بهداشت کار قالیبافان

1. دانشگاه علوم پزشكي همداندانشكده بهداشت به نام خدا بهداشت کار قالیبافان

2. تامین شرایط فیزیکی برای قالیبافان • تامین شرایط مناسب دما و رطوبت • تامین روشنایی مناسب

3. شرایط جوی محیط کار

4. كميات‌ مهم‌ و اصلي‌ در ارزيابي‌ شرايط جوي‌ محيط كار: • درجات‌ حرات‌: شامل‌ دماي‌ خشك‌ ta، دماي‌ تر tw، دماي‌ گويسان‌ tg دمای بدن و ميانگين‌ دماي‌تشعشعي‌ MRT. • سرعت‌ جريان‌ هوا:در استرس‌ برودتي‌ و حرارتي‌ هر دو مهم‌ است‌. • رطوبت‌ نسبي‌: در محيط گرما، ميزان‌ رطوبت‌ نسبي‌ اهميت‌ زيادي‌ دارد. • متابوليسم‌: شامل‌ متابوليسم‌ پايه‌ و متابوليسم‌ شغلي‌): هرچه‌ ميزان‌ متابوليسم‌ بيشتر باشدنشان‌ دهنده‌ سنگيني‌ كار و بالطبع‌ توليد گرماي‌ بيشتردر بدن‌ خواهد بود. • فشار هوا:تأثير آن‌ از بقيه‌ كمتر است‌. با داشتن‌ کمیات‌ فوق‌ متناسب‌ با نوع‌ كار به‌ شاخص‌هايي‌ دست‌ مي‌يابيم‌ كه‌ مي‌توانند نمايانگروضعيت‌ محيط كار باشند. پس‌ از تعيين‌ حدود مواجهه‌ كارگر و مقايسه‌ با استانداردها ارزيابي‌محيط كار و برنامه‌ كار-استراحت‌ و نيز چگونگي‌ كنترل‌ مخاطرات‌ تعيين‌ مي‌گردد.

5. روشنایی در محیط کار

6. سيستم روشنايي مطلوب: ويژگيهاي روشنايي مطلوب صرف‌نظر از منبع تأمين آن در موارد زير خلاصه مي‌گردد. • شدت روشنايي مطابق استاندارد (عمومي و موضعي) • رنگ‌دهي مناسب (کامل بودن طیف – کافی بودن طیف) • عدم وجود سايه روشن محسوس • عدم وجود سطوح انعكاس دهنده مزاحم • عدم قرارگيري منابع روشنايي در ديد مستقيم كارگر • انعكاس مناسب سطوح داخلي بمنظور توزيع روشنايي

7. آيا سيستم روشنايي كارگاه از نظر بهداشتي مطلوب است؟ 1 -روشنايي مطلوب: واجد تمام معيارهاي مطلوبيت 2- روشنايي معيوب: واجد برخي از معيارهاي مطلوبيت و قابل اصلاح 2- روشنايي نامطلوب: واجد برخي از معيارهاي مطلوبيت و غير قابل اصلاح نياز به طراحي مجدد دارد

8. پيامدهاي كار در تحت سيستم روشنايي نامطلوب: • خستگي چشم • اشكال در تطابق و ديد اشياء و رنگها • كاهش بهره‌وري • خيرگي • افزايش حوادث • بيماري چشمي • عوارض رواني • اختلالات اسکلتی عضلانی

9. عوامل مؤثر بر ديدن: علاوه بر سلامتي چشم و مواردي كه در خصوص روشنايي مطلوب گفته شد عوامل زير در روئيت اشياء و تصاوير نقش اساسي دارند: 1- اندازه شئ يا تصوير 2- تباين 3- طول زمان روئيت 4- شدت روشنايي 5- انعكاس سطوح 6- طول موج نور يا طيف بازتابي

10. آمار چه مي‏گويد؟ بررسي انجام شده توسط مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، در كارگاههاي بالاي 10 نفر كارگر نشان داد كه: 18% كارگاهها داراي شدت روشنايي كمتر از معيار استاندارد 16% كارگران در معرض روشنايي ناكافي قرار دارند

11. نتايج تحقیقات میدانی از مجموع 297 كارگاه مورد بررسي با جمعيت كارگري 16914 نفر، تنها 5007 نفر معادل 6/29% در محيطهاي كاري با روشنايي مطلوب مشغول كار بوده‏اند.

