VejetAryEnlİk ve VeganlIk

1. VejetAryEnlİkveVeganlIk Hazırlayanlar: Özge MUMCUOĞLU Fulden KOÇ Sezin ÇEBİ Erdi YAMAN Hulusi Tolga COŞĞUN

2. - VejetaryenlİK NEDİR?- Vejetaryenlİk TİPLERİ NELERDİR?- VeJeTAryenlİĞİN TARİHÇESİ

3. Vejetaryenlik nedİr?Vejetaryen beslenmenin tİplerİnelerdİr? • Sanıldığının aksine, vejetaryen kelimesi ingilizcevegetable (sebze) isminden değil, etkin, canlı anlamına gelen latincevegetus kökünden türemiştir. • Et, balık ve kümes hayvanlarını tüketmeyenlere, süt ürünleri, yumurta gibi besinleri de tercihli tüketenlere vejetaryen denir. Genel olarak et-yemezlik olarak tanımlanan vejetaryenliğin temel üç farkı türü vardır.

5. Vejetaryenlik üç ana gruba ayrılır • Lakto-Ovo vejetaryenler, hayvan eti, tavuk, balık, kırmızı et yemezler ancak yumurta ve süt ürünlerini tüketirler. Vejetaryenlerin yüzde 80-90’ı bu gruba girer. • Lakto vejetaryenler, hayvan eti yemedikleri gibi yumurta da tüketmezler. Ancak süt-yoğurt bu grup vejetaryenlerin diyetinde vardır. • Veganlar, yani katı vejetaryen olan bu grup, et, süt, yumurta tüketmedikleri gibi hayvansal hiçbir besin maddesini de tüketmezler. Bal, dondurma, yoğurt, muhallebi gibi hayvansal ürünlerden yapılan besin maddeleri bu tür vejetaryenlerin yasakları arasındadır.

6. Bu üç ana grubun dışında, ovo-vejetaryen (süt tüketmeyip, yumurta yiyen), pesketaryen (hayvan eti olarak sadece balık tüketen) veya semi-vejetaryen (kırmızı et değil de beyazı tüketen) gibi değişik gruplardan kişiler de bulunabilmektedir.

7. VejeteryanLIĞINTarİhÇESİ • Yaradılışı esas alacak olursak, Âdem ile Havvaotoburdurlar! Bilimin izini sürecek olursak da, kimi antropologlara göre günümüzden üç buçuk milyon yıl önceki atalarımız olan insansı türler, meyve yiyiciydiler. Buzul çağıyla birlikte atalarımızın hepçil (hem ot hem et yiyici) bir beslenmeye geçtiklerini iddia ediyorlar. • Tarihin daha emin sularında yüzecek olursak, Antik Yunan’ın ünlü filozofları Platon ve Pisagor karşımıza çıkıyor. Sadece Antik Yunan’da değil, Mısırlılar ve Yahudiler de insanlığı “meyve ile beslenenler” olarak tanımlamışlar. • Güney Amerika’da İnka yerlileri; İran’da Maniciler, Uzak Doğu’da Hinduizm, Jainizm, Budizm gibi din ve öğretilerin takipçileri, vejetaryenliğin binlerce yıl öncesine dayanan uygulayıcılarının bazıları.

8. NeDEN VEJETARYEN BESLENME?

9. Yapılan araştırmalarda en sağlıklı beslenme şeklinin bitki ağırlıklı (sebze, meyve ve tahıl) ve çok az hayvan gıdaları içeren (kırmızı et, balık, tavuk ve süt mamulleri), özellikle yağ oranı yüksek olan etlerden kaçınılan, beslenme şekli olduğu gün geçtikçe daha çok ortaya çıkıyor. • Harvard Üniversitesi, Halk Sağlığı Departmanı, Beslenme Bölüm Başkanı WalterWillet der ki “Meyve ve sebze ağırlıklı bir beslenme, birçok ciddi hastalıkları ve bu hastalıklardan doğan ölüm riskini azaltmakta rol oynar ”.

10. Birçok insan için vejetaryen kelimesi bir klişedir. Genelde vejetaryen olan kişi törel, dini veya sıhhat sebeplerinden kırmızı et, balık ve tavuk yemeyen kişidir. Aşırı vejetaryen olanlar ise süt ve yumurtadan da uzak dururlar.

