INTUICJA

1. INTUICJA D. Myers, Intuicja: Jej siła i słabość (2002) D. Kahneman, Fast and SlowThinking (2011)

2. Intuicja (D. Kahneman) System 2 (intuicja jako kształcona umiejętność np. intuicja mistrzów szachowych, lekarzy, itd..) System 1 (intuicja) 

3. Do czytania:

4. MyersDavid G, Intuicja Jej siła i słabość Moderator, 2004, s. 463. I więcej …

5. Myślenie kierowane intuicją versus myślenie krytyczne • Th!nk: Why Crucial Decisions Can't Be Made in the Blink of an Eye • Michael R. LeGault (2006) • „LeGaultdokonuje zdecydowanej, kontrowersyjnej i obiektywnej analizy przyczyn i rozwiązań niektórych problemów stojących przed kulturą Zachodu w XXI wieku.” • Z recenzji (Amazon Books) • Blink: The Power of Thinking Without Thinking • Malcolm Gladwell(2005) „ „Blink” to książka o myśleniu bez myślenia, o wyborach, które zdajemy się czynić w mgnieniu oka, a które faktycznie nie są tak proste, jakie się wydają”. Z recenzji (Amazon Books)

6. Intuicja: znaczenie filozoficzneEncyklopedia filozofii Ted Honderich(red.)przekład Jerzy Łoziński,1995, Zysk i S-ka Wydawnictwo • INTUICJA Relacja, która ma rzekomo zachodzić — analogicznie do zmysłowego widzenia — między umysłem a czymś abstrakcyjnym, czyli niedostępnym dla zmysłów. • W ten sposób mogą być uchwytywane obiekty (na zasadzie przesunięcia znaczeniowego nazywane niekiedy „intuicjami”) takie jak liczby czy abstrakcyjne własności, a także pewne prawdy, które uznaje się za niedostępne dla zmysłów czy obliczeń (dlatego umiejętności szybkiego organizowania danych zwanej „intuicją bankiera” filozofia odmówiłaby tego miana). • Intuicja czy rzekoma intuicja odgrywa istotną rolę w logice, metafizyce, etyce i epistemologii. • Miejsce na pojęcie intuicji można by znaleźć w filozofii Kanta, który uważał, iż czasu i przestrzeni doznajemy w sposób wolny od jakiejkolwiek refleksji intelektualnej, a niemiecki termin Anschauungangielscy tłumacze oddają właśnie jako intuition(polscy jako „ogląd”), co w tej koncepcji na dodatek trzeba byłoby odróżnić od samego doznawania wrażeń zmysłowych. • Współcześnie terminu tego najchętniej używa się na określenie przed-filozoficznych przeświadczeń i odczuć (np. moralnych), które pojawiają się w eksperymentach myślowych.

7. Intuicja: znaczenie psychologiczneArthur S. Reber SŁOWNIK PSYCHOLOGII I. Kurcz i K. Skarżyńska, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa 2000 • Intuicja (intuition), sposób rozumienia lub poznania, który można scharakteryzować jako bezpośredni i natychmiastowy, nie oparty na świadomym rozumowaniu. • Termin ten występuje w dwóch różnych kontekstach znaczeniowych: a) proces nie oparty na żadnych przesłankach, w pewnym sensie mistyczny; b) reakcja na subtelne sygnały i związki odbierane w sposób nieświadomy. • Pierwsze ujęcie należy do pogranicza nauki i nie jest zalecane, chociaż z pewnością występuje dość powszechnie w tekstach popularnych; • Drugie dotyka kilku trudnych, lecz fascynujących problemów występujących w badaniach nad zachowaniem człowieka w sytuacjach złożonych; uczenie się utajone, uczenie się bez świadomości.

