การเก็บตัวอย่างและการวิเคราะห์ ด้านพิษวิทยาและสิ่งแวดล้อม

1. การเก็บตัวอย่างและการวิเคราะห์ด้านพิษวิทยาและสิ่งแวดล้อมการเก็บตัวอย่างและการวิเคราะห์ด้านพิษวิทยาและสิ่งแวดล้อม

2. สิ่งแวดล้อมมี 2 กลุ่มใหญ่ๆ สิ่งแวดล้อมทั่วไป สิ่งแวดล้อมในการทำงาน

3. สิ่งคุกคามสุขภาพอนามัย (Health Hazards) 1.1 สิ่งคุกคามสุขภาพอนามัยทางกายภาพ (Physical Health Hazards) 1.2 สิ่งคุกคามสุขภาพอนามัยทางเคมี (Chemical Health Hazards) 1.3 สิ่งคุกคามสุขภาพอนามัยทางชีวภาพ (Biological Health Hazards) 1.4 สิ่งคุกคามสุขภาพอนามัยทางจิตวิทยาสังคม (Psychosocial Health Hazards)

4. สารกำจัดศัตรูพืชและสัตว์สารกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ • สารกำจัดแมลง ออร์กาโนฟอสเฟต คาร์บาเมต ออร์กาโนคลอรีน ไพรีธรอยด์ • สารกำจัดวัชพืช พาราควอท ดาลาพอน ไดยูรอน • สารกำจัดเชื้อรา แคปแทน มาเนป เบนโนมิล • ชีวสาร ฮอร์โมนส์และสารควบคุมการ เจริญเติบโต จุลินทรีย์ที่ควบคุมศัตรูพืช

5. ก๊าซพิษและไอกรด/ด่าง • คาร์บอนไดซัลไฟด์ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ • คลอรีน ฟอสจีน ไฮโดรเจนซัลไฟด์ อื่นๆ • กรดไนตริก กรดเกลือ กรดกำมะถัน อื่นๆ • แอมโมเนีย โซเดียมไฮดรอกไซด์ อื่นๆ

6. จุลชีววิทยา • เชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา ไวรัส ที่ก่อให้เกิดโรคจากการประกอบอาชีพ เช่น โรคเลปโตสไปโรซิส โรคแอนแทรกซ์ โรคบากาสโซสิส โรคบิสซิโนซิส โรคลีเจียนแนร์ โรคผิวหนังต่างๆ

7. ฝุ่นและเส้นใย • ฝุ่นละอองข้าว • ฝุ่นซิลิก้า • ฝุ่นกัมมันตรังสี • เส้นใยแอสเบสตอส • เส้นใยฝ้าย ปอ ลินิน ป่าน

8. ตัวทำละลายอินทรีย์ • Aromatic hydrocarbon -Benzene ,Toluene, Xylene Styrene, Polycyclic aromatic hydrocarbon • Aliphatic hydrocarbon - n-Hexane, Cyclohexane • Alcohol-Methanol, Ethanol, Butanol, Isopropanol • Aldehyde-Formaldehyde,Furfural • Ketone-Acetone,MEK,MIBK

9. สิ่งคุกคามสุขภาพอนามัยทางเคมี (Chemical Health Hazards) • สารเคมีในสิ่งแวดล้อมนั้นมีหลายประเภท • โดยอาจปนเปื้อนได้ทั้งในอากาศ ดินและน้ำ สารเคมีที่ปนเปื้อนนี้มีรูปแบบทางกายภาพและคุณสมบัติที่แตกต่างกันไป

10. อันตรายจากสารเคมี • จากการระเบิดและลุกไหม้ • จากการเข้าสู่ร่างกายแล้วทำให้เกิดพิษต่อร่างกาย * พิษเฉียบพลัน(Acute Effect) - เกิดอาการผิดปกติภายใน 24 ชั่วโมง/ภายใน 7 วัน * พิษกึ่งเรื้อรัง(Sub - chronic Effect) - เกิดอาการผิดปกติภายใน 30 วัน * พิษเรื้อรัง(Chronic Effect) - เกิดอาการผิดปกติภายในเวลามากกว่า 30 วัน