12. طيف نور مرئي

13. در محيط‌هاي مسكوني، تجاري، عمومي و صنعتي براي آسايش افراد، شدت روشنايي در جداول مخصوصي بيان گرديده است.براي محيطهاي كاري مسقف و كار معمولي 300-200 لوكس و براي كار دقيق 500-300 لوكس لازم است. هر چه دقت كار بيشتر باشد شدت روشنايي بيشتري لازم است بطوري كه براي اتاق عمل روي ميز جراحي 8000 لوكس پيشنهاد شده است. حداقل شدت روشنايي قابل قبول 50 لوكس است استانداردهاي شدتروشنايي

14. اصول مهم در طراحي و نگهداري سيستم روشنايي طبيعي و مصنوعی

15. اصول طراحي روشنايي طبيعي

16. اصول طراحي روشنايي طبيعي (ادامه)

17. راهنماي كلي برآورد شدت روشنايي مورد نياز اماكن

18. انواع مخاطرات سمي • عفونت سياه زخمي ناشي از استنشاق گرد و غبار يا تماس پوستي با پشم خام • استفاده از آنيلين جهت رنگرزي • خطر تشكيل زخم كروم در نتيجه مواجهه با رنگينه هاي حاوي كرومات سديم و پتاسيم • مواجهه پوستي و استنشاقي با آفت كش هائي كه جهت ضد عفوني به پشم اضافه شده • استفاده از حلال هاي قابل اشتعال • مواجهه با اسيدهاي قوي و مواد قليائي نظير آمونياك • مسموميت با رنگ هاي حاوي سرب نزد طراحان

19. رنگرزي قالي تعريف : • رنگين نمودن الياف يا پارچه هاي ابريشمي، پشمي، كرك، و پنبه را با استفاده از مواد طبيعي كه منشاء گياهي يا حيواني دارند، رنگرزي مي گويند. • حد اقل تا يك قرن پيش كه رنگينه هاي شيميايي نا شناخته بودند، الياف مورد استفاده در نساجي به طور سنتي رنگرزي مي شدند. • در كشور ما بيش از صد نوع رنگينه گياهي به ثبت رسيده كه از نظر ثبات از درجات مختلفي برخوردار است و بعضي از آن ها داراي ثبات كمي بوده وبراي عوض كردن " شيد " رنگ هاي ديگر استفاده مي شوند. • رنگرزي سنتي ، با وجود تفاوت هايي كه در مناطق مختلف وجود دارد، داراي فرمول مشخصي است. ابريشم يا پشمي كه با مواد گياهي رنگرزي مي شود داراي نوعي جذابيت و زيبايي است كه به مرور زمان و در اثر استفاده و قرار گرفتن در معرض نور و مواد قليائي و .... نه تنها از ارزش آن كاسته نمي شود بلكه به ثبات و درخشندگي آن نيز افزوده مي شود. علاوه بر اين ، رنگ هاي سنتي ( گياهي و حيواني ) حاصل تجربه صدها ساله مردمان سخت كوش سرزميني است كه همواره با اقتباس از طبيعت به زندگي خود رنگ بخشيده اند، به اين سبب از ارزش معنوي و مادي بسياري برخوردار هستند .

20. انواع رنگ هاي به كار رفته در رنگرزي قالي • رنگ هاي گياهي • رنگ هاي حيواني • رنگ هاي شيميايي

21. ابزار و مواد مورد نياز در رنگرزي • ظرف يا حمامي كه عمليات رنگرزي و دندانه كردن در آن صورت مي گيرد و بايد از جنس ضد زنگ و مقاوم در برابر حرارت باشد. معمولا از ظروف استيل يا مسي استفاده مي شود • ترازو براي وزنكردن رنگينه ها و الياف • ترمومتر براي اندازه دماي حمام رنگرزي • همزن كه معمولا از جنس چوب است و براي هم زدن الياف در حمام رنگرزي به كار مي رود • ظروف شيشه اي مدرج مانند بشر و... براي اندازه گيري و برداشتن اسيدها و قلياها • بيلچه براي برداشتن مواد • نمكهاي فلزات مانند زاج سفيد، زاج سبز، بي كروماتها، كات كبود و ... • مواد قليايي مانند سود، پتاس، آمونياك و .... • اسيدهامانند اسيد تارتارات، اسيد لاكتيك،اسيدهاي آ لي مانند اسيد اگزاليك، اسيد استيك، اسيد سيتريك و همچنين ممكن است از اسيد سولفوريك رقيق و سولفات آلو مينييوم نيز استفاده شود. در گذشته به جاي اسيد لاكتيك از " دوغ " استفاده مي شد • آب كه به دليل استفاده مداوم در رنگرزي، بايد از شرايط و خواص لازم برخوردار باشد