11. 1. Düşük kanser RİSKİ • Colorado Üniversitesi, Denver Merkezi Tip Fakültesi Profesörü Tim Byer’a göre “Bilimsel araştırmalara göre meyve ve sebzelerin mide, bağırsak ve sigara içmek ile ilgili kanser hastalıklarının üzerinde koruyucu etkisi bulunmaktadır”. Buna ciğer kanseri, kalın bağırsak, mide, ağız, gırtlak, boğaz ve sidik torbası kanseri dâhildir. Son zamanlarda yapılan bir araştırmada domateste bulunan likopen’in prostat kanserine karşı bir koruma etkeni olabileceği bulunmuştur. • Meyve ve sebzelerin nasıl kanser riskini azaltabileceği tam acık değildir. Bunun sebebinin meyve ve sebzelerin içinde bulunan fitokimyasallar (karotenoidler, C ve E vitamini, selenyum… vb.) olduğu tahmin edilmektedir.

12. Ayni zamanda yüksek lif içeren tahılların, kepekli buğday gibi, kanser riskini azalttığına dâhil ispatlar vardır. Toronto Üniversitesinde lifli besinler uzmanı olan DavidJenkins “ Bitkiden elde edilen lifin kolon kanserini önlemek için faydalı etkisi vardır” diye açıklamıştır. • Harvard Tip Fakültesinden Edward Giovannucci’nin 50,000 erkeği kapsayan çalışmasına göre çok kırmızı et yiyenlerin iki misli prostat kanseri olma riski vardır. • Yağsız kırmızı etin bile kolon kanserini artırdığı görülmektedir.

13. 2. Kalp hastalIklarInIÖnleyİCİ • Bitki ağırlıklı bir beslenme, özellikle meyve ve sebze, kalp hastalığı riskini azaltabilir. • Son 20 senedir, kalp hastalıkları uzmanları hayvani yağları ve kolesterol içeren yiyecekleri azaltmanın sağlık için önemini belirtmişlerdir. Fakat bitkiler kalbi başka şekilde de korurlar.

14. Su içinde eriyen lifler: Kalp hastalığı riskini azaltmak için fasulye, bezelye, yulaf ve arpa gibi besinler tüketilmelidir. Çünkü bu besinlerde bulunan ”yapışkan” suda eriyen lifler kandaki kolesterolü azaltmaktadır. • Folik asit: Bir B vitamini olan folik asit kandaki homocysteine (tehlikeli bir amino asit) seviyesini dengeler. Meyve ve sebzeler folik asidin önemli bir kaynağıdır. • Antioksidanlar: Günden güne çoğalan deliller LDL (kötü) kolesterolün ancak oksitlendiği zaman (oksijenle birleştiği zaman) damarları zedelediğini gösteriyor. Bu yüzden araştırmacılar bir antioksidan olan E vitamininin kalbi koruyacağına inanıyorlar. Meyve ve sebzelerde bulunan birçok phytochemicals antioksidandır. • Donmuş yağları vücuttan atmak: Eğer çok meyve ve sebze yerseniz, donmuş hayvan yağların damarlarınızı tıkaması için daha az imkân vardır.

15. 3. Felç ÖNLEYİCİ • Meyve ve sebzelerin felç riskini azalttığına dâhil birçok delil vardır. • Örneğin, 832 orta yaşlı erkeğin üzerinde yapılan 20 senelik bir araştırmada, günde üç öğün meyve ve sebze yiyen erkelerin felç riskinin yüzde 22 daha az olduğu görülmüştür.

16. 4. Dİvertİkülozİs & KabIzlIk • Çok lifli tohumlar kabızlığı önleyebilir. Kabızlık yüzünden ilaçlara senede milyonlarca dolar harcanan Amerika gibi bir ülkede küçümsenebilinecek bir çözüm değildir. • Ayni zamanda Divertikülozis de çok yaygın bir hastalıktır. 50 yaşının üstünde insanların yüzde 30 ile 40 ında vardır ve çoğunda problem belirtili değildir. Diğerlerinde ise kanama, kabızlık, ishal, mide gazı ve ağrı gibi belirtiler gözükür. • Günde 13 gram ya da daha az lifli besin yiyen bir erkeğin günde en az 23 gram lifli besin yiyen erkeğe göre divertikülozis hastalığına kapılma riski iki mislidir.

17. 5. DİĞER HASTALIKLAR • Bitki ağırlıklı (meyve, sebze ve tahıllar) beslenme başka hastalıkları da önleyebilir: • Macular Yozlaşma: Bir karotenoid olan lutein, çoğunlukla yeşil yapraklı sebzelerde bulunur ve ihtiyar insanlarda zamanla retinanın bozulmasından kaynaklanan körlüğü önleyebilir. • Sinirsel tüp bozuklukları: İlave olarak alınan folik asit, spinabifida ve diğer sinirsel doğum bozukluklarını azaltabilir. Besinlerden, çoğunlukla meye ve sebzeden, alınan folik asit de bu riski azaltabilir. • Seker Hastalığı: Daha çok tahıl yiyen kişilerde yetişkin insanlarda olan seker hastalığı riskinin daha az olduğu kanıtlanmıştır.

