kozlowka

1. Pałac w Kozłówce - zespół pałacowo-parkowy rodziny Zamoyskich (obecnie muzeum) we wsi Kozłówka, która leży w północnej części województwa lubelskiego, 9 km. na zachód od Lubartowa. Na południu miejscowości znajduje się Kozłowiecki Park Krajobrazowy.

2. Pałac zbudowany został w latach 1736-1742 przez wojewodę chełmińskiego Michała Bielińskiego, zaprojektowany prawdopodobnie przez włoskiego architekta Józefa II Fontanę, który realizował barokowy schemat "entre cour et jardin" (między dziedzińcem a ogrodem). Między latami 1799-1944 majątek należał do Zamoyskich. Pałac okres świetności przeżywał za czasów Konstantego Zamoyskiego, który w 1903 r. założył tu ordynację. Dokonując przebudowy rezydencji, hrabia pragnął z niej uczynić jedną z najbardziej monumentalnych i reprezentacyjnych siedzib magnackich. W 1944 po wyjeździe ostatnich właścicieli od listopada tegoż roku pałac jest własnością państwa. Pełnił w tym czasie funkcję m.in. składnicy muzealnej Ministerstwa Kultury i Sztuki, a od 1979 r. jest siedzibą muzeum (od 1992 Muzeum Zamoyskich w Kozłówce).

3. We wnętrzach, które zachowały autentyczny wystrój z przełomu XIX wieku i XX wieku w tym: neobarokowe i neoregencyjne plafony, piece z miśnieńskich kafli, marmurowe kominki, dębowe parkiety, zgromadzona jest również niezwykła kolekcja malarstwa (przeważają portrety rodzinne oraz kopie arcydzieł malarstwa europejskiego), mebli, rzeźb, luster, kobierców, porcelany, złoconych brązów i sreber, które swego czasu stanowiły dawne wyposażenie pałacu. Wnętrza są doskonale utrzymane i posiadają nieporównywalny w Polsce i bardzo rzadki w Europie stopień autentyzmu. SIEŃ PAŁACOWA. Położona na osi budynku, nieco mroczna, z kamienną posadzką i pięknym dębowym obramieniem drzwi wejściowych, urządzona dębowymi, XIX-wiecznymi sprzętami w typie barokowych mebli gdańskich (stoły, fotele i szafki) i neorenesansowymi ławami zwanymi cassapanca. Wiszą tu dwie duże kopie: z prawej "Polowanie na dzika" wg flamandzkiego malarza Fransa Snydersa, z lewej portret konny Augusta III Sasa wg oryginału Louis de Silvestre'a z 1718 r. Drzwi po lewej prowadzą na reprezentacyjną klatkę schodową.

4. KLATKA SCHODOWA. Prowadzi na reprezentacyjne I piętro pałacu. Zdobiona bogato sztukateriami, wyłożona marmurami, z neorokokową balustradą, wykonaną w warszawskim zakładzie Władysława Gostyńskiego. Ściany szczelnie wypełniają obrazy oprawne w złocone ramy. Przeważają wśród nich portrety rodzinne, np. Tomasza i Katarzyny, Jana "Sobiepana" i Marii Kazimiery Zamoyskich oraz biskupa Jana Zamoyskiego, malowane w l. 90. XIX w. przez Józefa Buchbindera na wzór dawnych obrazów i grafik. Są portrety królewskie - Augusta II Mocnego wg Louis de Silvestre'a, Marii Leszczyńskiej i jej męża Ludwika XV oraz Henryka III Walezego ustanawiającego order Ducha Świętego. Wśród kopii rzeźbiarskich - "Mojżesz" wg Michała Anioła. GABINET HRABIEGO KONSTANTEGO ZAMOYSKIEGO. Zwany też pokojem Bielińskich, od wiszacych tu XVIII-wiecznych portretów tej rodziny. Największy z nich, przedstawiający marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego, jest zapewne dziełem Louis de Silvestre'a, nadwornego malarza Sasów. Na wprost wejścia, nad XIX-wiecznym francuskim biurkiem, zamykanym cylindrycznie, wisi najstarszy obraz w zbiorach kozłowieckich - pejzaż ze starożytnymi ruinami pędzla Oswalda Harmsa z 1672 r., nieco niżej, z prawej, obraz o podobnej tematyce, włoskiego malarza Giovanniego Paola Panniniego z około 1750 r. Na tej samej ścianie, pod sufitem, portrety Wazów: Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza oraz dwie podobizny Marii Ludwiki Gonzagi.Naprzeciw nich portrety Czartoryskich. Niżej rysunek znakomitego francuskiego malarza François Gérarda z 1804 r., przedstawiający Zofię Zamoyską z synami Konstantym i Władysławem, a przy tejże ścianie, należący być może do niej, fortepian pionowy zwany żyrafą (Wiedeń, pocz. XIX w.)

