İNSAN SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ

1. İNSAN SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ Ders Öğretmeni Ali KANDEMİR

2. DERS BİLGİ FORMU • DERS BİLGİ FORMU • Dersin Adıİnsan Sağlığı ve İş Güvenliği • AlanTüm Alanlar • Meslek / DalTüm Dallar • Dersin Okutulacağı Sınıf / DönemSüre32 Ders Saati • Dersin AmacıBu ders ile öğrenciye; iş kazası, yangın, ilk yardım, meslek hastalıkları, iş güvenliği mevzuatı ve iş güvenliği hukuku ile ilgili yeterlikler kazandırılacaktır.Dersin TanımıBu ders, iş kazası, yangın, ilk yardım, meslek hastalıkları, iş güvenliği mevzuatı ve iş güvenliği hukuku bilgi ve becerilerinin verildiği derstir. • Dersin Ön KoşullarıDers İle Kazandırılacak YeterliliklerÖğrenci bu ders ile;İş yerinde çalışma güvenliğini sağlayacak tedbirleri alabilecektir. Sorumluluk ve mesuliyetlerini iş güvenliği hukukuna göre yerine getirebilecektir.Dersin İçeriğiÇalışma Güvenliğiİş Güvenliği Hukuku • Yöntem ve TekniklerBireysel öğretimi destekleyecek şekilde; gösteri, anlatım, tartışma, uygulama, araştırma, problem çözme, grup çalışması, beyin fırtınası, gözlem, inceleme, proje hazırlama vb. yöntem ve teknikler uygulanabilir. • Eğitim Öğretim Ortamı ve DonanımOrtam: Sınıf, işletme, kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı vb. kendi kendinize veya grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar.Donanım: Televizyon, VCD, DVD, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, sınıf kütüphanesi, dijital kayıt cihazı, öğretim materyalleri vb. • Ölçme ve DeğerlendirmeModül ve ders sonunda ölçme araçları kullanılarak ölçme ve değerlendirme yapılacaktır. Öğretmen ve EğiticiAlan öğretmenleri ile sektör deneyimi olan usta öğretici, teknisyen ve meslek elemanlarından yararlanılabilir. • İşbirliği Yapılacak Kurum ve KuruluşlarÖğrencinin konuyla ilgili olarak iletişim, araştırma, gözlem, uygulama yapabileceği; diğer alan öğretmenleri, üniversiteler, sosyal ortaklar, sivil toplum kuruluşları, çevrede bulunan işletmeler, özel, kamu kurum ve kuruluşlarıdır.

3. MODÜL BİLGİ SAYFASI • DERS : İnsan Sağlığı ve İş Güvenliği • MODÜL : Çalışma Güvenliği • GENEL AMAÇ : Öğrenci bu modül ile iş yerinde çalışma güvenliğini sağlayacak tedbirleri alabilecektir. • AMAÇLAR : • Öğrenci; • İş kazası ve meslek hastalıklarının ekonomiye etkilerini açıklayabilecektir. Çevrede güvenliği tehdit eden unsurları tespit ederek gerekli önlemleri alabilecektir. • İş yerinde meydana gelen kaza ve yaralanmalara karşı gerekli tedbirleri alabilecektir. Yangına karşı gerekli önlemleri alarak, çıkabilecek yangına göre kurtarma tekniklerini uygulayabilecektir. • Kaza ve yaralanma şekline göre ilk yardım tekniklerini uygulayabilecektir. Çalışma ortamında meslek hastalıklarına karşı koruma tedbirlerini alabilecektir. • İÇERİK: • İş güvenliği • İş güvenliğinde geçen kavramlar • Meslekî ve teknik eğitim İnsan sağlığ İş güvenliği İş kazası Yaralanma Meslek hastalıkları İlkyardım • İş güvenliğinin tarihi gelişimi • Dünyada iş güvenliğinin tarihi gelişimi Türkiye’de iş güvenliğinin tarihi gelişimi • İş güvenliğinin önemi ve amacı • İş güvenliğinin amacı İş güvenliğinin kapsamı İş güvenliğinin sosyal düzene etkisi Kazaların ve meslek hastalıklarının sebep olduğu kayıplar • Kazaların ve meslek hastalıklarının ekonomiye etkileri • Çevrede güvenliği tehdit edici unsurlar • Biyolojik tehditler Kimyasal tehditler Tahriş edici kimyasal maddeler (gazlar) Boğucu kimyasal maddeler (gazlar) Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler (gazlar)Sistemik zehirler Partiküler maddeler (Tozlar)