18. 6. GÜVENİLİR BESİNLER • Gıda maddelerinin sebep olduğu öldürücü hastalıklar çoğunlukla vücuda hayvan besinleri ile girer. E. Coli 0157:H57 hastalığının en belirgin kaynağı kıymadır. Kümes hayvanları, Salmonella ve Campylobacter hastalıklarını taşır ve çiğ yenen kabuklu deniz hayvanları Vibriovulnificus iltihabına sebep olur. • Herhangi bir çiğ yiyecekte zararlı bakteriler olabilir. Örneğin son zamanlarda salgın olan Salmonella salgınının başlangıcı kavun, domates ve kaba yoncaya bağlanmıştır. Fakat kırmızı et, deniz mahsulleri ve kümes hayvanları gıda yoluyla doğan hastalıkların esas nedenidir.

19. 7. Çevre İçİN Daha az ZararlI • Su kirliliği: Hayvan depoları, tavuk çiftlikleri ve bunun gibi hayvanları toplu halde depolayan beslenme tesislerinden atılan gübre ve hayvanların lağım artığı su kaynaklarımızı kirletmektedir. • Hava kirliliği: 30 milyon ton metan gazı bu hayvan depolarından doğan gübre ve lağım yığınlarından meydana gelir. • Toprak erozyonu: Dünyada üretilen tahılın yaklaşık yüzde 40’ı, hayvanlara yiyecek olarak verilmektedir. Üretilen kırmızı et, tavuk, yumurta ve süt için, ağırlıkça 5 katı toprak tabakası kaybedilmektedir. • Su tükenmesi: Tahminen büyükbaş hayvanları beslemek için yetiştirilen tahılın yarısı özel sulandırılmış arazilerde yetişir. • Enerji tüketimi: Hayvan üretimi ve nakliyatında tüketilen enerji sebze üretiminin hemen hemen on mislidir. • Aşırı otlatmak: Hemen hemen Amerika’nın batısının yüzde onu çiflik hayvanları tarafından çöl haline getirilmiştir.

20. VeganlIğa hAZIRLIK • Herhangibirvejetaryendiyetteolduğugibi vegan birdiyeteuymayıdüşünenkişiler, yenibiryaşamtarzınıbenimsemedenöncelisanslıbirdiyetisyeneya da hekimedanışmalıdır. • Birbeslenmeuzmanı, veganınyemektenhoşnutolacağı, besindeğeriyüksekolanveçeşitlisağlıkfaydalarısunabilecekbirdiyettasarlamayayardımcıolabilir. • Vegan birdiyetibenimsemeyidüşünenkişiler, farklıyemealışkanlıklarınauyumsağlamakiçinbedenlerineveyaşamtarzlarınasüretanımakadınadiyetikademeliolarakuygulamayıisteyebilirler.

21. vegaNLIğa haZIRLIK • Kırmızı et azaltılaraktamamendiyettençıkarılır. • Bunudahasonrakümeshayvanlarıvebalıktakipeder. • Veganlariçin son adım, diğerbesinmaddeleribakımındanzengingıdalarınyumurtavesütürünlerininyerinialmasıolacaktır.

22. Veganlar ne yer • ABD’liünlübeslenmeuzmanıveçoksatan “The 150 Healthiest Foods On Earth” (Dünyanın En Sağlıklı 150 Yiyeceği) isimlikitabınyazarı Jonny Bowden, veganlariçinhayvansaliçerikliolmayansağlıklıgıdalarınbaşındaşunlarıöneriyor: Yeşilçay, nar, elma, brokoli, badem, ceviz, fındık, fıstık, fasulye, yabanmersini, soğan, sarımsak. Bu aradaveganlarıntatlıihtiyacınıgidermedeakçaağaçşurubununönemlibiryeriolduğunu da belirtelim…

23. VEGanlar NE yer • Veganlar, ineksütüyerine soya sütü, peyniryerine tofu veya soya sütüileyapılmışpeynir, yumurtayerinenişastalıvepatates-kabakpürelikarışımlar, yoğurtyerine vegan mayave soya sütüyleyapılan vegan yoğurduyiyorlar. Vesanıldığınınaksine, veganlarınmutfaklarıoldukçazenginvebir o kadar da lezzetliolabiliyor.

24. Veganlar DİKKat ! • D vitaminibalıkciğerindensüttenveyayumurtasarısındaneldeedilir. • D2 vitaminiisebitkistrollerindenvehayvansalyağlardaneldeedilir. • D3 vitaminiisegenellliklehayvansalkaynaklıdır. • Veganlaralternatifolarakbitkive mineral kaynaklarıvevejeteryanvitaminleriilebirliktegünde 15-20 dakikagünışığındakalarakhattamümkünsegüneşlenerekvücudundaki D vitaminleriaçığınıkapatabilir.

