Download
1 / 17
170 likes | 312 Views
بسم الله الرحمن ارحیم. شاخص های انتخاب مراکز عرضه خدمات تحویل مدرک.
E N D
شاخص های انتخاب مراکز عرضه خدمات تحویل مدرک برای ارزیابی مراکز خدمات تحویل مدرک می توان شاخص های مختلفی نام برد.البته باتوجه به ماهیت مشترک انواع اطلاعات وخدمات مربوط به آن ها شاخص های ارزیابی آن ها نیزمشترک یا بسیار نزدیک به هم می باشد وتفاوت های آنچنانی وجود ندارد.هر کارگذار با توجه به اهداف انتفاعی یا غیر انتفاعی،سیاست های بازاریابی وقیمت گذاری،روش های ارسال،سرعت ارسال و...قیمت نهایی را انتخاب می کند
به طور کلی مهم ترین معیارها برای انتخاب مراکز ارائه خدمات تحویل مدرک یاکارگزاران مقالات عبارتند از: • هزینه • سرعت • جامعیت • تهیه منابع ازکارگزاران دیگر • ارائه خدمات ویژه • جستجو درپایگاه های اطلاعاتی وموجودی منابع • روش درخواست منابع
هزینه: از مهم ترین شاخص ها در انتخاب کارگزار مناسب است.سیاست های قیمت گذاری،بازاریابی،نوع سرویس دهی،تعدادصفحات،شیوه های دریافت وارسال درخواست،سرعت ارسال وسایر خدمات یک کارگزار باکارگزار دیگربسیار متفاوت می باشد.قیمت مقاله ها هم بر اساس همین تفاوت ها وخدمات تعیین می شود. • سرعت: سرعت پاسخ گویی به یک درخواست مدرک،از عوامل مهم در انتخاب کارگزار مناسب است.آیا ارسال مدرک از طریق نظام پستی معمولی برای کتابخانه درخواست کننده رضایت بخش است؟آیادر مواقع ضروری سرویس های ویژه برای ارسال مقاله وجود دارد؟ پاسخگویی به سوالات فوق نه تنها موجب ارائه خدمات مطلوب به درخواست کنندگان می شود بلکه باعث صرفه جویی ریالی وارزی بسیاری خواهد شد.
جامعیت: از سوالات اساسی در انتخاب کارگزاران مناسب آن است که با چه ترکیبی از کارگزاران به بیشترین اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کنیم.فقط باانتخاب یک کارگزار نمی توان تمامی مقاله هاي موردنیاز را تهیه کرد.به همین دلیل لازم است از چند کارگزار استفاده شود.علاوه بر توجه به جامعیت لازم است کارگزاران به نحوی انتخاب شوند که حتی همپوشانی بیشتری بین آنها وجود داشته باشد. • تهیه منابع از کارگزاران دیگر: تعدادی از کارگزاران ممکن است فقط منابعی راارسال کنند که در مجموعه آنها وجود دارد.درصورتی که کتابخانه مستقیما از خدمات سایر کارگزاران استفاده نمی کند.ارائه خدمات تهیه مدرک از کارگزاران دیگرتوسط کارگزار اولیه بسیار مهم واساسی است.از طریق کارگزارانی مثل CAB،UMI،Blوingenta می توان به مقالاتی که در مجموعه آنها وجود ندارد دست یافت. • روش ارسال: امروزه بسیاری از منابع به خصوص مجلات به صورت الکترونیکی در اینترنت نیز منتشروتوزیع می شوند.سایر روش های ارسال عبارتند از:روش های پستی ،دورنگار،
ورسانه های الکترونیکی قابل حمل مثل دیسک نوری. • جستجو در پایگاه اطلاعاتی وموجودی منابع: برخی کارگزاران معتبر علاوه بر ارائه خدمات تحویل مدرک،فهرست منابع موجود در مجموعه خود را به صورت الکترونیکی تولید می نمایند وآن را در اختیار کاربر قرار می دهند.کاربران می توانند با جستجوی رایگان در این پایگاه ها اطلاعات مورد نیاز خود را بازیابی نمایند ودر صورت نیاز متن کامل مدرک را با پرداخت هزینه دریافت نمایند. • ارائه خدمات ویژه: ارائه خدمات ویژه مانند خدمات آگاهی رسانی جاری وارسال فهرست مندرجات مجلات،اشاعه گزینی اطلاعات وتهیه مجموعه های خاص مانند:استانداردهای جهانی،پایان نامه ها،پروانه های ثبت اختراع و...معیار مهمی در ارزیابی کارگزاران است.