4. Fiziki tehditler Işık ve aydınlatma bozuklukları Güneşle (Tabiî) aydınlatma Suni aydınlatma Renkler ve insanlar üzerindeki etkileri Ses ve gürültü Tanımı Ses ve gürültünün insan sağlığına etkisi Alınması gereken tedbirler • Kaza ve yaralanma • Kaza ve yaralanmanın tanımı Kazaların oluş nedenleri Kaza ve yaralanmanın analizi Mesleğe göre analiz Tezgâh, makine ve avadanlıklara göre analiz • İş ve işlemlere göre analiz Yaralanma şiddetinin belirtilmesi Kaza tekrarlama oranı Kaza şiddet (ağırlık) oranı İnsanların en çok yaralanan uzuvları • Kazaların ülke ekonomisine etkileri İş kazalarının görünen zararları İş kazalarının görünmeyen zararları Kazalara karşı alınabilecek tedbirler İş kazaların azaltılmasında eğitimin önemi İkna ve teşvik metotları Kişisel uygunluğun sağlanması Fiziki ve zihni yapının sebep olduğu kazalar İşe uygun insan ve insana uygun iş prensibi Fiziki şartların insana göre ayarlanması Tehlikesiz kurtarma teknikleri Kaza raporları • Yangın • Yangının tanımı Yangına karşı alınması gereken önlemler Yapısal olarak alınabilecek önlemler Organizasyon açısından alınabilecek önlemler Ev ve işyerlerinde alınması gerekli önlemler İş yerinde çıkabilecek yangınlar Yangında kurtarma • İlk yardım • İnsan vücudu İskelet Kaslar ve hareket Dolaşım sistemi Solunum sistemi Sindirim sistemi İlk yardımın temel ilkeleri Kesikler ve kanamalarda ilk yardım Yanıklarda ilk yardım Kırıklarda ilk yardım Boğulmada ilk yardım

5. Zehirlenmede ilk yardım • Bayılma ve şokta ilk yardım • Elektrik çarpmasında ilk yardım • Göze yabancı cisim kaçtığında ilk yardım • İlkyardım araç ve gereçleri • Yaralı taşımanın genel kuralları • Meslek hastalıkları • Meslek hastalıklarının tanımı • Meslek hastalıklarının meydana gelme nedenleri • Beslenme kuralları • Yeterli, dengeli ve düzenli beslenme • Fiziki (bedensel) çalışmanın gerektirdiği enerji tüketimi • Gürültü ve titreşimin olumsuz etkileri • Gürültü ve titreşimin insan sağlığı üzerindeki etkileri • Gürültüden korunma teknikleri • Meslek hastalıklarından korunma yolları • Meslek hastalıklarının toplum üzerindeki etkileri • Meslek hastalıklarının önlemenin önemi • Meslek hastalıklarında erken teşhisin önemi • Ferdi korunma tedbirleri • İş yerinde çalışma çevresine ait koruma ilkeleri • Tıbbi koruma önlemleri • Meslek hastalıklarının önlenmesinde eğitimin önemini

6. Makine üzerinde alınabilecek tedbirler • Sorumluluk alanı dışındaki çalışmanın yarattığı tehlikeler • İş yerinde şakalaşmanın yarattığı tehlikeler • İş güvenliği ile ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve talimatlara uyma • Sendikaların mesuliyeti • İş güvenliği ile ilgili görev ve mesuliyeti • Kazaların önlenmesindeki aktif rolü • Çalışanlara ve iş yeri sahibine yapabilecekleri yardımlar • İş kazalarında hukuki işlemler • İş kazasının işveren veya SSK’ya bildirilmesi • İş kazasının işveren tarafından SSK’ya bildirilmesi • İş kazası raporları

