DLACZEGO AZBEST JEST GROŹNY ?

1. DLACZEGO AZBEST JEST GROŹNY ?

2. NAJWAŻNIEJSZE PRZEPISY • Ustawa z dnia 26.06.74r. Kodeks pracy (Dz.U. NR 24 poz. 141 z późn. zmianami) • Ustawa z 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów azbestowych (Dz.U.97.101.628). • Ustawa z 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.01.62.628 z póź. zm.). • Ustawa z 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.01.62.627 z póź. zm.). • Ustawa z 7.07.1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.94.89.414 z póź. zm.). • Rozporządzenie MG,PiPS z dnia 02.04.2004r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U Nr 71 poz.649). • Rozporządzenie MZ z 1.12.2004r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. (Dz. U. Nr 280 poz. 2771),

3. NAJWAŻNIEJSZE PRZEPISY (c.d) • Rozporządzenie MP i PS z dnia 26.09.1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z późn. Zmianami), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.09.1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U.96.121.571 z póź. zm.). • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21.10 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (Dz.U.98.145.942 z póź. zm.). • Rozporządzenie MZ z 04.08.2004r. w sprawie okresowych badań lekarskich pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji (Dz. U. Nr 183 poz.1896), • Rozporządzenie MZ z 09.08.2004r. W sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185 poz. 1920). Stan prawny na dzień 01.02.2005r.

4. Co to jest azbest? • Azbest należy do minerałów z grupy krzemianów. Jako minerał użytkowyjest znany ludziom od czasów starożytnego Rzymu, jednak dopiero od połowy ubiegłego wieku Jest szeroko wykorzystywany w technice. Włókna azbestowe mają właściwości umożliwiające tkanie, zaplatanie lub mieszanie z różnymi spoiwami. Są trwałe i odporne na wysoką temperaturę. Dzięki tym właściwościom azbest znalazł zastosowanie m. in. w budownictwie, motoryzacji, chemii, przemyśle maszynowym, włókienniczym. Azbest jest obecny w ponad 3000 różnych rodzajach wyrobów.

5. Jakie choroby może wywołać azbest ? Włókna azbestowe po dostaniu się drogą oddechową do organizmu są bardzo trudne do usunięcia. W konsekwencji ich oddziaływania mogą rozwijać się takie choroby, jak: • pylica azbestowa(azbestoza), • nowotwory złośliwe(szczególnie śródbłoniak), • zgrubienia i stwardnienia opłucnej, • zmiany skórne, • przewlekłe zapalenia oskrzeli. Prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu jest dużo większe (ok..50-krotnie) przy równoczesnym narażeniu na szkodliwe oddziaływanie azbe­stu i dymu tytoniowego.

6. Gdzie są spotykane wyroby zawierające azbest ? Z uwagi na największe zastosowanie azbestu w budownictwie, może on występować w takich obiektach, jak: - strychy i ocieplone stropodachy, - pomieszczenia użytkowe budynków, - piwnice, - szyby windowe, zsypy, maszynownie dźwigów, - klatki schodowe (ściany), toalety, - budynki przemysłowe: centrale telefoniczne, wentylatornie, wymiennikownie, dyspozytornie. Zastosowanie wyrobów i urządzeń zawierających azbest wynikało przede wszystkim z potrzeby stosowania ochron przed ogniem (termoizolacja) oraz przed hałasem. Szczególnie duże nasycenie materiałami zawierającymi azbest można znaleźć w budynkach konstrukcji byłej NRD, projektowanych jako obiekty hotelowe i administracyjno-biurowe, wielokondygnacyjnych o szkielecie stalowym.