روش پرداخت: انعطاف پذیری کارگزار در دریافت هزینه وروش دریافت آن نقش مهمی در استفاده از خدمات کارگزار خواهد داشت. ارسال پیش فاکتوریا صورت حساب،پذیرش انواع پول های رایج،قبول کوپن یونسکو،سپرده و...روش های معمول برای پرداخت هزینه ها هستند. • روش در خواست منبع: ارسال در خواست معمولا از طریق :پست،دورنگار،تلفن،پست الکترونیکی ونظام های درون خطی صورت می پذیرد. امانت بین کتابخانه ای: امانت بین کتابخانه ای بیشتر برای منابع کتابی وغیر پیایند ها استفاده می شود.تعریف درست امانت بین کتابخانه ای عبارت است از:تهیه منابع اطلاعاتی مورد نیاز جامعه کتابخانه از طریق امانت از کتابخانه دیگر وعودت آن به کتابخانه امانت دهنده است.
سوال؟؟؟ به تدریج این سوال بین صاحب نظران علوم کتابداری مطرح شده که آیا“امانت بین کتابخانه ها جزئی از ”خدمات تحویل مدرک“ می باشد یا برعکس؟؟ در سال1994 بخش امانت بین کتابخانه ای و خدمات تحویل مدرک ایفلا نام خود را به خدمات تحویل مدرک وامانت بین کتابخانه ای تغییر داد.یعنی واژه خدمات تحویل مدرک مقدم بر واژه امانت بین کتابخانه ای شد.برخی از صاحب نظران امانت بین کتابخانه ای رابخشی از خدمات تحویل مدرک می دانند.
مهم ترین زیرساخت های مورد نیاز برای همکاری وامانت بین کتابخانه ای عبارتند از: • دسترسی وسیع به اطلاعات کتابشناختی؛ در این کشور کتابخانه ها ومراکز اطلاع رسانی به طور وسیع وجامع از اطلاعات کتابشناختی یکدیگر اطلاع دارند.از مهم ترین فهرستگان های مشترک تولید شده در این کشور به موارد زیر می توان اشاره کرد: • فهرست درون خطی کتابخانه کنگره:که توسط کتابخانه کنگره آمریکا تولید می شود وحاوی میلیون ها رکورد اطلاعات کتابشناختی کتابخانه کنگره آمریکا است. • فهرست جهانی:این فهرست حاوی 49میلیون رکورد اطلاعات کتابشناختی مربوط به کتابخانه های عضوOCLCاست وهر12ثانیه یک رکورد جدید به آن اضافه می شود.