25. VEGAnlar DİKKat !!! • Hayvansalbesinlerdenvebakterikültürlerindeneldeedildiğivehiçbirveganbeslenmedebulunmadığıiçin B-12 yi 5/10 mg’lıkvejeteryanvitaminleriyoluyladışarıdanteminetmemizgerekiıyor.

26. - VeganlIkNedİr?- VejetaryanlIk İleVeganlIĞINFarkI- Türkiye’de Vegan Olmak

27. VeganlIkNedİr? • Veganlık; hayvansal gıdaları, giyecekleri ve tüm yan ürünleri reddetmektir. • Bu düşüncenin takipçilerine de vegan denir. • Hayvansal ürünlerle beraber yüksek ısıda pişmiş her türlü yiyeceğin reddedilmesi ise çiğ veganlıktır.

28. Vegan • Veganterimi,1944'te Londra'daİngiltere'dehalaaktif olan, Vegan Society'yioluşturan 1944 yılında ElsieShrigley ve Donald Watson ileyedivejetaryentarafındantüretildi. Vegan kelimesinioluşturmakiçin "vegetarian" kelimesinin ilk üçve son ikiharflerinikullanmışlardır.

29. Vejetaryan ve Vegan • Veganlar, et ve süt ürünleri ile birlikte hayvan kaynaklı yumurta, bal, deri, süet, yün ve ipek gibi ürünleri de reddeder. • Vejetaryanlar ise, genel olarak et, balık ve kümes hayvanlarını tercih etmemektir.

30. Türkİye’deVeganlIk Türkiye’de vegan olmak YALNIZLIKTIR.

31. Türkiye’de Veganlık • Son yıllarda veganların sayısının artmasıyla beraber, Türkiye’de de veganlara olan farkındalık artmaktadır.

32. 1 KasIm Dünya Vegan Günü • 1 kasım, 1994 yılından bu yana “Dünya Vegan Günü” olarak kutlanmaktadır. • 1 kasım İngiltere’de kurulan VeganSociety'nin kuruluş yıl dönümüdür.

33. - İnsanlar neden veganolmayI seçer?

34. 1. Etİk Nedenler • Fabrika veya depo benzeri ortamlarda tutulan bu hayvanlar verim amacıyla her türlü işkence ve eziyete maruz kalmaktadır.

35. Yumurtasından faydalanılacak tavukların birbirlerini gagalamasınlar diye gagalarının kesilmesi.

37. http://meatvideo.com/

38. Bir vegan ne yün ne kürk giyer, ne sirke gider ne de petshoplardan hayvan satın alır.

39. Hayvan Deneylerİ

40. Hayvan deneylerinde güvenlik ve etkililiği kanıtlanmış bütün ilaçların %92’si ya işe yaramadığı ya da çok tehlikeli olduğundan insan deneylerinde başarısız olmuştur.

41. Bilim adamlarının kanseri fareler üzerinde on yıldan uzun bir zaman önce tedavi ettiğini biliyor muydunuz?

42. http://www.peta.org http://www.haytap.org

43. Test yapan fİrmalar

44. 2. SağlIkNedenlerİ • Et ve süt ürünleri, içerdikleri yüksek kolesterol nedeniyle kalp sağlığı açısından zararlı olabilmektedirler. • Kolesterol sadece hayvansal ürünlerde bulunduğundan vegan diyet kolesterol içermez

45. Veganlar ortalama bir insandan dört kat daha fazla lif tüketir, yüksek lif alımı da kalp hastalığı, diyabet, kanser ve sindirim sistemi sorunları riskini azaltır. • Kanser riski az miktarda et yiyenler ya da hiç et tüketmeyenlere göre, sık sık et yiyenlerde yaklaşık dört kat fazladır.

46. 3. Çevresel Nedenler • ABD'de besi hayvanlarını beslemek için kullanılan tahılın, 1.3 milyar insanı besleyebileceği ve bunun dünyadaki acıları büyük oranda dindireceği tahmin edilmektedir. • Örneğin, ABD'de besi hayvanlarını beslemek için kullanılan tahılın, 1.3 milyar insanı besleyebileceği ve bunun dünyadaki acıları büyük oranda dindireceği tahmin edilmektedir.

47. Yarım kilogram et üretimi için 4,5 kilogram tahıl gerekir. 4 dönüm arazide 9,000 kg patates yetiştirilebilirken bu toprakta ancak 57 kg sığır eti üretilebilir.

48. Teşekkürler…