7. AZBEST w BUDYNKACH Budynki WK-70 docieplane wełną mineralną na ruszcie drewnianym, pokryte elewacją wykonaną z płyt azbestowo-cementowych płaskich Budynek przedszkola z lat 70. typ C-40 Ciechanów

8. AZBEST W BUDYNKACH Pokrycie z płyt falistych azbestowo-cementowych, miejscami spękane, na powierzchni płyt widoczne słabo związane włókna azbestu

10. Budynek przemysłowy (w trakcie rozbiórki), ściany osłonowe z płyt warstwowych PW3/A mocowanych do widocznych na fotografii stalowych konstrukcji pionowych

11. Podstawowym problemem jest ustalenie czy w budynku, w którym są planowane prace remontowe znajdują się materiały budowlane zawierające azbest, a jeśli tak, to gdzie są one zlokalizowane. • Większość wyrobów azbestowych ma barwę o różnych odcieniach szarości lub bieli. - chryzotyl (powszechnie stosowany azbest biały), - krokidolit (w mniejszym stopniu wykorzystywany azbest niebieski), - amosyt (rzadko stosowany azbest brązowy). • Cechy fizyczne, po których można rozpoznać azbest przedstawiono w tabeli. - wyroby miękkie o gęstości < 1000kg/m.3 ( duży % azbestu), - wyroby twarde o gęstości > 1000kg/m.3 (duży stopień zwięzłości). Jak można rozpoznać azbest?

13. Azbest miękki Izolacja rurociągów ze sznurów azbestowych w elektrociepłowni Płótno azbestowe w przewodach wentylacyjnych

14. Azbest miękki instalacja wentylacji grawitacyjnej w obiekcie przemysłowym wykonana z rur azbestowo-cementowych

15. Rodzaje prac, podczas których może wystąpić emisja pyłu azbestowego na niestacjonarnych stanowiskach pracy w budownictwie. Emisja pyłu azbestowego może wystąpić podczas, np.: - prac wyburzeniowych i rozbiórkowych obiektów o lekkich ścianach osłonowych, - rozbiórki ścian działowych lub stropów ocieplonych, - usuwania dachów wykonanych z płyt a-c oraz elewacji z płyt a-c, - wyburzania obiektów o konstrukcji nośnej stalowej i żelbetowej z izolacją przeciwogniową wykonaną w formie natrysku lub okładzin z miękkich płyt azbestowych, - czyszczenia i renowacji pokryć dachowych, - prac hydraulicznych, instalacyjnych połączonych z destrukcją stropu, ścian działowych, - modernizacji pomieszczeń dźwigów, naprawy przewodów wentylacyjnych, - usuwania izolacji cieplnej.

16. Czy należy używać środków ochron indywidualnych ? Niezależnie od sprawnie działających systemów wentylacyjnych, osoby uczestniczące w pracach naprawczych lub rozbiórkowych powinny być wyposażone w: • sprzęt ochrony układu oddechowego: - jeżeli stężenie pyłu nie przekracza wartości 5xNDS –sprzęt filtrujący klasy P2 w postaci półmaski filtrującej lub półmaski z wymiennymi filtrami, - jeżeli stężenie jest wyższe od wartości 5xNDS ale nie przekracza 50xNDS –sprzęt filtrujący klasy P 3 w postaci półmaski filtrującej lub półmaski z wymiennymi filtrami, - jeżeli stężenie pyłu przekracza wartość 50xNDS –sprzęt w postaci filtru klasy P3 połączonego z maską. Można też stosować sprzęt izolujący tj. aparat powietrzny butlowy lub aparat wężowy skompletowany z pełną maską twarzową. - nie wolno stosować przeciwpyłowych masek jednorazowego użytku • odzież ochronną: przy dużym przekroczeniu NDS stosować ubrania z materiałów powlekanych polimerami syntetycznymi. Przy niewielkich przekroczeniach NDS –ubrania jednorazowe z materiałów polimerowych np.. TYVEK.

17. Właściwy sposób postępowania przy usuwaniu azbestu miękkiego, pracownik wyposażony w maskę z nawiewem powietrza posługuje się ręcznym narzędziem i specjalistycznym odkurzaczem Przykład (niestety niemiecki) prawidłowego postępowania przy demontażu pokrycia dachowego z eternitu, pracownik ubrany w kombinezon pyłoszczelny z maską posługuje się specjalistycznym odkurzaczem z filtrem HEPA

18. Zasady bezpiecznego prowadzenia prac podczas zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawierających azbest • Podstawą wszystkich działań jest właściwe użytkowanie i konserwowanie maszyn i urządzeń technologicznych, oprzyrządowania, miejscowych odciągów wentylacyjnych oraz systemów wentylacji ogólnej. Równie istotnym elementem jak właściwa eksploatacja maszyn, jest prawidłowe postępowanie podczas obróbki materiałów zawierających azbest, ich transportu i przechowywania. Każdy pracownik powinien wykonywać wszelkie prace tak, aby powstawało jak najmniej pyłu. • Przed przystąpieniem do wszelkiego rodzaju prac powinien zostać ustalony plan działań.

