1 / 55

RRJETE KOMPJUTERIKE

RRJETE KOMPJUTERIKE. Rrjetat kompjuterike. Me rrjetat kompjuterike n ënkuptojme lidhjen e dy apo më shumë kompjuterave ndërmjet tyre . Rrjeti kompjuterik mundëson komunikimin midis shfrytëzuesve të sistemit / sistemeve informatike .

linore
Download Presentation

RRJETE KOMPJUTERIKE

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. RRJETE KOMPJUTERIKE

  2. Rrjetat kompjuterike • Me rrjetatkompjuterikenënkuptojmelidhjen e dyapomëshumëkompjuteravendërmjettyre. • Rrjetikompjuterikmundësonkomunikimin midis shfrytëzuesvetësistemit/sistemeveinformatike. • Kompjuterate lidhurnërrjetënkompjuterikefunksionojnënëmënyrëunikesipasstandardevetëpërcaktuarakomunikueseçka do tëthotë se “flasingjuhën e njëjtë” 2

  3. Rrjetatkompjuterike 3

  4. Shembulliilidhjessëdykompjuterave 4

  5. Llojet e rrjetavekompjuterike • LAN (Local area network) – ka karakterlokaldheilidhkompjuteratnënjëhapesirëtëkufizuar (ndërmarje, organizatëetj). • – Intranetindërlidhësistemetkompjuteriketënjëndërmarjeapoorganizate duke u bazuarnëteknikën e internetitposacërishtnëprotokollinTCP/IP. • - Extranetibënzgjerimine intranetit me ndërmarjetëtjerasi p.sh distributorët, furnitorët e tj. • WAN (Wide Area Network)mbulonhapsirëtëgjërëgjeografikedhemundësonkomunikiminnëdistancatëmëdha. (rrjetë e LAN-nevetëndërlidhuranëhapirëtëgjerëgjeografike). • Internetilidhintranetëtnga e gjithëbota 5

  6. LAN dhe WAN 6

  7. intraneti extraneti intraneti 7

  8. Interneti • Internetipërbëhetnga: • njënumërishumtëikompjuterëve • tëcilëtdirektapoindirektjanëtëndërlidhurmestyre • aplikojnëprotokolltënjejtetransmisioni (TCP/IP) • kushërbimemundetëofrohenose/dhetëshfrytëzohen, • dhenjënumërimadhishfrytëzuesvetëcilëtngakompjuterate tyreapovendevetëtyretëpunëskanëqasjedirektenëkëtoshërbime • njënumërimadhirrjetavetëtjeratëcilatndërlidhennëpërmjettëashtuquajturëvegateways(kompjuterpërkomunikim) 8

  9. interneti 9

  10. The Internet is just like the Universe 10

  11. Modelet e studimit të rrjetës - OSI • Ngafundi i viteve 80 dhe fillimi i vitit90 paraqitet rritje e përdorimit të rrjetave që implementonin vetëm hardwaredhe softwareqë rezultonte në jokompatibilitet dhe dobësim të lidhjeve. • ISO erdhi ne përfundim që kishte nevojë të krijohet një model i rrjetës që do t'i ndihmonte konstruktuesve të rrjetës tëimplemetojnë rrjeta që mund të komunikojnë dhe funksionojnë së bashku. Si rezultat në vitin 1984 u publikua Modeli Referues OSI. • Modeli referues OSI i lejon përdoruesve të vizualizojnë funksionet e rrjetës që zhvillohen në secilin nivel.

  12. Modeli OSI Modelireferues OSI, ka shtatëniveledheseciliprejtyreilustronfunksionetëpjesëshmetërrjetës. Kjondarje e funksionevequhetnivelizim. Ndarja e rrejtësnështatëniveleofronpërparësitëvijuese: - E ndan komunikimin e rrjetave në pjesë më të vogla për ta bërë më të lehtë për ta kuptuar. - I standardizon komponentet e rrjetës për të lejuar zhvillimin dhe përkrahjen e ofruesve të shumëfishtë. - Mundëson lloje te ndryshme të hardware-it dhe software-it të rrjetave për komunikim mes tyre. - Parandalon ndryshimet në njërin nivelizues nga efektet e tjerëve kështu që ata të mund të zhvillohen më shpejtë. - I ndan rrjetat komunikuese në pjesë të vogla për ta bërë procesin e të mësuarit më lehtë për t'u kuptuar.

  13. Modeli OSI Shtatë nivelet e modelit referues OSI janë: • Niveli 7: Niveli i aplikimit (Aplication layer) • Niveli 6: Niveli i prezentimit (Presentation layer) • Niveli 5: Niveli i sesionit (Session layer) • Niveli 4: Niveli i transportit (Transport layer) • Niveli 3: Niveli i rrjetës (Network layer) • Niveli 2: Niveli i lidhjes se shënimeve (Data link layer) • Niveli 1: Niveli fizik (Physical layer)

  14. Niveli i aplikimit (Aplication layer) • Niveliiaplikimitështënivelimëiaferti OSI përpërdoruesit. Ai iuofron aplikacionevetëpërdoruesveshërbimetërrjetave. • Dallohetnganivelettjeranëatë se nukiofronshërbimeasnjënivelitjetërtë OSI porvetëmaplikacionevejashtëmodelit OSI. • Shembujtëaplikacionevetëtillajanëprogramettabelare, programetpërpërgatitjedokumenteshsidheterminalet e programevebankare.