CONSER(cooperative online serials): این پایگاه اطلاعاتی که حاوی فهرست مشترک ادواری های موجود در ایالات متحده آمریکا وکانادا است توسط کمیته اجرایی زیر رهبری می گردد: کتابخانه کنگره،کتابخانه ملی پزشکی آمریکا،کتابخانه ملی کشاورزی آمریکا،کتابخانه ملی کانادا و OCLC .2 شبکه های ارتباطی واطلاعاتی وسیع وقدرتمند: در آمریکا شبکه هاب رایانه ای قدرتمندی وجود دارد که میلیون ها رکورد اطلاعات را در خود جای داده اند واین اطلاعات به صورت شبکه های متصل به هم در تمامی نقاط کشور قابل بازیابی است.مثل:فهرست مشترک درون خطی OCLC
.3 نظام اطلاع رسانی واستانداردهای مورد نیاز: یکی از مهم ترین عوامل موفقیت در نظام همکاری بین کتابخانه ای طراحی نظام اطلاع رسانی مناسب و استاندارد های مربوط است.هرچند کتابخانه ها در روش“امانت بین کتابخانه ای“می توانند به منابع اطلاعاتی مورد نیاز از طریق کتابخانه های دیگر دسترسی یابند و به این ترتیب بر بسیاری از محدودیت های مالی،فضاو... فایق آیند ولی معمولا بغضی از کتابخانه ها به دلیل هزینه زیاد وکمبود نیروی انسانی یا دلایل دیگر رغبت چندانی به این کار نشان نمی دهند • از مهم ترین دلایل رشد امانت بین کتابخانه ای وخدمات تحویل مدرک به موارد زیر می توان اشاره کرد: • کمبود بودجه؛ • کمبود نیروی انسانی؛ • جلوگیری از دوباره کاری واستفاده بهینه از منابع یکدیگر؛ • گسترش تولید فهرست مشترک منابع اطلاعاتی واطلاع از منابع دیگر کتابخانه ها؛
.5 استفاده وسیع از فن آوری جدید برای تولید فهرست مشترک،ارسال درخواست ها وانتقال مدرک،مانند؛دورنگار،تلفن وانترنت وسرعت در امانت بین کتابخانه ای به عبارت دیگر،کمبود های احتمالی از یک طرف و رشد وتوسعه فن آوری از طرف دیگر موجب توجه روز افزون به همکاری بین کتابخانه ای شد.معمولا مسولیت هماهنگی وبرنامه ریزی کلان امانت بین کتابخانه ای را سازمان های ملی چون کتابخانه ملی یا سایر مراکز ملی به عهده دارند. نهادهای ملی و همکاری بین کتابخانه ای • سیاستگذاری وبرنامه ریزی کلان همکاری های بین کتابخانه ای،وظیفه مراکز ملی کتابخانه ای واطلاع رسانی است.متاسفانه در ایران که در شرح وظایف آن به عنوان هماهنگ کننده وسیاست گذار نظام اطلاع رسانی ذکر شده است هیچ گونه برنامه عملیاتی در این زمینه ارائه نکرده است یا چندان موفق نبوده است. • زیرساخت هایی که از آن به عنوان زیرساخت نظام اطلاع رسانی یاد
می شود در ایران ضعف های اساسی دارد ونهاد های ملی در این زمینه هیچ برنامه عملیاتی ارائه نکرده اند ویا توان چنین عملیاتی را ندارند. • توسط برخی از نهاد های ملی مثل مرکز اطلاعات ومدارک علمی کشور که وابسته به وزارت علوم،تحقیقات و فن آوری است طرح های متعددی برای امانت بین کتابخانه ای ارائه شده است اما به دلیل ضعف های زیر ساختی طرح های موفقی نبوده اند وبا شکست مواجه شده اند. • اهمیت فهرستگان مجلات در انتخاب،سفارش وتهیه مجله فهرستگان مجلات فهرستی است حاوی مشخصات کتابشناختی مجلات وموجودی آن در دو یاچند کتابخانه که معمولا بر اساس الفبای عنوان مجله تنظیم می گردد.فهرستگان مجلات ممکن است در بر دارنده مجلات موجود در کتابخانه های یک دانشگاه،موسسات آموزشی وتحقیقاتی وابسته به یک سازمان و... باشد.