8. Sądy intuicyjneNęcka

9. Sądy intuicyjne: trzy cechy • 1/ takie których nie potrafimy uzasadnić, mimo poczucia posiadania wiedzy; • 2/ naiwne, oparte na potocznym doświadczeniu, a nie na ugruntowanej wiedzy; • 3/ a-logiczne, kierowane heurystykami

10. Trzy cechy sądów intuicyjnych • Raczej nagłe, bo nie jawią się jako kolejny krok myślenia • Raczej oczywiste, nie domagają się uzasadnień, są raczej pewne • Zawsze aprioryczne, nie wydaje się wypływać z wiedzy albo doświadczenia

11. Test Odległych Skojarzeń( Mednick, Mednick, 1964) Podaj jedno słowo kojarzące się z tymi trzema słowami menu lampa książka kieliszek ludność dym • Która trójka słów ma rozwiązanie, a która nie? • Oceń na skali 0-1-2 pewność swojego sądu • 0 1 2 Rozwiązanie: spis

12. Test Odległych Skojarzeń( Mednick, Mednick, 1964) Podaj jedno słowo kojarzące się z tymi trzema słowami gra koza kredyt druk biblioteka młotek • Która trójka słów ma rozwiązanie, a która nie? • Oceń na skali 0-1-2 pewność swojego sądu • 0 1 2 Rozwiązanie: karta

13. Tworzenie się sądu intuicyjnego(Bowers i in., 1990) • Faza naprowadzania nieświadoma aktywizacja węzłów sieci semantycznej i powstanie przeświadczenie o tym, że oderwane słowa są jakoś powiązane • Faza inegracji uświadomienie sobie i zwerbalizowanie powiązania. • Sąd w ten sposób wygenerowany cechuje się subiektywną nagłością, oczywistością i apriorycznością.

14. kredyt ? gra biblioteka

15. hipoteczny kredyt karta kredyto… „od ręki” ? w pokera gra biblioteka trefle … w karty piki Karta biblio …

16. hipoteczny kredyt karta kredyto… „od ręki” Karta? Karta! w pokera gra biblioteka trefle … w karty piki Karta biblio …

17. karta !

18. Faza naprowadzania • aktywizacja węzłów sieci semantycznej, reprezentujące trzy oderwane pojęcia, • aktywacja rozprzestrzenia się na inne elementy sieci, • aktywny staje się również czwarty węzeł, "namierzony" z trzech stron, reprezentujący rozwiązanie • Powstaje poczucie i przeświadczenie o tym, że trzy oderwane słowa są jakoś powiązane • Nie wiemy na czym polega owo powiązanie, ale jesteśmy subiektywnie przekonani o jego istnieniu.

19. Faza integracji • pobudzenie czwartego węzła sieci przekracza wartość graniczną, umożliwiającą uświadomienie sobie i zwerbalizowanie powiązania. • Choć rozwiązanie rodzi się wyniku dłuższego procesu ciągle narastającego pobudzenia sieci semantycznej, - punktu widzenia świadomej części umysłu - rozwiązanie pojawia się nagle i niespodziewanie. • Dlatego sąd w ten sposób wygenerowany cechuje się subiektywną nagłością, oczywistością i apriorycznością (Nęcka, 1983).

20. Intuicja pamięciowaPoczucie posiadania wiedzy - jesteśmy świadomi, że coś wiemy, ale nie wiemy skąd. • Np.. uczenie się słownika języka ojczystego • Jeśli jesteś przeciętnym absolwentem szkoły średniej, znasz około 80.000 słów (prawdopodobnie jest to liczba zaniżona, skoro czytasz tę książkę). • Oznacza to, że od 1 do 16 roku życia uczysz się (średnio) 5.000 słów każdego roku, czyli ( średnio) 13 każdego dnia! • I nie wiesz o tym ( uczeni się nieświadome)

21. Uszkodzenia hippokampaa pamięć utajona • Pacjenci, po przeczytaniu opowiadania (przetwarzanie werbalne) • drugi raz czytają je szybciej ( pamięć utajona), ale • nie przypominają sobie, że już czytali to opowiadanie (brak pamięci jawnej).

22. Markery somatyczne a intuicja (Antonio Damasio)

23. Markery somatyczne (Antonio Damasio) • Kiedy prezentowano badanym podprogowo • zdjęcia pająków i poddawano ich drażnienie prądem elektrycznymi • zdjęcia innych przedmiotów (bez drażnienia), • niektórzy — odczuwający częstotliwość akcji swojego serca ( marker somatyczny) — byli w stanie przewidzieć nadchodzący wstrząs. • Ci studenci, choć nie widzieli pająków świadomie, mieli intuicyjne przeczucie zagrożenia.