  15. Niveli i prezentimit (Presentation Iayer) • Niveli i prezentimit siguron që informacionet që i dërgon niveli i aplikimit të një sistemi janë të lexueshme nga niveli i aplikimit të një sistemi tjetër. • Formatim i përbashkët i të dhënave

  16. Niveliisesionit (Session layer) • Themelon, menaxhondhepërfundon sesionetnëmestëdykonferencierëveaponyjeve (hosts) qëkomunikojnë. • Niveliisesionitofronshërbimet e tijnivelittëprezantimit. • Sinkronizondialogunnëmestëdynivelevetëprezentimittëdykonferencierëvedhemenaxhonshkëmbimin e tëdhënavemestyre.

  17. Niveli i transportit (Transport layer) • Niveliitransportitsegmentontëdhënatngasistemet e dërguesitdheirigrumbullontëdhënat ne burimin e tëdhënave ne sistemin e pranuesit. • Kufirindërmjetnivelittëtransportitdhenivelittësesionitmundtëmendohetsikufindërmjetprotokolevetëaplikimitdheprotokolevetërrjedhjes se tëdhënave. • Gjersaniveliiaplikimit, prezentimitdheisesionitkanëtebëjnë me çështjeaplikative, katërnivelet e ulëtakanëtëbëjnë meçështjen e transportimittëtedhënave.

  18. NiveliiRrjetës (Network layer) • Niveliirrjetësështënivelkompleksqëofronlidhshmëridheselektimtërruges ne mestëdysistemevetëkonferencierëve (nyjeve) qëmundtëjenëtëvendosur ne rrjetatëndaragjeografikisht. • Rrugëzimi(routing)

  19. Niveliilidhjes se shenimeve (Data Link) • Niveli data link ofrontransmetimtësigurtëtëtëdhënavepërgjatëlidhjesfizike. • Data link ka tëbëjë me topologjinë e rrjetës, qasjen e rrjetës, lajmërimin e gabimit, dërgimiicaktuarikornizave,dhekontrollën e rrjedhjes se informatave.

  20. Niveli fizik (Physical layer) • Nivelifizikdefinonspecifikacionetelektrike, mekanike, proceduraledhefunksionalepëraktivizimin, mirëmbajtjendhedeaktivizimin e lidhjesfizike ne mestësistemevetëfundme. • Këtokarakteristikasiniveliitensionit, ndryshimet e tensionit, shkallët e tëdhënavefizike, maksimumii distances se transmetimit, konektorëtfizikdhetëtjerëdheatributet e ngjashmedefinohenngaspecifikacionet e nivelitfizik.

  21. Protokolet • Përshkrimiprecizirregullavedhemënyranëtëcilënkompjuterate ndryshëmmundtëkomunikojnënërrjetquhetprotokoll. • Me anëtëprotokolevearrihetlidhjanëmestëkompjuterëvepersonalëdheqendrëssëmadhekompjuterike. • Softweriicilimundësonfunksionimin normal tëInternetitpërbëhetngadykomponentetëprotokolevetëcilatsipasstandartevendërkombëtarequhen: • TCP (Transmission Control Protocol ) dhe • IP ( Internet Protocol) TCP ka përdetyrëorganizmindheshpërndarjen e tëdhënave në paketetëcilatduhetqëtëdërgohen, kurseIP ka përdetyrëbartjene tyrenëpërrrjet, qënëterminologjinëkompjuterikequhetrutim (routing).

  22. TCP/IP • Komunikimi/bartja e tëdhënavendërmjetsistemevekompjuterikenë internet realizohetnëpërmjettëtëashtuquajturittransmision control protocol/internet protocol-TCP/IP- mendarjetëtëdhënave me madhësitënjejtë - tëashtuquajturapaketatëcilatmundentëjenë me gjatësitënjejtaapotëndryshme. 22

  23. Modeli TCP/IP • I krijuar nga Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-ve. • Modeli TCP/IP ka katër nivele: nivelin e aplikimit, nivelin e transportit, nivelin e Internetit dhe nivelin e qasjes në rrjetë. 23

  24. Modeli TCP/IP • Niveli 4: Niveliiaplikimit (Aplication layer) • Dizajnerët e TCP/IP kuptuanqëprotokollete nivelevetëlartaduhettëpërfshijnëdetalepërnivelin e aplikimitdhetëprezantimit. Ata e krijuannjëniveltëaplikimitqëmerret me protokolet e nivelevetëlarta, çështjet e përfaqësimit, dekodimindhekontrolline dialogut. • Niveli 3: Niveliitransportit (Transport layer) • Niveliitransportitmerret me cilësinë e shërbimevetësigurisë, kontrollin e rrjedhjevedhekorrektimittëgabimit. Njëngaprotokollete tij, protokollipërkontrolltëtransmetimit (transmission control protocoI-TCP), ofronmundësitëshkëlqyeshmedhefleksibilepërtëkrijuarkomunikimtëbesueshëm, rrjedhjetë mire informatashdhegabimetëvoglanërrjetë.