11. ความเป็นพิษต่อร่างกายความเป็นพิษต่อร่างกาย • สารเคมีต่างชนิดกันจะมีคุณสมบัติทางเคมีที่แตกต่างกัน และมีพิษต่อร่างกายต่างกัน • สารเคมีสามารถเข้าสู่ร่างกายได้ทั้งทางการหายใจ(Inhalation) ทางการดูดซึมผ่านทางผิวหนัง(Skin Absorption) และโดยทางเดินอาหารโดยการรับประทานอาหาร/น้ำดื่มที่มีสารเคมีปนเปื้อนอยู่(Ingestion)

12. ลักษณะ/รูปแบบของอนุภาคสารเคมีลักษณะ/รูปแบบของอนุภาคสารเคมี • อนุภาคที่เป็นของแข็ง ได้แก่ ฝุ่น ฟูมและควัน • อนุภาคที่เป็นของเหลว ได้แก่ ละออง ไอ ไอระเหย และหมอก • อนุภาคที่เป็นก๊าซ ได้แก่ ก๊าซชนิดต่างๆ

13. วิถีเข้าสู่ร่างกายที่แตกต่างกันนั้นอาจมีผลต่อร่างกายแตกต่างกัน • ส่วนใหญ่แล้วสารเคมีมีผลต่อร่างกายได้หลายประการ ได้แก่ - เกิดความระคายเคือง - ทำให้มึนเมา อาจทำให้สลบหรือหมดสติ - พิษต่อระบบและอวัยวะต่างๆในร่างกาย - บางชนิดเป็นสารก่อมะเร็ง(Carcinogen)

14. ตับเป็นอวัยวะสำคัญในการขัดสารพิษออกจากร่างกายตับเป็นอวัยวะสำคัญในการขัดสารพิษออกจากร่างกาย • ระบบเมตาบอลิซึม (Metabolism) ในตับนั้นเป็นระบบที่สำคัญในการแปรรูปของสารเคมีที่เป็นพิษให้เป็นพิษน้อยลงหรือไม่เป็นพิษ ซึ่งเรียกว่าสารเมตาโบไลท์ (Metabolite หรือ Metabolites) สารเคมี เมตาบอลิซึมในตับ สารเมตาโบไลท์ ในเลือด สารเคมีสะสมในร่างกาย สารเมตาโบไลท์ที่ ขจัดออกจากร่างกาย

15. สารเคมีที่พบมากและเป็นปัญหาในงานอาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อมสารเคมีที่พบมากและเป็นปัญหาในงานอาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อม • สารเคมีกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ (Pesticides) • สารทำละลายอินทรีย์/ตัวทำละลายอินทรีย์ (Organic Solvents) • สารโลหะหนัก (Heavy Metal)เช่น ตะกั่ว แคดเมียม แมงกานีส ปรอท เหล็ก เป็นต้น • แร่ใยหิน/แอสเบสตอส (Asbestos) • ฝุ่นหิน/ทรายซิลิก้า (Silica)

16. ค่าบ่งชี้(Index/Marker) • ค่าบ่งชี้ทางสิ่งแวดล้อม(Environmental Index) - ค่ามาตรฐานความปลอดภัยของสารเคมีปนเปื้อนใน บรรยากาศการทำงาน • ค่าบ่งชี้ทางชีวภาพ(Biological Index/Biomarker) - ค่ามาตรฐานความปลอดภัยของสารเคมีในร่างกาย(เช่น เมตาโบไลท์(Metabolites) ของสารเคมีในเลือด ในปัสสาวะ)

17. หลักการทางพิษวิทยากับภาวะความเป็นพิษ กับการประเมินสุขภาพและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม • ประเภทของสารที่ได้รับเข้าสู่ร่างกาย (Type of Chemicals) • ทางที่ได้รับเข้าสู่ร่างกาย (Routes of Entry) • ระดับความเข้มข้นของสารที่ได้รับ(Concentration) • ระยะเวลาที่ได้รับสาร (Exposure Time) • สภาวะร่างกายของแต่ละบุคคล (Physical Condition) • พฤติกรรมส่วนบุคคล (Human Behaviour) • สถานที่อยู่ • ประวัติการทำงาน • อาชีพที่ทำปัจจุบัน • การป้องกันตนเอง