24. Markery psychosomatyczne • Czasami posiadamy cielesne odczucie relacji, z której świadomie nie zdajemy sobie sprawy ( marker somatyczny). • Czasami intuicyjnie prze-czuwamy to, z czego nie zdajemy sobie sprawy (poczucie bliskości zagrożenia)

25. Podejmowanie ryzyka a intuicja : funkcja markerów A. Bechara, Hanna Damasio

26. Zmiany przewodnictwa skórnego w grupie normalnej i kontrolnej (Antonio Damasio) • A - grupa kontrolna - zdrowi • B - grupa z uszkodzeniami płatów czołowych • T - pojawienie się slajdu • Slajdy neutralne emocjonalnie v. slajdy emocjogenne • Wyniki: • W grupie kontrolnej pojawienie się slajdów emocjogennych zmieniało przewodności skóry • W grupie pacjentów z uszkodzeniami płatów czołowych nie pojawiły się zmiany przewodności ani po slajdach emocjogennych ani po slajdach neutralnych.

27. Zmiany przewodnictwa skórnego w grupie normalnej i kontrolnej (Antonio Damasio) Brak markera somatycznego Działanie markera somatycznego T T T T A Osoby zdrowe B. Osoby z uszkodzeniami płatów czołowych

28. PODEJMOWANIE RYZYKA A. Bechara, Hanna Damasio • W podstawowej wersji eksperymentu uczestnik określany mianem „gracza” siada przed czterema taliami kart, oznaczonymi literami A, B, C i D. • Dwie grupy graczy: zdrowi i z uszkodzeniami płatów czołowych • Gracz otrzymuje kredyt w wysokości 2000 dolarów (użyto falsyfikatów wyglądających jak prawdziwe banknoty). • Celu gry jest zyskanie jak największej wygranej, a przynajmniej nie-utracenie sumy kredytu. • Gra polega na odkrywaniu kolejnych kart z którejś talii, aż do sygnału danego przez eksperymentatora. Gracz nie wie, ile kroków będzie liczyć cała partia. • Uczestnikowi eksperymentu mówi się, że odkrycie dowolnej karty wiąże się czasami z wygraniem pewnej sumy pieniędzy, czasami ze stratą, koniecznością zapłacenia pewnej kwoty prowadzącemu eksperyment. • Nie ujawnia się wysokości ewentualnych wygranych ani strat, które powoduje odkrycie danej karty z danej talii. Nie zdradza się również rozkładu kart w poszczególnych taliach ani kolejności ich ułożenia. Te utajone reguły pozostają niezmienne.

29. Wysokość wygranej lub straty ujawniana jest dopiero w chwili jej odkrycia karty z danej talii. • Badany może prowadzić rachunek zysków i strat wyłącznie w pamięci. • Reguły gry, utajone, ale możliwe do wykrycia, pozostają niezmienne: • Odwrócenie dowolnej karty z talii A lub B to wygrana 100 dolarów, podczas gdy odwrócenie kart z talii C i D daje tylko 50. • Niektóre karty z talii A i B, zmuszają gracza do wpłacenia eksperymentatorowi znacznej sumy, nawet 1250 dolarów. • Podobnie, niektóre karty z talii C i D wiążą się ze stratą pieniędzy przez gracza, te sumy są znacznie niższe, około 100 dolarów). • Gra kończy się po stu ruchach (o czym gracz wcześniej nie jest informowany).

30. Główne strategie gry

31. Zachowanie graczy „zdrowych” • Początkowo ciągnęli oni karty ze wszystkich czterech talii, starając się odkryć zasady gry i sposób rozłożenia kart. • Potem zwabieni wyższymi nagrodami — najczęściej zaczynają preferować talie A i B. • Jednak stopniowo, po około trzydziestu ruchach, skłaniają się ku taliom C i D. • Z reguły trzymają się tej strategii do końca, choć niektórzy z nich, pewni siebie i skłonni do ryzyka, próbują jeszcze niekiedy ciągnąć z talii A i B, by szybko powrócić do wyraźnie ostrożnej strategii.