7. İŞ GÜVENLİĞİ Günümüzde üretimin en önemli faktörü olan insan, teknolojik gelişmelere paralel olarak, işyerlerinde çeşitli problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemler önce insan sağlığına, sonra işletmeye ait her türlü mala yönelik tehditler oluşturmaktadır. sanayiinin bugünkü,gibi gelişmemiş olduğu çağlarda durum, (İş Güvenliği) haliyle bir problem olarak görülmemiştir. Faaliyet alanlarının artması, işlemlerin karmaşıklaşması, bunların neticesinde tehlikelerin çoğalması, bazı kuralların konulmasını, kanunların çıkarılmasını gerektirmiştir. • İşte bütün bunlardan dolayı konu ile ilgili bilimsel araştırmalar başlamış, tıbbın, tekniğin, diğer bilim dallarının ortak bir çalışma alanı olarak,İş Güvenliği kavramı ortaya çıkmıştır. Hipokrat’ın kurşun zehirlenmesini tespiti ile başlayan alana ait çalışmalar, günümüzde pek çok çalışmanın yanında ,sadece meslek hastalıkları ile ilgilenen hastanelerin kurulmasını gerekli hale getirmiştir. • İş Güvenliğinin Tanımı:İş yerlerinde işin yapımı sırasında,sağlığa, işe ve işyerine, zarar verebilecek olan, çeşitli sebeplerden kaynaklanan,olumsuz şartlardan korunmak amacı ile yapılan planlı çalışmaların hepsine İş Güvenliği denir.

8. MODÜL BİLGİ SAYFASI • DERS : İnsan Sağlığı ve İş Güvenliği • MODÜL : İş Güvenliği Hukuku • KODU : • GENEL AMAÇ : Öğrenci bu modül ile sorumluluk ve mesuliyetlerini iş güvenliği hukukuna göre yerine getirebilecektir. • AMAÇLAR : • Öğrenci; • İş güvenliği ve iş sağlığı ile ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerden doğan sorumluluklarını yerine getirebilecektir. • Kaza sonrası gerekli hukuki işlemleri yapabilecektir. • İÇERİK : • İş güvenliği mevzuatı • İş güvenliğinin tarihi gelişimi Tanzimattan önceki dönem Tanzimat ve meşrutiyet dönemi Cumhuriyet dönemi İş güvenliği ile ilgili kanunlar, tüzükler ve yönetmelikler • Kanunlar T.C. Anayasası Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu İş Kanunu Umumî Hıfzıssıhha Kanunu Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu Belediyeler Kanunu Tüzükler Yönetmelikler İş güvenliği ile ilgili kuruluşlar • İş kazalarında mesuliyet ve yapılacak hukuki işlemler • İş kazalarında mesuliyet Devletin mesuliyeti İş güvenliği konusunda devletin rolü Vatandaşın can ve mal güvenliğinde devletin görevleri İş güvenliği ile ilgili yasaların çıkartılması İlgili yasa ve yönetmeliklerin uygulanıp uygulanmadığının denetlenmesi • İş güvenliği müfettişliği teşkilatı İş güvenliği ile ilgilenen diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görevleri İş yeri sahibinin mesuliyeti İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesinde iş yeri sahibi ya da sorumlusunun fonksiyonu Yönetim hatalarının iş kazalarına etkileri Çalışanların mesuliyeti Çalışanların iş kazalarına etkileri İş kazalarının önlenmesinde güvensiz davranış ve şartların etkileri

9. İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUATIN ÖZETİ • - T.C. Anayasasının, 50.55.56. maddeleri,- • - Hafta tatili Kanunu,-Borçlar kanunu:İş sahiplerinin tehlikelere karşı gereken tedbirleri alacağını, • - Belediyeler Kanunu:İşyerlerinde sağlık kurallarına uyulacağını, • -1475 sayılı İş Kanunu:5. bölümü işçi sağlığı ve iş güvenliğine ait hükümleri. 73. maddesi işverenin • işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili her türlü tedbiri alacağını,anlatır.Bu kanuna dayalı olarak • çıkarılan bazı tüzükler de vardır. • -Umumi Hıfzısıhha Kanunu, • -506 sayılı SSK Kanunu: • -Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı:1946 yılından beri iş ve çalışma hayatını • - 3308 Sayılı Çıraklık Mesleki Eğitim Kanunu • geliştirmek,çalışma barışını korumak amacıyla faaliyetlerini yürütmektedir • Özet bir şekilde verdiğimiz iş güvenliğine ait mevzuatta, borçlar kanunun konumuzla yakın ilgisi olan bazı bölümleri vardır. Örnek; İşçi taahhüt ettiği şeyi ihtimam ile ifaya mecburdur. Diyor kanun, bir başka yerinde, zarar kasten ağır bir ihmal veya tedbirsizlikle yapılmamış olduğu ve tazmini de borçluyu ödemeye (müzayakaya) maruz bıraktığı takdirde hakim hakkaniyete tevfikan zarar ve ziyanı tenkis edebilir.

10. İŞ GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ • İş güvenliği kavramında,çalışanların can güvenliği,(yani sağlık)makine araç ve gerecin ,işyerinin,çevrenin,üretilen malın güvenliği yer almaktadır.Bu kapsamdan,iş dünyasında çalışan çok sayıda insan,büyük miktarlar tutan malzeme,makine ,araç ve gereçler,(yani para)çevre,ekoloji, iş dünyası ile ilgisi olmayan milyonlarca insanın hayatı ve mutluluğu anlaşıldığına göre iş güvenliğinin önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. • Bu nedenle denilebilir ki,bir iş yerinde değil, bir ülkede İş Güvenliği varsa orada sağlık ve mutluluk vardır. İş güvenliği yoksa,can kaybı,sakatlık, hastalık, para ve zaman kaybı vardır..O halde sözün burasında o sloganı hatırlamada fayda vardır. .”önce iş güvenliği.”

11. İŞ GÜVENLİĞİNİN AMAÇLARI • İş Güvenliğinin tanımı ve öneminden anlaşıldığı gibi amaçları şunlardır: • 1-Çalışanları korumak, • 2-Üretimin güvenliğini korumak, • 3-İşletmenin güvenliğini sağlamak, • 4-Ekolojik çevreye zarar vermemek.

12. İŞ GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ • İş Güvenliğinin sağlanması ve iş kazalarının önlenmesi için,en etkili tedbirlerin başında eğitim gelir. Çalışmalar sırasında ve her fırsatta İş Güvenliği eğitiminin yapılması mümkündür. Usta, Ustabaşı, Teknisyen gibi teknik elemanlar, işçilere gerekli açıklamaları yapar, muhtemel tehlikeler hakkında bilgi verirler, iş güvenliğine ait araçlarını kullanmaları hakkında bilgi verirlerse kazaların azaltılması ve önlenmesi mümkün olur. Ancak bu şekilde verilecek eğitim yeterli değildir. Bunun için,bir eğitim programının hazırlanması gerekir. • Bu programla:

13. a-İşe yeni girenlerin eğitimi, • b-Tecrübeli işçilerin eğitimi, • c-Usta, ustabaşı ve teknisyenlerin eğitimi sağlanır. • İşyeri büyükse ve çok sayıda eleman çalışıyorsa,”İş Güvenliği Birimi “ kurulur.Bu birim: • a-İş Güvenliği planlaması yapar, • b-Kaza analizi yapar, istatistikleri tutar, • c-İşçileri kazalardan korumak için eğitir, • d-Koruyucu araç ve gereçleri temin eder bunların kullandırılmasını sağlar, • e-İş yerine ait muhtemel tehlikeleri tespit eder, tedbirleri alır.