5. SALON CZERWONY. Jest to główne, największe (114 m2) i najwyższe (9 m) pomieszczenie pałacu. Trzy porte-fenetre prowadziły niegdyś na nie istniejący dziś taras ze schodami do ogrodu. Okna i drzwi zdobią haftowane lambrekiny i kotary z czerwonego aksamitu, a w rogu stoi olbrzymi piec z biało-niebieskich kafli, jeden z trzech wykonanych na specjalne zamówienie.Konstanty Zamoyski zgromadził tu - "ku pokrzepieniu serc" w latach narodowej niewoli - wizerunki polskich królów i hetmanów. Nie zapomniał też o chwale własnego rodu, umieszczając w najokazalszym wnętrzu portrety ordynatów i ordynatowych zamojskich.Z dwóch wielkich kompozycji poświęconych hetmanowi Janowi Karolowi Chodkiewiczowi "Pożegnanie Chodkiewicza z żoną przed wyprawą chocimską" namalował w r. 1808 Józef Oleszkiewicz, zaś obraz "Śmierć Chodkiewicza pod Chocimiem" jest przypisywany Franciszkowi Smuglewiczowi. Naprzeciw okien para portretów: hetmana i kanclerza Jana Zamoyskiego, twórcy ordynacji zamojskiej i potęgi rodu oraz jego czwartej żony Barbary z Tarnowskich.Centralne miejsce w salonie zajmują dwie półkoliste kanapy (firma L. Mergenthaler, Warszawa). Na francuskich intarsjowanych szafkach w stylu Ludwika XV stoją kopie rzeźb antycznych - "Zapaśnicy" i "Umierający Gal", a na szafkach narożnych porcelanowe figurki Chińczyków z kiwającymi się głowami.Przy fortepianie amerykańska pianola z przełomu XIX i XX w. Jest to przystawka, która odtwarza na fortepianie lub pianinie muzykę zakodowaną na perforowanej taśmie papierowej.

6. SALON BIAŁY. Dwa największe obrazy to kopie portretów zbiorowych Zamoyskich - na jednym (wg Angeliki Kauffmann) kanclerz Andrzej Zamoyski z dziećmi: Anną, Aleksandrem i Stanisławem, na drugim (wg François Gérarda) Zofia Zamoyska z synami Konstantym i Władysławem. Oryginały obu spłonęły w 1939 r. w Pałacu Błękitnym. Na uwagę zasługują francuskie meble z 2. poł. XIX w. w stylu Ludwika XV: dwie witryny zdobione brązami z warsztatu E.Garniera, szafki intarsjowane, dekorowane brązami z motywem lwiej skóry, biurko wykładane markieterią, wykonane przez francuskiego ebenistę Beforta Młodszego, specjalizującego się w kopiowaniu mebli A.Ch. Boulle'a. Krzesła (firma Jansen, Paryż) stanowiły niegdyś wyposażenie kaplicy.W witrynach zgromadzona jest porcelana z różnych wytwórni europejskich z XVIII, XIX i XX w., przedmioty oddane przez społeczeństwo polskie na Fundusz Obrony Narodowej w 1939 r. (złoty krzyżyk relikwiarzowy, para pierścieni, kamea z Hermanem i Dorotą) oraz inne drogocenne bibeloty (Chinka z chryzantemami z kości słoniowej, agatowy dzik z firmy Fabergé).