33. Zachowanie pacjentów z uszkodzeniami płatów czołowych Najbardziej interesujące okazało się zachowanie pacjentów z uszkodzeniem okolic brzuszno-przyśrodkowych płatów czołowych, • Po wstępnym etapie ogólnych prób pacjenci z uszkodzeniami płatów czołowych systematycznie zaczynali brać • coraz więcej kart z talii A i B (strategia ryzykowna), a • coraz mniej z C i D ( strategia ostrożna). • Mimo wyższych wygranych za ciągnięcie kart z talii A i B, wysokie kary doprowadzały ich do bankructwa w połowie sesji, po 50 ciągnieniach.

34. Sądy ( intuicje) ekspertów:Kiedy można im wierzyć?D. Kahneman

35. Model podejmowania decyzji intuicyjnychGary Klein ( lata 70-te) Teoria Kleina jest rozwinięciem idei Herberta Simona “Sytuacja (konkretny pożar – S.Z) )dostarcza wskazówek, te wskazówki dają możliwość odszukania informacji w pamięci długoterminowej, te informacje poddają stosowne rozwiązanie”. „Intuicja to nic więcej i nic mniej niż rozpoznawanie” (Herbert Simon) Klein rozwinął „teorię podejmowania decyzji intuicyjnych” w zastosowaniu do decyzji dowódców oddziałów straży pożarnej, ale teorii ma zastosowanie w innych dziedzinach, łącznie z szachami.

36. Model podejmowania decyzji intuicyjnych:dowódcy oddziału strażakówGary Klein ( lata 70-te) • Faza pierwsza • Faktycznie, dowódcy zwykle generują tylko jeden wybór, i to wszystko, czego potrzebują. • Odszukują w pamięci możliwy wybór, który uznają za pierwszy do rozpatrzenia… • opierając się na repertuarze sytuacji - decyzji, które zgromadzili w trakcie dziesięciu i więcej lat zarówno doświadczeń, Faza druga Oceniają ten wybór przez umysłową symulację, czy pasuje do zastanej sytuacji… Jeśli seria działań jest odpowiednia, wprowadzają je w życie Jeśli pierwszy wybór ma braki, dostosowują go. Jeśli nie da się go łatwo dostosować, - powracają do następnej opcji. I dalej proces biegnie tak samo.

37. Model podejmowania decyzji intuicyjnychGary Klein ( lata 70-te) Generowanie (jednego!) pomysłu Symulacja zastosowania w sytuacji ocena: Dopasowany: :nie dostosowany działanie Następny … System I System II

38. Nabywanie kompetencji w intuicji Nabycie doświadczenia przez eksperta w złożonych zadaniach jest • zawiłe i powolne. • Jest nabyciem nie pojedynczej umiejętności a raczej szerokiego zbioru mini- umiejętności. Szachy Mistrz szachowy rozpoznaje intuicyjnie pozycję w mgnieniu oka, ale nabycie tej umiejętności na tym poziomie zajmuje 10 lat. trzeba praktykować grę przez co najmniej 10 000 godzin ( około 6 lat po 5 godzin dziennie) aby uzyskać najwyższe poziomy umiejętności. Gracz zaznajamia się z tysiącami konfiguracji , z których każda stanowi figury powiązane relacjami atak, zagrożenie albo obrona. To przypomina przyswajaniem czytania poczynając od • rozpoznawania przez pierwszoklasistę poszczególnych konfiguracji liter i łączenie ich w sylaby i słowa • do wprawy zaawansowanego czytelnika, który w mgnieniu oka rozpoznaje ( czyta całe zdania akapity.