19. WYKONYWANIE PRAC Z AZBESTEM Za przygotowanie i realizację robót usuwania azbestu, zgodnie ze specjalnymi wymaganiami bhp dla prac z azbestem, odpowiada wykonawca. Do obowiązków wykonawcy należy opracowanie planu prac, zgodnie z rozporządzeniem MG,P iPS z 2.04.2004r w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest . Plan taki powinien zawierać określenie: - miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego okresu ich trwania. - rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia oraz ocenę ich stanu technicznego, - szacunkowych ilości odpadów zawierających azbest, uzyskanych w wyniku podjętych prac, - ustalenie sposobów usuwania wyrobów zawierających azbest oraz rodzajów i metod pracy, - ustalenie sposobów wyeliminowania lub ograniczenia emisji pyłów azbestu do powietrza, - zapewnienie pracownikom niezbędnych środków ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, - zasad informowania pracowników narażonych na działanie pyłów azbestu o sposobach postępowania i niezbędnych środkach ochronnych.

20. Przygotowanie stanowiska pracy • Przygotowanie stanowiska pracy powinno rozpocząć się od usunięcia wszystkich wolno stojących przedmiotów i wyposażenia z obszaru pracy. Obiekty, których nie można usunąć oraz podłoga, ściany i sufit powinny być szczelnie pokryte mocną folią polietylenową, tak aby tworzyły "obudowę" obszaru pracy. • Do przedostawania się do strefy pracy służy jedno wejście przez system śluz stanowiących pomieszczenia higieniczno-sanitarne składający się z minimum trzech pomieszczeń: brudnego, prysznica i czystego.

21. Procedury zabezpieczania azbestu Są trzy główne metody postępowania z azbestem w tym względzie: - kontrola i konserwacja, - obudowywanie, - wiązanie. Wybór sposobu postępowania zależy m. in. od stanu materiałów zawierających azbest w budynku, cech i struktury materiału wiążącego oraz kosztów zabezpieczania. • Działania polegające na kontroli i konserwacji obejmują czyszczenie na mokro uwolnionych wcześniej włókien azbestu, zapobieganie przyszłej emisji poprzez mocowanie lub opóźnianie procesu niszczenia materiałów a-c oraz kontrolę stanu materiałów a-c. • Obudowywanie obejmuje budowanie szczelnych przegród wokół materiałów a-c oraz pokrywanie zewnętrznej powierzchni obudowy materiałami odpornymi na uszkodzenia mechaniczne. • Wiązanie polega na stosowaniu chemicznych środków wiążących włókna azbestu.

22. Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest Odpady azbestu, odpady azbestowo-cementowe i inne odpady zawierające azbest są odpadami niebezpiecznymi w rozumieniu rozporządzenia ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa. Wobec powyższego, wszelkie odpady tego typu nagromadzone w urządzeniach (np. pył azbestowy gromadzony w urządzeniach filtracyjnych, zużyte filtry, szlam) lub powstałe w wyniku procesu produkcyjnego, należy regularnie usuwać z zachowaniem pełnych środków ostrożności. Należy je pakować do szczelnych worków jednorazowego użytku z folii polietylenowej, znakować, składować w oznakowanym miejscu, po czym wywozić na przygotowane wysypiska, których lokalizację określa właściwy Inspektorat Ochrony Środowiska. Wysypisko odpadów azbestowych po zapełnieniu do założonej pojemności powinno być zakryte ziemią o grubości warstwy minimum 2 metry.

