ROŚLINY I ZWIERZĘTA ŚNIEŻKI

1. ROŚLINY I ZWIERZĘTA ŚNIEŻKI

2. Flora Karkonoszy jest przejściowa między górami Europy Zachodniej i Karpatami Zachodnimi. O ogromnej wartości flory Karkonoszy świadczy występowanie gatunków chronionych (ok. 40 gatunków), a także reliktów i endemitów. Obecne rozmieszczenie roślinności charakteryzuje się istnieniem wyraźnych pięter wysokościowych: piętro pogórza, piętro regla dolnego, piętro regla górnego, piętro subalpejskie i piętro alpejskie. Lasami charakterystycznymi dla piętra regla dolnego są buczyny : kwaśna buczyna górska i żyzna buczyna sudecka. Regiel górny to ubogie przyrodniczo świerczyny. Piętro subalpejskie jest najbogatszym florystycznie i najbardziej zróżnicowanym pod względem zbiorowisk roślinnych fragmentem Karkonoszy. Dominują w nim zarośla kosodrzewiny. Elementem charakterystycznym dla Karkonoszy jest roślinność źródliskowa i torfowiskowa. W piętrze regla górnego i subalpejskim spotkamy dwa rodzaje torfowisk : torfowiska wiszące, rozwijające się na zboczach w obrębie pietra kosodrzewiny i górnoreglowych borów świerkowych oraz wierzchowinowe torfowiska wysokie powstałe na płaskich powierzchniach zrównań w okolicach Śnieżki i Szrenicy. Piętro alpejskie obejmuje głównie szczyty Śnieżki i Wielkiego Szyszaka.

3. PIĘTRO POGÓRZA Piętro pogórza posiada roślinność zmienioną w efekcie długotrwałej działalności człowieka. W jego obrębie przeważają tereny uprawne i łąkowe. Lasy zachowały się w nielicznych skalistych fragmentach kotliny, których już nie można było użytkować rolniczo. Znaczną część obszaru tego piętra zajmują tereny zabudowane; osadnictwo powstało i rozwinęło się głównie wzdłuż rzek przecinających Kotlinę Jeleniogórską. Dawny naturalny las w piętrze pogórza tworzyły buki, dęby, graby, lipy, a nad rzekami olsze, wierzby. Kiedyś drzewa iglaste stanowiły tylko niewielką domieszkę tych lasów. Miejsca suche porastała sosna, zaś cieniste - jodła. Dzisiaj drzewem dominującym w składzie drzewostanu tego piętra jest świerk z domieszką brzozy, buka i dębu.

4. ROŚLINY POGÓRZA: • buk; • dąb szypułkowy; • świerk; • sosna.

5. Buk (Fagus L.) - rodzaj drzew z rodziny bukowatych obejmujący 40 gatunków. Występuje głównie w strefie umiarkowanej na półkuli północnej, w Polsce na Pomorzu i na południu kraju (powiązanie z większą wilgotnością powietrza tych rejonów). W Polsce występuje w stanie naturalnym tylko buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.). Uprawianych jest kilka gatunków obcych i liczne odmiany ozdobne buka zwyczajnego. BUK

6. Dąb (Quercus L.) - rodzaj drzew, rzadziej wysokich krzewów zaliczony do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Należy do niego ok. 600 gatunków występujących prawie wyłącznie w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Osiąga wysokość od 20 do 50 m. Drzewo długowieczne, żyje ponad 700 lat. W młodości rośnie dość szybko na wysokość, proces ten kończy się w wieku 120 - 200 lat. Przyrost pnia na grubość trwa jednak dalej. DĄB SZYPUŁKOWY

7. Świerk (Picea A. Dietr.) - rodzaj wiecznie zielonych drzew z rodziny sosnowatych (Pinaceae), który obejmuje około 35 gatunków. Występuje na obszarach chłodnych i umiarkowanych półkuli północnej. Drzewa są wysokie i przeważnie mają regularną, stożkowatą koronę. ŚWIERK

8. Sosna (Pinus L. 1753) – rodzaj roślin z rodziny sosnowatych (Pinaceae Lindl.) obejmujący niemal 115 gatunków drzew i krzewów. Występują przeważnie w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej, choć niektóre gatunki rosną również w strefach cieplejszych (tu jednak zwykle w górach). SOSNA