20. Word sayfasından iş güvenliği

21. İŞ KAZALARI • İş kazaları: Belli bir zarar ve arızaya sebep olan, umulmayan, beklenmeyen ve planlanmamış olaylardır. • Kazalar günlük hayatın çeşitli yerlerinde görülebilirler, iş kazaları, spor kazaları, ev kazaları, trafik kazaları sıkça görülüp duyulanlardır Hepsindeki ortak özellik, beklenilmemeleri, umulmamaları ve planlanmamış olmalarıdır. • Ülkemizde iş kazaları ve Meslek Hastalıklarından dolayı her yıl; 1500 kişi ölmekte, 4000 kişi sakat kalmakta 2 Milyon saat iş kaybı olmaktadır. Bu istatistik bilgilere ayrıca , kayıp malzeme ve ekonomik değerler eklenmelidir.

22. Kaza Çeşitleri • Kaza sonucu düşmeler • Makinelerin neden olduğu kazalar • Sıcak maddeler,koroziv sıvılar,buhar ve radyasyonla oluşan kazalar • Motorlu taşıt kazaları Kaza sonucuoluşan hasarlar • Yüzeyel travma, deri yüzeyini bozmayan kontüzyon ve çürükler • Yırtık ve yaralar • Eklem ve adale burkulması ve incinmesi • Yabancı cisim yaralanmaları • Yanıklar

23. Dünyanın En Komik KazasıSayın şantiye şefim; İş kazası tutanağına planlama hatası diye yazmıştım. Bunu yeterli görmeyerek ayrıntılı anlatmamı istemişsiniz. Su anda hastanede yatmama neden olan olaylar aynen aşağıda anlattığım gibi olmuştur:Bildiğiniz gibi ben bir duvar ustasıyım. İnşaatın altıncı katındaki işimi bitirdiğim zaman biraz tuğla artmıştı. Yaklaşık 250 kg kadar olduğunu tahmin ettiğim bu tuğlaları aşağıya indirmek gerekiyordu. Aşağı indim, bir varil buldum, ona sağlam bir ip bağladım, altıncı kata çıktım. İpi bir çıkrıktan geçirip ucunu aşağıya saldım. Tekrar aşağıya indim ve ipi çekerek varili altıncı kata çıkardım. İpin ucunu sağlam bir yere bağlayıp tekrar yukarı çıktım. Bütün tuğlaları varile doldurdum. Aşağı indim, bağladığım ipin ucunu çözdüm. İpi çözmemle birlikte birden kendimi havalarda buldum. Nasıl bulmayayım? Benyaklasik 70 kiloyum. 250 kilogramlık varil süratle aşağıya düserkenbeni yukarı çekti. Heyecan ve şaşkınlıktan ipi bırakmayı akil edemedim. Yolun yarısında dolu varille çarpıştık. Sağ iki kaburgaminbu sırada kırıldığını sanıyorum. Tam yukarı çıkınca, iki parmağım iple beraber çıkrığa sıkıştı. Parmaklarım da bu sırada kirildi. Bu esnada yere çarpan varilin dibi çıktı ve tuğlalar etrafa sacildi.Varil hafifleyince, bu sefer ben aşağı inmeye varil yukarı cikmayabasladi ve yolun yarısında yine varille çarpıştık. Sol bacağımın kavalkemiği de bu sırada kirildi. Can havli ile ipi bırakmayı akil ettim.Basimi yukarı kaldırdığımda bos varilin süratle üzerime geldiginigordum. Kafatasımın da böyle çatladığını sanıyorum. Bayılmışım, gözümü hastanede açtım. Cenab-i Hak tan tüm kullarını böyle görünmez kazalardan korumasını diler, hürmetle ellerinizden öperim.duvarcı ustanız ...

24. KAZALARIN OLUŞ SEBEPLERİ İş kazalarının meydana gelmesine, teknik, sosyal, psikolojik,fizyolojik, etkenler neden olabilir. Çalışan kişinin kendisi, çalıştığı işyeri, iş yeri arkadaşları, çevresi, kullandığı makine ve malzemeler, araç gereçlerin her biri iş kazasının nedenidir. Bu sayılanların hepsi birbiri ile etkileşim içinde olan faktörlerdir. • Bu faktörleri aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür.