23. Zasady wykonywania robót i postępowania z odpadami Wykonawca robót polegających na usuwaniu azbestu po­ winien przestrzegać następujących zasad: Prawidłowy sposób pakowania odpadów we właściwie oznakowane worki foliowe, ich powierzchnia zewnętrzna po zakończeniuczynności zostaje odkurzona

24. Oznakowanie wyrobów i odpadów. Oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest, wysokość znaku powinna wynosić ca najmniej 5 cm, a szerokość co najmniej 3 cm

25. Procedury usuwania azbestu • Wyroby zawierające azbest przed ich usuwaniem powinny być nawilżone wodą i utrzymywane w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, • Wyroby (płytki, kształtki, rury) demontować w całości – unikać destrukcji mechanicznej, • Używać narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych mechanicznych wyposażone w miejscowe odciągi pył, • Do czyszczenia miejsca pracy i sprzętu stosować odkurzacze wyposażone w filtry o skuteczności pochłaniania 99,95%, • Pracownicy wyposażeni w środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, • Usunięte wyroby azbestowe twarde (płyty i części płyt a-c)pakować w folię o grubości min. 0,2 mm,

26. Procedury usuwania azbestu c.d. • Przed opakowaniem płyt, wyrobów i odpadów azbestowych miękkich należy zestalić cementem lub żywicami syntetycznymi, • Zużyte filtry odkurzaczy, masek, jednostek podciśnienia; jednorazowe ubrania ochronne, zdemontowane folie należy hermetyzować przez umieszczenie w workach polietylenowych oznakowanych znakiem „a”, • Odpady powinny być gromadzone i pakowane w strefie odizolowanej od otoczenia, • Opakowania z odpadami powinny być szczelnie zamknięte (zgrzewem ciągłym lub taśmą klejącą) i oznakowane w sposób trwały, nie ulegający zniszczeniu pod wpływem czynników atmosfer i mechan., • Należy założyć kartę ewidencji odpadów i dokument obrotu odpadami niebezpiecznymi

27. Co należy brać pod uwagę przy ocenie narażenia pracowników na wdychanie pyłu azbestowego ? W ocenie stopnia narażenia pracowników na pył azbestowy należy brać pod uwagę przede wszystkim: - skład pyłu przemysłowego zawierającego azbest, - stężenie pyłu zawierającego azbest w powietrzu, - czas zatrudnienia, - czas narażenia na ekspozycję w ciągu zmiany, aktualny stan zdrowia i przebyte choroby.

28. Jakie są metody eliminacji zagrożeń ? W walce z zagrożeniami wynikającymi z zastosowania materiałów zawierających azbest należy dążyć przede wszystkim do ograniczenia ekspozycji zawodowej, inwentaryzacji obiektów i wyrobów, ich zabezpieczania bądź usuwania oraz znakowania znakiem ostrzegawczym wyrobów i odpadów zawierających azbest. W przypadku wyrobów znajdujących się w dobrym stanie technicznym, należy je zabezpieczyć odpowiednimi pokryciami, natomiast wyroby znajdujące się w złym stanie technicznym należy zabezpieczyć i usunąć. Podczas prac związanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów zawierających azbest powinny być stosowane takie rozwiązania, jak: odpowiednia organizacja prowadzenia prac, nawilżanie materiałów, korzystanie z wolnoobrotowych narzędzi ręcznych, trwałe wiązanie włókien azbestowych z innymi materiałami, mechanizacja transportu, oddzielanie i obudowywanie miejsc pracy, stosowanie odpowiednich urządzeń filtracyjno-wentylacyjnych.

29. Jakie są metody eliminacji zagrożeń ? (cd..) Podstawową zasadą jest wykonywanie wszelkich prac tak, aby powstawało jak najmniej pyłu. Należy też stosować wszelkie dostępne środki techniczne prowadzące do eliminowania, przestrzennego lub ilościowego ograniczania emisji pyłu azbestowego, na przykład przez: stosowanie metod mokrych, spajanie włókien azbestowych z innymi materiałami, automatyzację procesów i hermetyzację, wydzielenie z pomieszczeń miejsc pracy i procesów stwarzających zagrożenie, stosowanie urządzeń wentylacji miejscowej i ogólnej.