18. หลักการทางพิษวิทยากับภาวะความเป็นพิษ กับการประเมินสุขภาพและการสอบสวนโรคจากสารเคมี • ชนิดของสารเคมีที่ใช้และที่เข้าสู่ร่างกาย • ทางที่เข้าสู่ร่างกาย (Routes of Entry) • ระดับความเข้มข้นของสารที่ได้รับ(Concentration) • ระยะเวลาที่ได้รับสาร (Exposure Time) • สภาวะร่างกายของแต่ละบุคคล (Physical Condition) • พฤติกรรมส่วนบุคคล (Human Behaviour) • สถานที่อยู่ • ประวัติการทำงาน อาชีพปัจจุบัน และการป้องกันตนเอง • กระบวนการผลิต การบรรจุ การสะสมและการขนส่ง • ระดับความเข้มข้นของสารเคมีในร่างกาย

19. การพิจารณาโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อมเนื่องจากสารเคมีการพิจารณาโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อมเนื่องจากสารเคมี • ประวัติการทำงาน • ประวัติส่วนบุคคล • ประวัติสุขภาพ • ผลการตรวจสุขภาพทั่วไป และผลการตรวจพิเศษในขณะที่ป่วยขณะนั้น • ข้อมูลกระบวนการผลิต • ข้อมูลการใช้สารเคมีในกระบวนการผลิต • ข้อมูลลักษณะงานและสารเคมีที่ใช้ในงานนั้น • ข้อมูลของชนิดและระดับความเข้มข้นของสารเคมีในบรรยากาศการทำงาน • ข้อมูลของระดับความเข้มข้นของสารเมตาโบไลท์ของสารเคมีในร่างกาย

20. การประเมินสุขภาพผู้ปฏิบัติงานและการประเมินสุขภาพของผู้ได้รับพิษจากสิ่งแวดล้อมการประเมินสุขภาพผู้ปฏิบัติงานและการประเมินสุขภาพของผู้ได้รับพิษจากสิ่งแวดล้อม • การสำรวจสถานที่/สถานประกอบการ (Walk Through Survey) • การตรวจทางสิ่งแวดล้อมและชีวภาพ (การเก็บตัวอย่างทางสิ่งแวดล้อมและ ตัวอย่างทางชีวภาพ) • การวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ

21. วัสดุตัวอย่าง ตัวอย่างทางสิ่งแวดล้อมตัวอย่างทางชีวภาพ

22. วัสดุตัวอย่าง ด้านสิ่งแวดล้อม • ตัวอย่างอากาศในสิ่งแวดล้อมการทำงาน • ตัวอย่างน้ำ • ตัวอย่างวัตถุดิบ • ตัวอย่างผลิตภัณฑ์

23. ด้านชีวภาพ • ตัวอย่างเลือด • ตัวอย่างปัสสาวะ • ตัวอย่างเส้นผม • ตัวอย่างเล็บ • ตัวอย่างน้ำไขสันหลัง • ตัวอย่างลมหายใจออก

24. การประเมินผล(Evaluation) • การนำข้อมูลทุกด้านมาประกอบกันเพื่อประเมินผลของสุขภาพและเพื่อเป็นการยืนยันผลว่าเกิดจากการสัมผัสกับสารปนเปื้อนและ/หรือสารแปลกปลอมนั้นๆจริง

25. การเก็บตัวอย่างทางสิ่งแวดล้อม(Environmental Sampling) • ตัวอย่างน้ำ(Water Sampling) • ตัวอย่างดิน(Soil Sampling) • ตัวอย่างอากาศ (Air Sampling) - ตัวอย่างอากาศที่ตัวบุคคล(Personal Air Sampling) - ตัวอย่างอากาศในสถานที่ทำงาน(Area Air Sampling หรือ General Air Sampling)

26. อุปกรณ์และเครื่องมือเก็บตัวอย่างอากาศอุปกรณ์และเครื่องมือเก็บตัวอย่างอากาศ • เครื่องมือที่ใช้อ่านค่าได้ทันที • เครื่องมือเก็บตัวอย่างเพื่อส่งวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ

27. การคำนวณค่าเฉลี่ยของความเข้มข้นของสิ่งปนเปื้อนในอากาศตามระยะเวลา(Time-weighted Average) ที่ผู้ปฏิบัติงานสัมผัสสารใน1 วัน (โดยทั่วไปแล้วประมาณ 8 ชั่วโมงการทำงาน) • TWA = C1T1+C2T2.....CnTn Tt • เมื่อ TWA = ค่าเฉลี่ยของความเข้มข้นของสิ่งปนเปื้อนในอากาศ(ในที่นี้หมายถึง สารเคมี) • Cn = ค่าเฉลี่ยของความเข้มข้นของสิ่งปนเปื้อนในอากาศ(ในที่นี้หมายถึง สารเคมี)ที่ช่วงเวลา • Tn = ช่วงเวลา • Tt = เวลาทั้งหมดของการทำงาน 1 วัน