29. 1-Malzeme • a-Malzemenin kimyasal ve fiziksel özelliklerinden kaynaklanan faktörler, • b-Kullanılan maddelere göre uygun üretim sisteminin seçilmemiş olması,

30. 2-Makine ve teçhizat • a-Malzeme yorgunluğu, • b-Koruyucu tedbirlerin alınmaması • c-Makinelerin yanlış seçilmesi veya yanlış kullanılması,

31. 3-Çevre • a-Sıcaklık,nem,aydınlatma,gürültü gibi fiziki faktörler, • b-Mekanik etkiler, • c-Sağlık şartları,

32. 4-insan • a-Eğitim ve bilgi eksikliği • b-Dalgınlık, dikkatsizlik, • c-İlgisizlik,düzensizlik, • d-Bedenin iş uyumsuzluğu, • e-Meleke(beceri) noksanlığı, • f-Aile düzeni, • g-Beslenme yetersizliği • Bu faktörler incelendiğinde, iş kazasının kazadan hemen önceki durumla yakından ilgili olduğu görülür. Bu nedenle kazaların emniyetsiz durum veya emniyetsiz hareketlerden kaynaklandığını söylemek mümkündür. • Sayılanların dışında bazı durumların da iş kazalarına sebep olduğunun unutulmaması gerekir Bu durumlar: Fazla mesai,fazla iş yorgunluğu,Mantıksız iş rejimi,sürekli fazla güç harcama,sürekli gece vardiyası,kişinin ruhsal yapısına uymayan işlerin verilmesi.

33. Kaza Videoları

46. 05/12/2006

47. KAZALARIN ÖNLENMESİ İÇİN İŞYERİNDE ALINACAK PRATİK TEDBİRLER • 1-Çalışma ortamının bütün yönleri ile çalışanlara tanıtılması, • 2-Ortamın fiziki şartlarının incelenmesi ve düzeltilmesi, (ısı,nem,gürültü,titreşim,ışın gibi ) • 3-Zararlı maddelerin değiştirilmesi, (zehirli,hastalık yapıcı, vb.) • 4-Gerekli işlemlerin değiştirilmesi, (boya tiner yayan havalı tabanca yerine, havasız tabanca kullanılması) • 5-Toz için ıslak yöntemlerin uygulanması, • 6-Uygun havalandırma sistemi kullanılması, • 7-İşyerinde sürekli bakım ve temizlik yapılması (bozuk makine ve araçların tamiri ve arızalı levhası asılması) • 8-Kişisel korunma cihazları kullandırılması (gözlük, maske,eldiven,baret gibi) • 9-İşyerinde yangından korunma araç ve gereçleri bulundurulması,ilgili talimatların asılması • 10-Basit yaralanmalar için ecza dolabı ve malzemeleri bulundurulması,acil durumlar için çalışanların kan gruplarının önceden emin bir kuruluştan tespit edilmesi

48. İLK YARDIM BİLGİSİ • İlk Yardım: Hasta ya da yaralı kişiye, hastalanması veya yaralanmasından hemen sonra doktor gelinceye kadar, hayatını kurtarmak için zamanında ve yerinde yapılan yardıma ilk yardım denir. • İLK YARDIMIN ÖNEMİ • Yaşamı boyunca insan, ilk yardımı gerektiren durumlarla karşılaşabilir. Zamanında yapılacak basit ve etkili bir ilk yardımla hasta veya yaralının hayatı kurtarılabilir. • Kaza ve ani hastalıklarda, hasta ya da yaralının doktora veya hastaneye sağ olarak götürülebilmesi, bilgili ilk yardımın anında yapılmış olmasına bağlıdır.

49. İLK YARDIMDA TEMEL İLKELER T – T • Teşhis – Tedavi • Taşıma • T • 3T FORMÜLÜ

50. 3T FORMÜLÜ • Teşhis: Teşhis için önce hastanın veya yaralının hikayesi (anamnez) öğrenilir. Sonra belirtiler (semptom) ve bulgular saptanır. • Tedavi: Temel ilk yardım kuralları hatırlanarak yaralı ya da hasta için en uygun ilk yardım, zamanında ve zarar vermeden uygulanır. • Taşıma: Teşhis ve Tedavi yapıldıktan sonra gerekli bakım ve muayenesinin yapılacağı sağlık kurumuna uygun koşullar içinde taşınır.