórkowa kolbki od strony zetknięcia się z drugim neuronem jest zgrubiała nazywa się błoną presynaptyczną. Leżąca naprzeciwko niej błona drugiego neuronu, zwana błoną postsynaptyczną jest także zgrubiała. • przekazywanie impulsów nerwowych poprzez synapsę odbywać się może za pomocą substancji chemicznych zwanych neuroprzekaźnikami (neurotransmiterami). Synapsy takie nazywamy synapsami chemicznymi (najczęstszy rodzaj synaps).

16. Nerwy • nerwy to nagromadzenie włókien nerwowych wraz z towarzyszącą im tkanką łączną • włókna tworzące nerw mogą być włóknami mielinowymi lub bezmielinowymi, posiadającymi osłonkę jedynie z lemocytów • z punktu widzenia czynnościowego mogą to być włókna ruchowe (odśrodkowe) lub czuciowe (dośrodkowe), przy czym nerw może zawierać jeden rodzaj włókien lub różne ich rodzaje • tkankę łączną otaczającą poszczególne włókna nerwowe nazywamy śródnerwiem (endoneurium). • pęczki włókien otoczone są przez błonę łącznotkankową nazywaną onerwiem (perineurium), a cały nerw zespala tkanka łączna nazywana nanerwiem (epineurium)‏

18. Glej (neuroglej)‏ • Komórki gleju stanowią obok właściwych komórek nerwowych - neuronów, zasadniczy składnik ośrodkowego (50%) i obwodowego układu nerwowego. • Wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje gleju: - makroglej - tworzą go: • glej gwiaździsty reprezentowany przez astrocyty oraz oligodendrocyty • glej wyściółkowy (ependyma) reprezentowany przez ependymocyty pochodzi z ektodermy - mikroglej (mezoglej) - tworzą go komórki mikrogleju, mające zdolność do przemieszczania się i fagocytozy; pochodzi z mezodermy • W obwodowym układzie nerwowym glej występuje w postaci neurolemocytów oraz komórek glejowych zwojów, które otaczają obecne w zwojach komórki nerwowe

19. Astrocyty

20. Astrocytyzawdzięczają swoja nazwę bardzo licznym wypustkom cytoplazmatycznym, które upodabniają je do struktury gwiaździstej (dlatego zwane są inaczej komórkami gwiaździstymi). W zależności od lokalizacji w ośrodkowym układzie nerwowym można wyróżnić astrocyty protoplazmatyczne (z licznymi stosunkowo krótkimi wypustkami, obecnie w istocie szarej) oraz włókniste (z nielicznymi długimi wypustkami, obecne w istocie białej). Niekwestionowanym markerem astrocytów jest kwaśne glejowe białko włókienkowe (GFAP, glialfibrillaryacid protein) będące składnikiem filamentów pośrednich. Podstawowa rola astrocytów to udział w wytwarzaniu bariery krew-komórka nerwowa. Astrocytyizolują całkowicie naczynia włosowate od odcinków komórek nerwowych, które nie są pokryte osłonką mielinową, wytwarzając swoistą graniczną błonę glejową.

22. Makroglej • oligodendroglej (glej skąpowyspustkowy): -nazywane są również glejem skąpowypustkowym. Przyczyniają się do wytwarzania osłonek mielinowych w ośrodkowym układzie nerwowym - mniej liczne wypustki niż astrocyty oraz mniejszy rozmiar - występuje zarówno w szarej jak i białej istocie mózgowia - funkcja to tworzenie osłonki mielinowej, poprzez nawijanie się na wypustkę nerwową wypustki cytoplazmatycznej oligodendrocytu • ependyma (glej wyściółkowy): - ependymocyty pokrywające ściany komór mózgowych i kanału środkowego rdzenia kręgowego - mają cechy komórek nabłonkowych, których kształt i wielkość zależy od lokalizacji w układzie komorowym - mają kształt sześcienny lub walcowaty, wyjątkowo płaski - zwykle układają się w jedną warstwę opierającą się o błonę utworzoną z wypustek astrocytów - na powierzchni zwróconej do światła komór mają mikrokosmki, a pomiędzy nimi mogą znajdować się migawki.

23. Komórki mikroglejuto jedyne komórki glejowe o mezenchymatycznym pochodzeniu. Ich funkcja związana jest z procesami obrony immunologicznej ośrodkowego układu nerwowego. Komórki mikrogleju są zdolne do fagocytozy oraz zachowują zdolność do prezentacji antygenów i wydzielania cytokin i cytotoksyn. Komórki Schwannato komórki wytwarzające osłonkę mielinową w obwodowym układzie nerwowym. Podstawową cechą odróżniającą je od oligodendrocytów jest wytwarzanie osłonki mielinowej wyłącznie

24. Mielinizacja Układ obwodowy Układ centralny

25. Degeneracja i regeneracja włókien nerwowych Uszkodzenie włókna nerwowego nieuchronnie prowadzi do degeneracji aksonu. Proces ten został po raz pierwszy opisany w drugiej połowie XIX w. przez Augusta Wallera. Stworzona wtedy teoria (model degeneracji wallerianowskiej) jako jedyna w całej historii medycyny oparła się próbie czasu i jest aktualna po chwilę obecną. Degeneracja aksonalna wiąże się również z uruchomieniem procesów naprawczych. Mogą one doprowadzić do odrostu aksonalnego oraz przywrócenia unerwienia narządów docelowych wyłącznie w układzie nerwowym obwodowym. Związane jest to z kluczowym udziałem, nieobecnych w układzie nerwowym ośrodkowym, komórek Schwanna.