28. เครื่องมือที่ใช้อ่านค่าได้ทันที(Direct Reading Instrument) • Detector Tube • Combustible Gas Meter • Portable Infrared Meter

29. เครื่องมือเก็บตัวอย่างส่งวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการเครื่องมือเก็บตัวอย่างส่งวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ • ตัวเก็บสะสมสิ่งปนเปื้อนในอากาศ (Collecting Device or Sampling Head ) • ตัวดูดอากาศ (Air Movers)

30. ตัวเก็บสะสมสิ่งปนเปื้อนในอากาศ(Collecting Device or Sampling Head) • ขวดแก้วเก็บตัวอย่างอากาศ - Simple bubbler, Impinger, Fritted gas bubbler • หลอดแก้วเก็บตัวอย่างอากาศ ภายในบรรจุ Silica gel หรือ Activated charcoal • อุปกรณ์เก็บอากาศชนิดอื่น - cyclone, Cascade Impactor, Elutriator, Air bag • กระดาษกรอง

31. กระดาษกรองเก็บตัวอย่างอากาศกระดาษกรองเก็บตัวอย่างอากาศ • Mixed Cellulose Ester Filter (MCEF) • Low Ash Polyvinyl Chloride ( LAPVC ) • Glass Fiber Filter (GFF) • Silver Membrane

32. ครุภัณฑ์วิทยาศาสตร์หลักที่ใช้ในการวิเคราะห์ครุภัณฑ์วิทยาศาสตร์หลักที่ใช้ในการวิเคราะห์ • GC Mass Spectrophotometer (GC-MS) • Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectophotometer (ICP) • Gas Chromatograph (GC) • High Performance Liquid Chromatograph (HPLC) • Atomic Absorption Spectrophotometer (AAS) • Spectrophotometer • เครื่องมือวิทยาศาสตร์พื้นฐานทางห้องปฏิบัติการเคมี, เทคนิคการแพทย์และจุลชีววิทยา

33. ตัวอย่างการใช้เครื่องมือวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ(Laboratory Analysis) • HPLC(High Performance Liquid Chromatography) env - สารตัวทำละลายอินทรีย์ สารกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ กรด-ด่าง ก๊าซ bio - เมตาโบไลท์ของสารตัวทำละลายอินทรีย์ สารเคมีกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ • GC(Gas Chromatography) env - ไอระเหยของสารตัวทำละลายอินทรีย์ ไอของไฮโดรคาร์บอน bio - สารตัวทำละลายอินทรีย์ในเลือด สารเคมีกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ ในเลือด เมตาโบไลท์ของสารตัวทำละลายอินทรีย์

34. AAS(Atomic Absorption Spectrophotometer) env & bio - สารโลหะหนัก • ICP(Inductively Coupled Plasma) env & bio - วิเคราะห์สารอื่นๆและสารในกลุ่มโลหะหนัก • Spectrophotometer env - วิเคราะห์ซิลิก้า(Silica)

35. การเลือกกระดาษกรองสำหรับFilterการเลือกกระดาษกรองสำหรับFilter • ไอระเหยของสารตัวทำละลายอินทรีย์ - หลอดผงถ่านกัมมันตุ์(Activated Charcoal Tube) • เส้นใยแร่ใยหิน(Asbestos) หรือ เก็บฟูมของโลหะ(Metal Fume) - MCEF(Mixed Cellulose Ester Filter) • ฝุ่นทรายซิลิก้า(Silica)และฝุ่นทั่วไป/ฝุ่นโดยรวม(Total Dust) - LAPVC(Low Ash Polyvinyl Chloride) • สารเคมีกำจัดศัตรูพืชและสัตว์(Pesticides) - GFF(glass Fiber Filter) • ฝุ่น/เขม่าควันของถ่านหิน/คาร์บอน(Coke Over Emission) - AgM(Silver Membrane)

36. การเก็บตัวอย่าง

37. การเก็บตัวอย่าง(ต่อ)

38. ตัวดูดอากาศ(Air Mover) • High Flow Device (10 - 100 LPM) • Gravimetric and Particulate Samples ( 1 - 6 LPM) • Low Flow Sample Pumps for Gas and Vapour (20 - 200 CFM/Min) • Hand Pump