22. تدابير ايمني وبهداشتيدركارگاه هاي قالي بافي

23. كنترل بيماري سياه زخم • در توليد فرش اغلب از پشم هاي نامرغوبي كه احتمال خطر سياه زخم در آن ها وجود دارد استفاده مي شود، لذا مهار كامل سياه زخم فرايند آماده سازي پشم كاري مشكل است. بنابراين جهت جداسازي مواد خام (پشم، موي شتر و بز) در تمامي مراحل شستشو، جابجائي و توليد پشم، بايستي از يك تهويه مناسب بالاي يك شبكه فلزي جهت تخليه گرد و غبار به خارج از كارگاه استفاده نمود. • هر چند وجود تهويه خطر ابتلا به سياه زخم را كاهش مي دهد. معذلك راه حل نهائي كنترل سياه زخم در اين كارگاه ها، ضد عفوني مواد اوليه آلوده به سياه زخم قبل از ورود به كارگاه توسط مقامات ذي صلاح مي باشد.

24. كنترل مواجهه با آنيلين • نصب دستگاه هاي تهويه قوي در محل رنگرزي پشم • استفاده كارگران از انواع ماسك هاي تنفسي مناسب، دستكش هاي لاستيكي و پيش بندهاي نفوذ ناپذير • انجام معاينات پزشكي قبل از استخدام و سالانه جهت كليه شاغلين در كارگاه با تاكيد بر پايش بيولوژيك آنيلين و سنجش درصد متهموگلوبيني در كارگران در مواجهه • تصفيه و خنثي سازي مايعات خروجي از كارگاه قبل از تخليه به داخل مجاري آب يا فاضلاب

25. كنترل مواجهه با ساير تركيبات شيميائي • كاربرد حلال هاي قابل اشتعال در اتاقي جداگانه مجهز به تهويه مناسب با حداقل دو در خروجي و بدون استفاده از هر گونه شعله جهت ممانعت از آتش سوزي • نگاه داري حلال هاي قابل اشتعال در كارگاه ها در حداقل ميزان ممكن • نگاه داري حلال هاي قابل اشتعال در يك انبار مقاوم به آتش سوزي و يا دست كم در يك حياط باز • استفاده از تهويه و وسائل حفاظتي شامل محافظ دست و بازو و پيش بند هاي نفوذ ناپذير جهت كارگران در تماس با نمك هاي حاوي كروم، و توصيه استفاده از كرم هاي حاوي EDTA جهت التيام زخم كروم در اين كارگران • انجام كليه مراحل شستشو، جابجائي و توليد پشم در زير تهويه و استفاده از انواع ماسك هاي تنفسي، دستكش هاي لاستيكي و پيش بند هاي مناسب جهت ممانعت از جذب استنشاقي و پوستي آفت كش هائي كه جهت ضد عفوني به پشم افزوده و همچنين جلوگيري از ناراحتي هاي ريوي و چشمي ناشي از گرد و غبار پشم به ويژه در پرداخت فرش • استفاده از رنگ هاي پلاستيكي بي ضرر به جاي رنگ هاي حاوي سرب توسط طراحان قالي • خودداري از بردن نخ هاي قالي به دهان به علت سمي بودن رنگ هاي شيميائي به كار رفته در آن و مسموميت هاي احتمالي

26. نتیجه گیری • صنعت قالي بافي يكي از مهم ترين صنايع دستي و با ارزش ترين اقلام صادراتي کشور مي باشد، كه از قديم در اغلب روستاها رواج داشته است. ‌معذلك علي رغم سود دهي زياد، کارگران اين صنعت درشرايط بسيار بد محيطي و کاري قرار دارند. لذا بهبود شرايط ايمني و بهداشت محيط کارگاه های قالي بافي مي تواند نقش مهمی در تامين سلامت قالي بافان ايفا نمايد.