9. PIĘTRO REGLA DOLNEGO Piętro regla dolnego, które schodzi miejscami do wysokości 450 m n.p.m. , tworzy las liściasty, częściej jednak mający skład mieszany. Niewielkie, zbliżone do naturalnego charakteru fragmenty zbiorowisk roślinnych regla dolnego występują w okolicy Sobieszowa na górze Chojnik oraz w paśmie Wzgórz Łomnickich na Witoszy i Grodnej. Przeważającym zbiorowiskiem regla dolnego była kiedyś kwaśna buczyna górska porastająca gleby zakwaszone, ubogie w składniki pokarmowe. Z roślin zielonych występują tu trawy: kosmatka gajowa, śmiałek pogięty, turzyca pigułowa; ponadto borówka czarna oraz mchy. W miejscach bardziej wilgotnych pojawia się paproć wietlica samicza. W pobliżu strumieni, w wilgotnych wąwozach i jarach występują enklawy żyznego lasu bukowego o bogatszym podszyciu. Spotyka się w nich marzankę wonną, gajowiec żółty, niecierpek pospolity. W wyższych partiach piętra regla dolnego pojawia się las liściasty, miejscami z przewagą jaworu. Jeszcze wyżej rosną bory mieszane, głównie świerkowe, z udziałem jodły i buka.

10. ROŚLINY REGLA DOLNEGO: • Kwaśna buczyna górska; • Borówka czarna; • Gajowiec żółty; • Niecierpek pospolity.

11. Kwaśna buczyna górska (Luzulo nemorosae-Fagetum) – ubogie florystycznie zbiorowisko roślinne, w typie siedliskowym lasu mieszanego świeżego lub wilgotnego, z dominacją buka zwyczajnego w drzewostanie, z domieszką: jawora, świerka, czasem jodły. Kwaśna buczyna górska jest głównym zbiorowiskiem roślinnym na glebach typu rankeru lub oligotroficznego pokrywających ubogie z natury podłoże skał bezwęglanowych. KWAŚNA BUCZYNA GÓRSKA

12. Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Ma wiele zwyczajowych nazw: jagoda, czernica, czarna jagoda, czarna borówka. Występuje m.in. w Europie. Krzewinka dorastająca do 20 - 35 cm wysokości. Gałązki ostro kanciaste, nagie, zielone, gęsto rozgałęzione. Ulistnienie skrętoległe, liście z zewnątrz połyskujące, od spodu jaśniejsze, cienkie, podługowato-jajowate, na brzegach drobno piłkowane, zaostrzone na szczycie. Ogonki krótkie. BORÓWKA CZARNA

13. Gajowiec żółty(Galeobdolon luteum) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Wzniesiona, prosta, pojedyncza, czterokanciasta, o wysokości 20-60 cm. Po okresie kwitnienia roślina wytwarza gęsto ukorzeniające się rozłogi, z których wyrastają potem pędy kwiatowe. Cała łodyga krótko owłosiona. Wszystkie liście mają ogonki o długości 1-3 cm, długość blaszki 3-4 cm. Ulistnienie naprzeciwległe, liście sercowate, zaostrzone, grubo i nierówno piłkowane, krótko owłosione. GAJOWIEC ŻÓŁTY

14. Niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere) - gatunek roślin jednorocznych należący do rodziny niecierpkowatych. W Polsce dość pospolity. Szkliście prześwitująca, gałęzista, w węzłach zgrubiała, naga, dorasta od 30 - 100 cm. Pokryta jest cienką warstewką wosku, dołem jest bezlistna. Skrętoległe, jajowate, tępo ząbkowane, do 10 cm długości. Owoce skrętoległe, jajowate, tępo ząbkowane, do 10 cm długości. NIECIERPEK POSPOLITY

15. PIETRO REGLA GÓRNEGO Piętro regla górnego (do ok. 1250 m n.p.m.) stanowiły zwarte lasy świerkowe, wcześniej zastąpione już świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. Między innymi to stało się przyczyną łatwego ich zniszczenia w końcu lat 70. Tutejsze lasy, od lat narażone na kwaśne deszcze spowodowane przemysłową emisją zanieczyszczeń z licznych niemieckich, czeskich i polskich elektrowni opalanych węglem brunatnym, padły łatwą ofiarą masowo występującej wskaźnicy modrzewianeczki. Larwy tego owada zjadają młode igliwie, w wyniku czego usychają całe wyrośnięte drzewa. Na górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina.

