E N D
ANDALUZIA Andaluzia (gaztelaniaz eta ofizialki Andalucía) Espainiakoautonomia erkidegoa eta nazionalitate historikoa da, Iberiar Penintsularen hegoaldean kokatuta dagoena. Hegoaldean Gibraltar eta Ozeano Atlantikoarekin egiten du muga, iparraldean Extremadura eta Gaztela-Mantxarekin, ekialdean Murtziako Erkidegoarekin eta mendebaldean Portugalekin.
Antolakuntza politikoa • Gobernua: Juntaren gobernua parlamentuaren erantzunkizuna du.Zuzentzeaz eta koordinatzeaz arduratzen da komunitate autonomoaren administrazioa.Beraien presidenteaJosé Antonio Griñán Martínez.Andaluziako gobernua 13 departamenturekin kontatzen du.
Lurralde antolakuntza • ProbintziaPoblazioa azalera(km²)JudicialesAlmería667.6358.7741028Cádiz1.220.4677.4364414Córdoba798.82213.5507512Granada901.22012.5311689Huelva507.91510.148796Jaén667.43813.4899710Málaga1.563.2617.30810111Sevilla1.875.46214.04210515
Biztanleria • DENTSITATEA:95,92 biz/km² • TOTALA:8.353.843 BIZTANLE • ADIN TALDEAK DESKRIBAPENA ADMINISTRAZIO PUBLIKORAKO INTERESA0 - 5 URTE ESKOLAURREKO ADINA HAURTZAINDEGIAK, PEDIATRIAKO ARRETA... 6 - 16 URTE DERRIGORREZKO ESKOLATZE ADINA IKASTETXEAK, HEZKUNTZA BEREZIKO ZENTROAK, IRAKASLEEN PRESTAKUNTZA... 17 - 24 URTE LANBIDE PRESTAKETA ETA LAN MUNDURATZERA ENPLEGUA; LANBIDE HEZIKETA 25 - 44 INDEPENDENTZIA, FAMILIA (SEME-ALABAK) ETXEBIZITZA; ENPLEGUA; LAGUNTZA EKONOMIKOA (OINARRIZKO ERRENTA)45 - 64 HELDUAROA; ERABATEKO LANEKO JARDUERA INTERES GUTXIAGOKO ALDIA; GIZARTE BAZTERKERIAKO KASUETAN LAGUNTZA (OINARRIZKO ERRENTA) 65 - 74 ZAHARTZAROA; JARDUERA EKONOMIKORIK EZA OSASUNA (GERIATRIA), FARMAZIA (SENDAGAIAK); ADINDUEN ZENTROAK; ETXEKO ARRETA
·Jaiotze kopurua 10 urtean lehen aldiz behera egin du Espainian. Jaiotze-tasa % 5 jaitsi da 2009an,-% 11,37tik % 10,73ra, Espainiako Estatistika Institutuak argitaratutako datuen arabera.Emakume atzerritarren jaiotze-tasa % 6 jaitsi dela azpimarratu du Espainiako Estatistika Institutuak, hain zuzen, 1,81 seme-alaba zituzten 2008an eta iaz 1,69. Espainiar nazionalitateko emakumeek ere seme-alaba gutxiago dituzte, 1,38 seme-alabetatik 1,33ra igaro dira. • 313 hildako 100.000 biztanleko eta urte batez49% 18 urte baino helduagoak %30 istripuetan%17 gaixotasunak
sektoreak • Lehenengosektorea -nekazaritza -abeltzaintza -arrantza ·bigarrensektorea ·hirugarrensektorea -turismoa -garraiok -komertzioa
historioa • Feniziarrak izan ziren bertara iritsitako lehenak (K.a. XI. m.), ondoren kartagoarrak (K.a. VI. m.). Erromatarrak ereiritsi ziren, Andaluzia "Betika" izenez ezagutzera emanez. V. m.an I-ko bandaloek inbaditu zuten. VIII-XV. m. bitartean, berriz, musulmanak izan ziren nagusi eta eskualdeari Al-Andalus izena eman zioten. Ondoren Gaztelako erresumaren menpe gelditu zen. XVIII. m.aren amaieran, Andaluziako lurraren jabe bakarrak Eliza, koroa eta noblezia ziren eta egoerak berdiniraun zuen hurrengo urteetan. Espainiako Gerra Zibilaren ondoren nekazari askok lurralde industrializatuetara emigratu behar izan zuen (Kataluniara, Euskal Herrira, Madrilera, Frantziara, Alemaniara). 1981ean autonomi estatutua lortu zuen.
kultura • -bere sustraiak ditu andaluziatik pasatu diren herri ezberdinetan. • ·literatura: bere pisua espainiaren literaturan oso handia da, lehenengo hizkuntza arrunta hor idatzi zelako , eta idazle hauek ere izan zuten garrantza handia literaturan Juan de MalLara, Fernando de Herrera, Gutierre de Cetina, Luis Barahona de Soto, Juan de la Cueva, Gonzalo Argote de Molina y Rodrigo Caro, eta cervantes( donquijote de la mancharengaitik)
filosofia:hauekdira filosofo garrantzitzuenakSéneca, Maimónides, Averroes, Fernán Pérez de Oliva, Sebastián Fox Morcillo, Ángel Ganivet, Francisco Giner de los Ríos y María Zambrano. • ·artea: neolitikoaren irudi garrantzitzua da andaluzia , aro zaharrean bezala, • Gaur egun monumento asko daude eta hauek dira garrantzitzuenak:
·eskulturak:erromanikoaren eskultura asko ditu , aro modernoaren garaian oso garrantzitzua izan zen “Escuelasevillana de esculturay la granadina” Eta autore garrantzitzuenak hauek izan dira : - Mercadante de Bretaña,Pedro Millán, Juan MartínezMontañés, Pedro Roldán, José de Arce, JerónimoBalbás, Fernando Ortiz, Alonso Canoeta Pedro de Mena hau da julian ripolesen eskultura famatu bat.
·pintura: berriz ere oso garrantzitzua da andaluzia arlo honetan Escuela granadina etaEscuela sevillanaren gaitik eta margolari garrantzitzuak ere egon dira Zurbarán, Velázquez etaMurillo velazquezen arte margolana. velazquezen arte margolana.