40. Warunki powstania trafnych intuicji Ufność jaka ludzie ( także eksperci ) przypisują swoim sądom intuicyjnym nie jest wiarygodnym wskaźnikiem trafności intuicji. Kiedy sądy intuicyjne odbijają faktyczną umiejętność eksperta, a kiedy stanowią wyraz jego złudzeń? Kiedy ludzie ( eksperci ) mają faktyczną możliwość nabycia tej umiejętności: • Przedmiot ocen, sytuacje, które jest wystarczająco regularne, by były przewidywalne; • Możliwość wyuczenia się tych regularności przez długą praktykę; • Jakość i szybkość zyskania potwierdzenia albo zaprzeczenia swoich intuicyjnych osądów ( feedback); Nie należy wierzyć jakimkolwiek ekspertom, którzy pewnie wyrokują sądy nie powstałe w wyżej ustalonych warunkach

41. Auto-iluzje ekspertów? v. oszustwa ekspertów?

42. Złudzenie umiejętności: profesjonalni inwestorzy • TerryOdean (prof.. finansów w UC Berkeley) badał rejestry sprzedaży z 10,000 kont indywidualnych inwestorów ( brooker’ów)w okresie siedmiu lat. • Udało mu się poddać analizie każdą transakcję, której dokonali inwestorzy przez dana firmę , tj. blisko 163,000 sprzedaży. Te dane pozwoliły Odean’owizidentyfikować wszystkie przypadki w których dany inwestor sprzedał pewne udziały jednej firmy a potem zakupił inne udziały w drugiej firmie. • Te działania ujawniały, że inwestor ma określona ocenę przyszłości dwóch udziałów: oczekuje, że akcje, które zakupił dadzą mu większy zysk niż akcje, które sprzedał. • Aby ustalić, czy takie rozumowanie było zasadne, Odean porównał, po jednym roku od transakcji, zwroty udziałów, które każdy inwestor sprzedał ze zwrotami udziałów, które tenże inwestor kupił. • Wyniki • Wyniki tych operacji były jednoznacznie złe. Przeciętnie, udziały których indywidualni sprzedawcy wyzbyli się dawały zysk większy niż te, które zakupili: około 3.2 % na rok, poniżej albo powyżej znaczących kosztów dokonania tych dwóch transakcji. Należy pamiętać, że to twierdzenie dotyczy przeciętnej- niektórzy brookerzy wypadali znacznie lepiej od przeciętnej, inni znacznie gorzej od przeciętnej.

43. Złudzenie umiejętności finansowych: doradcy inwestycyjni (Kahneman) • „Poprosiłem o pewne dane do swojej prezentacji i otrzymałem mały skarb: arkusz z zapisem wyników inwestycji dokonywanych przez 25 anonimowych doradców finansowych w trakcie kolejnych 8 lat. Sumaryczny wynik inwestycji każdego doradcy stanowił postawę do dorocznej premii. • Prostą sprawą było urangowanie doradców według ich wyników w każdym roku i ustalenie • 1/ czy istnieją stałe różnice umiejętności między nimi 2/ czy ci sami doradcy stale, rok po roku, uzyskują lepsze zwroty dla swoich klientów • Aby odpowiedzieć na te pytania obliczyłem współczynnik korelacji (rang) pomiędzy rangami w każdej parze lat: rok 1 z rokiem 2, rok 1 z rokiem 3, itd. aż do roku 7 z rokiem 8. Otrzymałem 28 współczynników korelacji, po jednej dla poszczególnej pary lat. • Wyniki : Oczekiwałem słabych wskaźników stałości różnic między doradcami, tj. trwałej hierarchii umiejętności. Byłem jednak zaskoczony, kiedy stwierdziłem że przeciętna wskaźników 28 korelacji wynosi 0.01, tj. zero. Wyniki obliczeń przypominały to, czego można oczekiwać od rzutu kostkami do gry.Żadna o badanych osób zdawała się być świadoma natury gry w jaka bawią się doradcy giełdowi. Sami doradcy odczuwali, że są kompetentnymi profesjonałami wykonującymi poważny zawód, z czy zgadzali się ich zwierzchnicy.