27. آسيبهاي اسكلتي –عضلاني در قاليبافان • از جمله عوارض و بيماريهاي ناشي از كار در قشر قاليباف اختلالات اسكلتي – عضلاني است كه در اثر كار مداوم طولاني با پوسچر نامطلوب در پشت دارهاي قاليبافي كه از طراحي و تنظيم ارگونوميك برخوردار نيستند و به طور سنتي ساخته شده و مورد استفاده قرار مي‌گيرند ايجاد مي‌شوند.

28. آسيبهاي اسكلتي –عضلاني در قاليبافان • تغيير شكل ستون فقرات قاليبافان در اثر خم شدن روي دار قالي، تورم مفاصل پا در اثر نشستن مداوم به صورت چهار زانو يا پاهاي آويزان و تنگ شدن لگن خاصره در زنان كه موجب بروز مشكلاتي در زايمان مي‌شود از جمله اختلالات اسكلتي – عضلاني است كه از سالها پيش در شاغلان اين هنر – صنعت گزارش شده است.

29. آسيبهاي اسكلتي –عضلاني در قاليبافان • سندرم تونل كارپال: سندرم تونل كارپال عارضه شايعي است كه دست و مچ را تحت تأثير قرار مي‌دهد. عضلات خم‌كننده انگشتان كه در ساعد قرار دارند، داراي تاندونهاي درازي هستند كه قبل از اتصال به انگشتان از داخل يك دريچه باريك در مچ كه تونل كارپال نام داشته و اعصاب و رگهاي خوني دست نيز از آن رد مي‌شوند، مي‌گذرند

30. مطالعات داخلي در سال 1372 مراثي تحقيقي را بر روي شيوع اختلالات اسكلتي-عضلاني ناشي از قاليبافي در شهرستان نجف‌آباد انجام داد. در كل،‌ 1082 نفر در اين تحقيق مورد بررسي قرار گرفتند كه 4/98 درصد آنها زن و 6/1 درصد ايشان مرد بودند. اطلاعات موردنظر براساس پرسش، معاينه و آزمايش از افراد جمع‌آوري شدند. در ميان افراد مورد مطالعه 5/35 درصد به درد شديد ستون فقرات و 3/23 درصد به درد استخوانهاي پا، ران، ساقها و مفاصل آنها مبتلا بودند

31. مطالعات داخلي در سال 1374 تجدد تحقيقي را بر روي 147 قاليباف شهر كرمان انجام داد. در اين مطالعه مقطعي مشخص شد كه 56 نفر از افراد موردمطالعه بيمار و 91 نفر سالم هستند. البته در اينجا منحصراً MSDs مدنظر نبوده است و تمام بيماريها موردتوجه قرار داشته است. نتايج مشخص كرد كه 04/2 درصد از 147 قاليباف مورد مطالعه به كيفوز مبتلا هستند و نيز 36/1 درصد نيز زايمان با لگن تنگ داشته‌اند

32. مطالعات داخلي در تحقيقي كه به وسيله فتوح‌آبادي در سال 1376 انجام گرفت، شيوع MSDs در قاليبافان شهرستان فسا مطالعه شد. در اين تحقيق 200 قاليباف زن (شهري و روستايي) شركت داشتند. نتايج نشان دادند كه نزديك به 59 درصد از قاليبافان موردمطالعه به نحوي از ناراحتيهاي اسكلتي – عضلاني (كمردرد، شانه‌درد و زانو درد) رنج مي‌بردند.

33. مطالعات داخلي در تحقيقي كه به وسيله فتوح‌آبادي در سال 1376 انجام گرفت، شيوع MSDs در قاليبافان شهرستان فسا مطالعه شد. در اين تحقيق 200 قاليباف زن (شهري و روستايي) شركت داشتند. نتايج نشان دادند كه نزديك به 59 درصد از قاليبافان موردمطالعه به نحوي از ناراحتيهاي اسكلتي – عضلاني (كمردرد، شانه‌درد و زانو درد) رنج مي‌بردند.