7. POKÓJ KREDENSOWY. W Kozłówce, podobnie jak w wielu rezydencjach, kuchnia była umieszczona poza budynkiem pałacowym, w oficynie południowej. Potrawy przenoszono dziedzińcem do pomieszczenia zwanego kredensem. W pałacu Zamoyskich znajdowały się dwa kredensy - górny i dolny. Z dolnego podgrzane już potrawy przewożono windą do górnego, gdzie układano je na półmiskach, dekorowano i wnoszono do położonej obok jadalni. W odtworzonym górnym kredensie prezentowane SA naczynia kuchenne i fragmenty zastaw stołowych, m.in. berlińskiej, z białej porcelany, z lat 1913-1914, szklanego serwisu herbowego Zamoyskich i austriackich sreber herbami Habsburgów Habsburgów wiedeńskiej firmy J. C. Klinkosch z ok. 1900 r. BIBLIOTEKA. Urządzona w stylu angielskim, z dębowymi, oszklonymi szafami, opatrzonymi herbami Jelita Zamoyskich i Pilawa Potockich. Księgozbiór liczy około 6700 woluminów, w tym 572 starodruki, najstarsze z XVI w. Tematycznie jest bardzo zróżnicowany, obejmuje dzieła z zakresu religii, filozofii, historii, prawa, nauk ścisłych i rolnictwa, słowniki i encyklopedie, podręczniki, książki dla dzieci, przewodniki i baedekery, literaturę klasyczną i lżejszą beletrystykę, zbiory kartograficzne i roczniki czasopism (m.in. prawie kompletny zbiór "Biblioteki Warszawskiej" z lat 1841-1914, kilkadziesiąt roczników francuskiego periodyku "Revue des Deux Mondes" czy pisma dla pań "La Mode Illustreé" i "Bluszcz").Pośrodku stół do karambola (firma Trotschel, Warszawa), nad nim potrójna lampa naftowa z pocz. XX w. Na kominku popiersie wybitnego polityka i działacza gospodarczego Andrzeja Zamoyskiego dłuta Marcelego Guyskiego z 1869 r. W przeciwległym rogu popiersie hetmana Jana Zamoyskiego.

8. PARK. Ogród do dziś zachował swój pierwotny układ. Na dziedziniec rezydencji, od zachodu, prowadzi neobarokowa brama, wykonana w pocz. XX w. w warszawskiej firmie Gostyński i Spółka. Narastające stopniowo ku górze budynki, połączone esowatymi murami kurtynowymi, nadają bryle pałacu monumentalności.Od strony wschodniej rozpościera się ogród nawiązujący jeszcze w swych podziałach do renesansowego układu kwaterowego, którego głównym elementem jest salon z symetrycznie ukształtowanymi parterami, obwiedzionymi opaskami z bukszpanów i róż. W głębi salon ten staje się nieco węższy, z półkoliście zakończonym parterem.

9. W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu znajduje się fontanna z figurkami puttów, odlanymi w paryskiej firmie Le Val d’Osne. W miejscu przewężenia salonów od strony wschodniej wzniesiono pomnik z kamienia polnego, na którym zamontowano brązową płytę odlaną w firmie Braci Łopieńskich w Warszawie, upamiętniającą miejsce spoczynku prochów żołnierzy napoleońskich uczestniczących w kampanii 1812 roku. W wieku XX park rozszerzono w kierunku północnym, gdzie urządzono bażantarnię oraz we wschodnim, która nawiązując do tradycji miała być zwierzyńcem. Dziś w dawnej bażantarni znajdują się woliery, w których hodowane są te piękne ptaki łowne. Na śródleśnych polanach urządzono plac piknikowy z rożnem i miejscem do biesiadowania zaś nieco dalej plac zabaw dla najmłodszych gości Kozłówki. Zacisznym "kątem" tonącym od wiosny do jesieni w kwiatach jest ogródek kawiarniany i rosarium usytuowane w części północnej zespołu pałacowego. Drzewostan parku w Kozłówce stanowią przede wszystkim lipy i klony, ale są tu też i dęby, z których jeden, rosnący na dziedzińcu, jest pomnikiem przyrody, kasztanowce, graby, sosny i świerki, topole i brzozy. Niewiele jest już w Europie miejsc, gdzie można zobaczyć tak dorodne wiązy.

10. Rozarium w Kozłówce, usytuowane w jednym z kameralnych ogrodów dziedzińcowych, zostało założone na planie nieregularnego czworoboku, przeciętego dwoma osiami o rysunku krzyża. W centralnym miejscu została zaprojektowana okrągła, stopniowana rabata zwieńczona różami pnącymi. Obrzeżenie rabat stanowią nasadzenia z róż okrywowych oraz miniatur i róż patio. Główna oś kompozycyjna rozarium została zwieńczona placykiem z ławką, nad którą rozpięto pnące odmiany róż. Do skomponowania różanego ogrodu wykorzystano 64 odmiany z wszystkich botanicznych grup róż.