30. Zhermetyzowane płyty PW3/A na paletach przed transportem na składowisko Przykład oddzielenia strefy pracy za pomocą folii polietylenowej

31. Nadzór medyczny Jednym z elementów zmniejszania ryzyka zawodowego podczas pracy z wyrobami zawierającymi azbest jest prawidłowo prowadzona kontrola lekarska. Wczesne wykrycie zmian chorobowych u pracownika umożliwia natychmiastowe przerwanie ekspozycji na pyły zawierające azbest i rozpoczęcie leczenia. Pracownicy zatrudnieni przy przetwarzaniu, usuwaniu lub zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest powinni być poddawani specjalnemu nadzorowi medycznemu polegającemu na: - badaniach wykonywanych przez lekarza specjalistę medycyny pracy , - prowadzeniu przez pracodawcę listy pracowników zatrudnionych, przy pracach związanych z usuwaniem lub zabezpieczaniem azbestu, - wydawaniu zaświadczeń o poddaniu działaniu azbestu - w przypadku zmiany pracy. Szczególny nadzór medyczny powinien być prowadzony zarówno przez okres aktywności zawodowej, jak i po jej ustaniu.

32. Obowiązki pracodawcy. Pracodawca zobowiązany jest do: • Zorganizowania i podziału pracy podczas planowanych robót, • Zapewnienia sprzętu specjalistycznego i środków ochrony indywidualnej, • Zagwarantowania bezpieczeństwa w ramach przewidzianych prac, zgodnie z projektem i planem robót, • Przeszkolenia pracowników stykających się z azbestem w zakresie bhp oraz informowanie o zagrożeniach, • Takiego zorganizowania pracy, aby na pył azbestowy narażona była minimalna liczba osób, • Prowadzenia rejestru pracowników narażonych na pył azbestu,

33. Obowiązki pracodawcy (c.d.) • Kierowania pracowników na profilaktyczne badania lekarskie, • Niezatrudniania przy pracach z azbestem pracowników młodoc. i kobiet w ciąży, • Koordynacji prac towarzyszących usuwaniu azbestu, • Oznakowania strefy pracy znakiem ostrzegawczym oraz napisem o treści „Uwaga-zagrożenie azbestem. Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”, • Zapewnienia zaplecza higieniczno-sanitarnego dla pracowników (prysznice pomieszczenia socjalne), • Zatrudnienia osóbo wysokich kwalifikacjach, doświadczeniu oraz udokumentowane przeszkolenie w zakresie obchodzenia się z azbestem, dot. to zarówno pracowników, jak i osób nadzorujących prace.

34. Obowiązki pracownika Pracownicy zobowiązani są do: • Przestrzegania przyjętego trybu prac opisanego w zaakceptowanych dokumentach, • Niewprowadzania samowolnych zmian lub „ulepszeń” w przyjętych procedurach pracy, • Przestrzegania procedur ochrony przed pyłem azbestu-stosowanie ŚOI, odzieży ochronnej pyłoszczelnej, maski przeciwpyłowej odpowiednio dobranej do występującego stężenia pyłów azbestu, • Niewynoszenia odzieży ochronnej poza teren zakładu, • Odpylania wstępnego zanieczyszczonej odzieży oraz używania pryszniców (w komorach do oczyszczania) po wyjściu ze strefy pracy,

35. Obowiązki pracownika (c.d.) • Składowania zanieczyszczonych ubrań w wydzielonych kontenerach komór dekontaminacyjnych, • Utrzymania sprzętu, a zwłaszcza ŚOI we wzorowej czystości i sprawności, • Skutecznej hermetyzacji odpadów, składowanych w wydzielonych miejscach (przed przekazaniem ich do transportu na składowisko), • Przestrzegania zakazu palenia i spożywania posiłków na stanowiskach pracy. Zabronione jest wywoływanie nieuzasadnionej emisji pyłów oraz obróbka materiałów zawierających azbest przy użyciu wysokoobrotowych urządzeń mechanicznych bez miejscowych odciągów pyłów, zbędne kruszenie i miażdżenie materiałów, wleczenie po podłożu, zamiatanie miotłą miejsc wykonywania prac.