کاربرد های فهرستگان مجلات عبارتند از: تسهیل اشتراک در خرید منابع؛ آگاهی از سیاست های تهیه مجلات در کتابخانه هخای دیگر و استفاده ازآن در انتخاب وسفارش مجلات؛ تسهیل امانت بین کتابخانه ای و ارائه خدمات تحویل مدرک؛ تکمیل اطلاعات کتابشناختی وسازماندهی مجلات؛ مبادله: یکی از روش های همکاری برای تهیه منابع اطلاعاتی کتابخانه،مبادله با کتابخانه های دیگر است.مبادله منابع اطلاعاتی ممکن است به دو صورت انجام پذیرد:
مبادله منابع اطلاعاتی کتابخانه: گاهی منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه به دلایلی مورد نیاز کتابخانه نمی باشد و کتابخانه مایل است آن را با کتابخانه دیگر مبادله نماید.منابعی که مشمول مبادله با کتابخانه های دیگر می شوند،با توجه به سیاست های کتابخانه مشمول وجین می شوند.برای انجام مبادله لازم است هر کدام از کتابخانه ها فهرست دقیق منابع اطلاعاتی مورد مبادله خود را در اختیار کتابخانه های دیگر قرار دهد تا بعد از انتخاب اولیه،در مورد چگونگی مبادلات مذاکرات لازم صورت پذیرد.معمولا مبادله ها بر اساس قیمت منابع اطلاعاتی یا رایگان صورت می گیرد.تشکیل کمیته ها وگروه هایی برای مبادله منابع اطلاعاتی در کتابخانه های وابسته به یک سازمان یا یک منطقه جغرافیایی کار مبادله را تسهیل می کند.تولید پایگاه اطلاعاتی امانی ودسترسی عمومی به آن از طریق اینترنت می تواند فرایند مبادله اطلاعات را بیشتر تسهیل کند.
مبادله انتشارات بسیاری از دانشگاه ها وموسسات تحقیقاتی،انتشاراتی دارند که مورد نیاز کتابخانه های دیگر می باشد.بخش سفارش می تواند با هماهنگی مقامات مسئول سازمان،فهرست انتشارات سازمان را به همراه نامه ای که تمامی شرایط مبادله در آن قید شده باشد،برای سازمان هایی که در زمینه های مورد نیاز کتابخانه دارای انتشارات هستند،ارسال نماید و از آن ها تقاضای مبادله انتشارات نماید.در بسیاری از موارد،مبادله اطلاعات،روش مناسبی برای تهیه منابعی است که تهیه آن ها با روش های معمولی امکان پذیر نیست.ادواری ها از جمله منابعی هستند که سازمان علمی وپژوهشی وآموزشی آن را منتشر می کند و می تواند موضوع مبادله قرار بگیرد. هدایا ومنابع اطلاعاتی رایگان موسساتی که اهداف انتفاعی یا غیر انتفاعی دارند،انتشارات خود را جهت معرفی بیشتر سازمان خود به سازمان های دیگر اهدا می کنند یا در صورتی که برخی از منابع اطلاعاتی با اهداف مجموعه سازی آن ها متناسب نباشد،آن ها را به کتابخانه های دیگر اهدا می نمایند.هر چند پذیرفتن منابع اطلاعاتی به صورت اهدایی روش بسیار خوبی برای تهیه منابع اطلاعاتی مورد نیاز کتابخانه
ادامه... می باشد،اما از گسترش نامتعادل مجموعه نباید غافل بود.بهتر است در پذیرفتن منابع اطلاعاتی اهدایی،اهداف مجموعه سازی کتابخانه نیز مد نظر قرار گیرد وتنها به دلیل رایگان بودن،منابع اهدایی را نپذیرفت و در صورت قبول منابع اهدایی از پذیرش شرایط نا معقول خودداری شود،زیرا بسیاری از افراد وسازمان ها با شرلیط خاصی از قبیل؛عدم امانت دهی منابع اهدایی و تفکیک مجموعه اهدایی از مجموعه اصلی،منابع اطلاعاتی خود را اهدا می نمایند. از دیگر روش ها برای به دست آوردن ادواری های رایگان غیرفارسی،جستجو در“راهنمای ادواری های الریخ“ می باشد.در این راهنما مجلاتی که رایگان باشند با کلمه free”“ مشخص شده اند وکارکنان سفارش در صورت تناسب مجلات رایگان با اهداف مجموعه سازی،می توانند برای دریافت آن مکاتبه نمایند
