Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken

1. Economie, een Inleiding Hoofdstuk 4:Elasticiteiten en Schokken

2. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

3. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten 1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod • De markt in werking • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

4. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Mate waarin gevraagde hoeveelheden reageren op prijsveranderingen • Beter dan richtingscoëfficiënt van vraagfunctie • Prijsstijging van 1 euro • Voor broodje • Voor auto • Moeilijk vergelijkbaar • Vandaar relatieve prijs- en hoeveelheidveranderingen

5. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Prijselasticiteit van de vraag: • Algemene uitdrukking: boogelasticiteit:

6. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Prijselasticiteit van de vraag: • Puntelasticiteit:

8. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Twee bijzondere gevallen: • Perfect inelastische vraagcurven • Geen reactie van gevraagde hoeveelheid op prijsveranderingen • Verticale curve • Elasticiteit = 0 • Perfect elastische vraagcurven • Horizontale curve • Elasticiteit = -∞

10. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Alle andere (lineaire) gevallen: • Richtingscoëfficiënt constant langsheen curve • Elasticiteit varieert langsheen curve • Puntelasticiteit = -1 halverwege vraagcurve • Scheidingslijn? • Vraag is elastisch: prijselasticiteit in absolute waarde groter dan 1 • Vraag is inelastisch: prijselasticiteit in absolute waarde kleiner dan 1

11. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Belang van scheidingslijn • (Perfect) inelastische vraag: • Prijsdaling: minder dan proportionele toename van gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen af • Prijs en ontvangsten bewegen in dezelfde richting • (Perfect) elastische vraag: • Prijsdaling: meer dan proportionele toename van gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen toe • Prijs en ontvangsten bewegen in omgekeerde richting

12. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Elasticiteiten in realiteit

13. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Prijseffect meestal negatief, resultante van • Substitutie effect • Inkomenseffect • Werken in dezelfde richting, nl. het goed wordt duurder (t.o.v. andere) én wij worden armer bij prijsstijging • Maar er zijn uitzonderingen: • Prijsstijging: toename gevraagde hoeveelheid • Prijsdaling: afname gevraagde hoeveelheid • Voorbeelden: • Giffengoederen • Snobgoederen

14. 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag • Algemeen: vraag wordt elastischer naarmate • er meer vervangproducten aanwezig zijn; • vraag een minder dringend karakter heeft; • aandeel van beschouwde goed in budget groter wordt; • beschouwde tijdsperiode langer wordt

15. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten 1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod • De markt in werking • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

16. 1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag • Inkomens(boog)elasticiteit van de vraag: • Relatie tussen gevraagde hoeveelheid en inkomen • Partiële vraagfunctie (Engelcurve)

17. 1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag • Normale goederen • Inkomenselasticiteit positief • Onderscheid tussen • Noodzakelijke goederen (inkomenselasticiteit tussen 0 en 1) • drank • Luxegoederen (inkomenselasticiteit groter dan 1) • wonen • Inferieure goederen • Inkomenselasticiteit negatief • Sommige goederen zijn • niet-inferieur bij lage inkomens • inferieur bij hoge inkomens

18. 1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag • Budgetaandeel:

21. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten 1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod • De markt in werking • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

22. 1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag • Kruiselingse prijselasticiteit van de vraag: • Twee goederen: • Complementen: kruiselingse prijselasticiteit < 0 • Substituten: kruiselingse prijselasticiteit > 0 • Onafhankelijke goederen: kruiselingse prijselasticiteit ~ 0

23. 1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag • Illustratie:

24. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten 1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod • De markt in werking • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

25. 1.4. De prijselasticiteit van het aanbod • Boogelasticiteit: • Puntelasticiteit: • Scheidingslijn elastisch / inelastisch: • Prijselasticiteit = 1

26. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking 1. Aanbodschokken 2. Vraagschokken • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