44. Złudzenie kompetencji: przewidywanie zdarzeń politycznych(Philip Tetlock) • Tetlock prowadził wywiady z 284 osobami, które „zarabiały na życie’’ komentowaniem albo doradzaniem co do możliwych trendów politycznych czy ekonomicznych. • Poprosił ich o ocenę, czy w nie odległej przyszłości nastąpią pewne zdarzenia w tych rejonach świata w których specjalizowali się, jak w tych rejonach co do których posiadali mniejsza wiedzę. • Czy Gorbaczow zostanie usunięty przez zamach stanu? Czy USA przystąpią do wojny w Zatoce Perskiej? Które państwo stanie się następnym wschodzącym rynkiem? • Tetlock zebrał więcej niż 80,000 przewidywań. Pytał również ekspertów, jak reagują kiedy mylą się, jak postępują wobec danych, które nie wspierają ich opinii. • Respondentów poproszono, aby w każdym przypadku oszacowali prawdopodobieństwo trzech alternatywnych wyników: 1/ trwanie status quo; albo 2/ wzrost politycznej swobody czy rozwoju ekonomicznego; albo zmniejszenie się tych samych wskaźników. Wyniki • Rezultaty badań były zaskakujące. Eksperci dokonywali mniej trafnych ocen niż gdyby przypisali równe prawdopodobieństwo każdej z • Innymi słowy, ludzi którzy spędzają czas i zarabiają na życie studiując poszczególne zagadnienie prezentując je słuchaczom produkują mniej trafne przewidywania niż małpy rzucające kości.

45. Regularność sytuacji. Szachy są przykładem krańcowym, ale bridżipoker posiadają dostateczną statystyczna regularność, aby mogła powstać umiejętność intuicji. Podobnie w przypadkach sytuacji napotykanych przez lekarzy, pielęgniarki, atletów, strażaków. Przeciwnie, gracze giełdowi, politolodzydokonujący prognoz długoterminowych działają w otoczeniu o nikłej przewidywalności. Potwierdzenie zaprzeczenie przewidywań ( feedback) Wśród specjalności medycznych anastezjolodzy są w sytuacji uprzywilejowanej, gdyż skutki ich działań są natychmiast widoczne. Przeciwnie radiolodzy uzyskują mało informacji od dokładności postawionych diagnoz i patologiach, których nie wykryli. Dlatego intuicja łatwiej rozwija się u anestezjologów niż radiologów.

46. Intuicja klinicznaD. Myers

47. Bełkot ekspertów • M.A. Hagen, Whores of the Court: The Fraud of PsychiatricTestimony and the Rape of American Justice. Regan/Harper Collins, Nowy York 1997 • Hagen nie odmawia racji bytu zeznaniom ekspertów na tematy takie, jak zeznania naocznych świadków. Ale „psychologiczny bełkot” przemądrzałych ekspertów tak się ma do nauki psychologicznej jak astrologia do astronomii. D. Myers, Intuicja… s.284)

48. Intuicja kliniczna • Wypuścić skazanego gwałciciela na zwolnienie warunkowe tak/ nie? • Czy dzwoniący na Telefon Zaufania dokona samobójstwa tak/ nie? • Czy wielokrotnie przesłuchiwane dziecko opowiada o faktycznym zdarzeniu tak/ nie?

49. S.J. Cecci, M.L.C. Huffman, How suggestibleare Preschool Children?, Journal of A. A. of Child and Adolescent Psychiatry 36, 1977 • W trzech różnych badaniach psychiatrzy, psychologowie, pracownicy społeczni, prawnicy i sędziowie oceniali sfilmowane na wideo zeznania dzieci czy są prawdziwe, czy są produkcją „fałszywych wspomnień” • Wyniki • Chociaż specjaliści byli pewni swojej umiejętności oddzielenia wspomnień prawdziwych od „wspomnień fałszywych” mieli wyniki zbliżone do (trafności - S. Z.) średniej.

50. Prognoza przestępstw seksualnych • Prognoza kliniczna: oparta o intuicję kliniczną • Prognoza akutuarialna: szacowanie wystąpienia zdarzenia na podstawie prognostyków; • Czy byłeś żonaty tak/ nie • Czy ofiary były obcymi ludźmi tak/nie • Jaka jest całkowita liczb twoich przestępstw seksualnych? • Czy dopuszczałeś się aktów przemocy? • Badana wykazały większą trafność prognozy aktuaryjnej niż prognozy klinicznej ekspertów! Zwłaszcza w prognozie długoterminowej.