16. ROŚLINY REGLA GÓRNEGO: • Brzoza karpacka; • Wierzba śląska; • Szczawik zajęczy; • Ciemiężyca zielona.

17. Brzoza karpacka - (B. pubescens ssp. Carpatica) Krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości. Gatunek zbliżony do brzozy omszonej, ale o ciemnej korze i zwykle nagich, jajowatych liściach. Występuje w Europie, zwłaszcza w górach, od Pirenejów do Karpat. W Polsce występuje w Tatrach i Sudetach, nad potokami w pobliżu górnej granicy lasu. Jest uważana także za wysokogórską formę brzozy omszonej. BRZOZA KARPACKA

18. Wierzba śląska (Salix silesiaca) - gatunek krzewu należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Europie. W Polsce występuje głównie w górach; w całych Karpatach i Sudetach. Na niżu rzadko, tylko na południu. Krzew z odstającymi gałęziami, osiągający zazwyczaj wysokość do 3 m (wyjątkowo do 4 m).Niełupki z obfitym puchem kielichowym umożliwiającym rozsiewanie nasion przez wiatr. WIERZBA ŚLĄSKA

19. Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella L.) - gatunek byliny z rodziny szczawikowatych (Oxalidaceae). Występuje niemal w całej Europie. Drobna bylina, osiągająca 8-15 cm wysokości. Trójlistkowe, cienkie, długoogonkowe, przypominają swym wyglądem liście koniczyny. Wszystkie odziomkowe, odwrotnie sercowate z krótkimi ogonkami. Trójlistkowe, cienkie, długoogonkowe, przypominają swym wyglądem liście koniczyny. SZCZAWIK ZAJECZY

20. Ciemiężyca zielona, ciemierzyca zielona, strzemieszyca (Veratrum lobelianum Bernh.) — gatunek bylin z rodziny melantkowatych (Melanthiaceae). Występuje w miejscach wilgotnych na całej półkuli północnej. Preferuje widne lasy, źródliska, brzegi potoków. W Polsce rośnie głównie w górach, w Sudetach i Karpatach. Gruba i nierozgałęziona. Roślina okazała, może dochodzić do 150 cm wysokości, choć w miejscach zacienionych i lesie nie przekracza często 20–30 cm. CIEMIĘZYCA ZIELONA

21. PIĘTRO SUBALPEJSKIE Piętro subalpejskie (1250-1450 m n.p.m.) – jedno z pięter roślinności w górach, znajdujące się ponad reglem górnym, a poniżej piętra hal. Jest to piętro zwartych zarośli kosodrzewiny lub olchy zielonej (kosej). Piętro subalpejskie jest najbogatszym florystycznie i najbardziej zróżnicowanym pod względem zbiorowisk roślinnych fragmentem Karkonoszy. Występuje tam roślinność źródliskowa i torfowiskowa. W tym piętrze spotykamy dwa rodzaje torfowisk: torfowiska wiszące, rozwijające się na zboczach w obrębie piętra kosodrzewiny i górnoreglowych borów świerkowych oraz wierzchowinowe torfowiska wysokie powstałe na płaskich powierzchniach zrównań w okolicach Śnieżki i Szrenicy.

22. ROŚLINY PIĘTRA SUBALPEJSKIEGO : • Olcha zielona; • Niebielistka; • Kosodrzewina; • Fiołek dwukwiatowy.

23. Olsza zielona, kosa olcha (Alnus viridis (Chaix) DC. in Lam. & DC.) – gatunek krzewu należący do rodziny brzozowatych. Bardzo rozłożysty krzew (rzadko małe drzewko), o gęstych pędach. Osiąga wysokość przeważnie do 2 m, w dobrych warunkach nawet do 4 m. Roślina jednopienna, o oddzielnych kwiatostanach męskich i żeńskich występujących na tej samej roślinie. Już przed zimą na gałązkach występują kwiatostany męskie i żeńskie, które zakwitną dopiero na wiosnę. OLCHA ZIELONA

24. Niebielistka, swercja (Swertia L.) – rodzaj roślin należący do rodziny goryczkowatych, w Polsce głównie w wyższych partiach Karpat i Sudetów i bardzo rzadko na niżu. Jest rośliną rzadką. Status we florze Polski: gatunek rodzimy. Na szczycie łodygi nieliczne kwiaty w luźnym kwiatostanie. 4 lub 5 działek kielicha o długości ok. 8 mm, lancetowatych lub podługowatych, podzielonych prawie do samej nasady. NIEBIELISTKA

25. Kosodrzewina (sosna górska, kosówka właściwa) (Pinus mugo Turra 1765, syn. P. pumilio Haenke, P. montana Miller) – gatunek drzewa (lub krzewu) iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należący do rodziny sosnowatych. Przeważnie krzew o masywnych gałęziach, które płożą się po ziemi, wznoszą ku górze lub wyrastają na boki. Pokrój zmienny, silnie zależny od podgatunku i siedliska. U starszych drzew korona luźna. KOSODRZEWINA