27. 2.1. Aanbodschokken • Aanbodcurve verschuift • Bijvoorbeeld onder invloed van weersomstandigheden • Naar links • Aanbod perfect inelastisch (oogst) • Vraagoverschot • Opwaartse druk op prijs • Nieuw evenwicht

29. 2.1. Aanbodschokken • Verandering in evenwichtsprijs? Beperking aanbod • Leidt tot scherpe prijsstijging bij steile vraagcurve • Leidt tot beperkte prijsstijging bij vlakke vraagcurve • Heeft geen effect op prijs bij perfect elastische curve • Vraagoverschot wordt weggewerkt zonder prijsstijging

31. 2.1. Aanbodschokken • Verandering in ontvangsten? • Voor aanbodverschuiving • Ontvangsten boeren: A + B • Na aanbodverschuiving • Inelastische vraag • Ontvangsten boeren: B + C + D: boeren doen goede zaak • Elastische vraag • Ontvangsten boeren: B + C: boeren doen slechte zaak

32. 2.1. Aanbodschokken • Hetzelfde geldt voor aanbodverschuiving naar boven • Normale vraagcurve: • Prijs- en hoeveelheidseffect Afhankelijk van prijsgevoeligheid • Kostenstijging te verdelen over beide marktpartijen • Perfect inelastische vraagcurve: • Prijseffect • Geen hoeveelheideffect • Kostenstijging ten laste van vrager • Perfect elastische vraagcurve: • Hoeveelheideffect • Geen prijseffect • Kostenstijging ten laste van aanbieder

34. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking 1. Aanbodschokken 2. Vraagschokken • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

36. 2.2. Vraagschokken • Volatiele grondstoffenprijzen • Economische conjunctuur: verschuiving vraagcurven • Eerder inelastische aanbodcurve grondstoffen • Nieuwe mijn openen is dure en moeizame investering • Eerder elastische aanbodcurve afgewerkte producten • Exporteurs van grondstoffen • Grote prijsschommelingen • Exporteurs van afgewerkte producten • Kleinere prijsschommelingen

38. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking • Prijsregulering 1. Maximumprijs 2. Minimumprijs • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

39. 3. Prijsregulering • Marktevenwicht (p*, q*) • Vaak door overheid gecorrigeerd of bijgestuurd • Redenen • Prijs voor consument te hoog of te laag • Verbruik of productie aanmoedigen / afremmen • Prijs voor producent te laag • Marktconform versus niet-marktconform • Markconform: vrije prijsvorming gehandhaafd • Niet-marktconform: vrije prijsvorming geblokkeerd

40. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking • Prijsregulering 1. Maximumprijs 2. Minimumprijs • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

41. 3.1. Maximumprijs • Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is • Maximumprijs als bescherming tegen te hoge prijs • Slechts bindend indien lager dan evenwichtsprijs

43. 3.1. Maximumprijs • Probleem: vraagoverschot • Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme • Nieuwe toewijzingsmechanismes: • Zwarte markt • First-come, first-served • Trouwe klanten • Arbitrair

44. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking • Prijsregulering 1. Maximumprijs 2. Minimumprijs • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

45. 3.2. Minimumprijs • Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is • Minimumprijs als bescherming tegen te lage prijs • Slechts bindend indien hoger dan evenwichtsprijs

47. 3.2. Minimumprijs • Probleem: aanbodoverschot • Graanberg, wijnplas, boterberg • Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme • Alternatief: • Overheid koopt overschotten op • Slecht nieuws voor belastingbetalers & consumenten • Slecht nieuws voor wereldmarkt

48. Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel • Elasticiteiten • De markt in werking • Prijsregulering • Quota’s • Indirecte belastingen en subsidies

49. 4. Quota’s • Overheidsinterventie: • Prijsreglementering • Maar ook: restricties op verhandelde hoeveelheden • Quota: ingeperkte hoeveelheid • Voorbeeld: visvangst • Slechts bindend indien quota beneden evenwichts-hoeveelheid