26. Fiołek dwukwiatowy (Viola biflora L.) - gatunek rośliny należący do rodziny fiołkowatych. Rośnie w wilgotnych, górskich lasach, na wilgotnych skałach, i nad brzegami potoków, na wysokościach do 1500-2500 m. Gatunek cieniolubny. Żółtocytrynowe, z brunatnymi żyłkami, długości 10-15 mm. Wyrastają po 1-3 w kątach liści. Mają bardzo krótką ostrogę, a ich górne 4 płatki zwrócone są ku górze. Działki kielicha spiczaste, znamię słupka spłaszczone i dwuczęściowe. FIOŁEK DWUKWIATOWY

27. PIĘTRO ALPEJSKIE Piętro alpejskie (1450-1603 m n.p.m ) obejmuje swym zasięgiem tylko część szczytu Śnieżki, grań Czarnego Grzbietu, najwyższe partie Wielkiego Szyszaka oraz skalne krawędzie i pola deflacyjne na brzegu Śnieżnych Kotłów. Występują tam luźno rozrzucone niskie, naskalne murawy. Nielicznymi, bardziej okazałymi roślinami, które dochodzą do tych wysokości i znoszą silne wpływy mrozu i wiatru, są pierwiosnka maleńka, sasanka alpejska, rdest wężownik, jastrzębiec alpejski oraz endemiczny dzwonek karkonoski. Na dnie Małego Śnieżnego Kotła znajduje się stanowisko wierzby zielnej, tam gdzie pokrywa śnieżna utrzymuje się jeszcze w końcu lipca, a nawet w sierpniu.

28. ROŚLINY PIĘTRA ALPEJSKIEGO : • Pierwiosnek maleńki; • Sasanka alpejska; • Rdest wężownik; • Jastrzębiec alpejski.

29. Pierwiosnek maleńki (Primula minima L.) - gatunek byliny z rodziny pierwiosnkowatych. Występuje w Karkonoszach i na niektórych szczytach Karpat. Jedna z najbardziej wysokogórskich roślin, oreofit. Rośnie głównie w górnych partiach gór, bardzo rzadko można go spotkać poniżej 1300 m n.p.m. Rośnie głównie na granitowym, kwaśnym podłożu, na różnych nawet malutkich półkach skalnych i wśród skał, na piargach, na trawiastych zboczach. PIERWIOSNEK MALEŃKI

30. Sasanka alpejska (Pulsatilla alba Rchb.), sasanka biała – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Typowy gatunek górski. Preferuje podłoże granitowe. Rośnie w szczelinach skalnych, jeśli tylko jest tam trochę próchnicy, na zboczach gór. Roślina objęta ochroną gatunkową. Jest charakterystycznie, jedwabiście owłosiona i osiąga wysokość do 30 cm. Powyżej połowy jej wysokości wyrastają z niej 3 listki. SASANKA ALPEJSKA

31. Rdest wężownik (Polygonum bistorta) – gatunek byliny z rodziny rdestowatych. Występuje na wilgotnych łąkach o wysokim poziomie wód gruntowych, brzegach zbiorników wodnych, podmokłych polanach. Z rozety liści wyrasta pojedyncza, słabo ulistniona łodyga. Tworzy kępy, a w dogodnych warunkach duże skupiska. Pojedyncza, wzniesiona, osiąga wysokość 20-80 (100) cm. RDEST WĘŻOWNIK

32. Jastrzębiec alpejski (Hieracium alpinum L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny astrowatych. Występuje na murawach, halach, skałach, Wyłącznie na podłożu pozbawionym wapienia (roślina kwasolubna). Roślina owadopylna, kwitnie od lipca do sierpnia. Całe liście są owłosione, szczególnie obficie po brzegach i na spodniej stronie. JASTRZĘBIEC ALPEJSKI

33. PTAKI Włochatka Mornel Pliszka górska Dzięcioł czarny

34. SSAKI Borsuk Jeleń Gacek Wielkouch Orzesznica

35. GADY Jaszczurka zwinka Padalec zwyczajny Zaskroniec zwyczajny Żmija zygzakowata

36. PŁAZY Traszka górska Salamandra plamista Ropucha zwyczajna Żaba trawna

37. BEZKRĘGOWCE Ślimak gajowy Równonogi Drewniak Krocionóg

38. RYBY Pstrąg potokowy Głowacz białopłetwy Pstrąg źródlany Strzebla potokowa

39. ZRÓDŁA: • http://www.ekowczasy.pl/karkonosze.html; • http://www.karkonosze.ws/; • http://pl.wikipedia.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna.

40. Prezentację multimedialną wykonały… Edyta Cincio i Urszula Kogut