  25. Modeli TCP/IP • Niveli 2: Niveli i Internetit (Internet layer) • Qëllimi i nivelit të Intenetit është të dërgojë pakot nga burimi në ndër-rrjetë (internetwork) dhe të bejë ato të arrijnë në destinacion pavarësisht nga rruga dhe rrjeta që ata zgjedhin. Protokolli specifik që udhëheq me këtë nivel quhet Protokolli i Internetit (Internet Protocol -IP). • Niveli 1: Niveliiqasjesnërrjetë (Network access layer) • Emërtimiikëtijniveliështëshumëigjerëdhedisikonfuz. Gjithashtunjihetedhesinivelikonferenciernërrjetë (host-to-network). Ështëniveliqëmerret me tëgjithaçështjetqëikërkonnjë IP adresëpërtëbërëlidhjenfizike. Përfshindetajete teknologjisësë LAN dhe WAN, dhetëgjithadetajetnënivelinfizik OSI dheatëtëlidhjes se shenimeve (data link).

  26. Krahasimi i modelit OSI dhe modelit TCP/IP

  27. Krahasimi i modelit OSI dhe modelit TCP/IP

  28. Grafi i protokolit TCP/IP 28

  29. Grafi i protokolit TCP/IP • FTP (File Transfer Protocol) – protokoll që mundëson qasje të file-ve. Shumë serverë në mbarë botën u mundësojnë njerëzve të kyçen dhe të zbresin filetë ndryshme. • HTTP (Hypertext Transfer Protocol) – specifikon çfarë mesazhesh klientët dërgojnë tek serverët dhe çfarë përgjigje marrin ato. • SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) – e-mail • DNS (Domain Name System) – shndërrimi i emrave të konferencierëve(host) në IP adresa. • TCP (Transmission Control Protocol) – mundëson një rrjedhje bajtësh e dalë nga një burim (dërguesi) të dërgohet te pranuesi në internet. I fragmenton rrjedhjet e bajtëve në mesazhe diskrete dhe e bart secilin nga ta në shtresën e Internetit. • UDP (User Datagram Protocol) – protokoll jo fort i besueshëm për aplikacionet. Është me rëndësi të bëhet dërgimi i mesazhit shpejt pa krijuar ndërlidhje dhe se saktësia nuk është faktor vendimtar.

  30. 30

  31. Protokolet (kthehemi sërish) • Secili rrjet kompjuterik dhe secili kompjuter i ndërlidhur në rrjet – i ashtuquajtur host i internetit, merr një adresë të veçantë të protokolit të Internetit (IP), p.sh. 129.144.50.56.

  32. Klasat e rrjetit • Ekzistojnë tri klasa të rrjetave TCP/IP. Secila klasë shfrytëzon adresë IP 32 bitëshe në mënyrë të ndryshme, duke shfrytëzuar më shumë ose më pak bita për pjesën e rrjetit (network part) të adresës. Klasat janë të emërtuara me shkronjat e para të alfabetit anglez: klasa A, klasa B dhe klasa C. • Numrat e Rrjetit të klasës A • Rrjeti i klasës A shfrytëzon 8 bitët e parë të IP adresës, si në figurën e mëposhtme.

  33. Klasat e rrjetit • 24 bitët e tjerëparaqesinpjesën e hostittëadresës IP tëilustruarsinëfigurën e mësipërme. Vlerat e përcaktuarapërbajtin e parëtëklasës A shtrihennëmesvlerave 0 dhe 127. P.sh. adresa 75.4.10.4. Vlera 75 nëbajtin e parëindikon se hostiështëiklasës A. Bajtettjera me rend 4.10.4. tregojnëadresën e hostit. Vetëm 127 rrjetatëklasës A mundtëekzistojnë. Secilingakëtanumramundtëpërfshijëderinë 16,777,214 hoste (2^24 hoste).

  34. Klasat e rrjetit • Numrat e Rrjetit të klasës B • Rrjeti i klasës B shfrytëzon 16 bitët e parë të IP adresës, si në figurën e mëposhtme dhe 16 bitet tjera për numrat e hosteve. • 16 bitët e tjerë paraqesin pjesën e hostit të adresës IP të ilustruar si në figurën e mësipërme. Vlerat e përcaktuara për bajtin e parë të klasës B shtrihen në mes vlerave 128 dhe 191. P.sh. adresa 129.144.50.56. Vlera 129 në dy bajtet e para indikon se hosti është i klasës B. Bajtet tjera me rend 144.50.56. tregojnë adresën e hostit.

  35. Klasat e rrjetit • Numrat e Rrjetit të klasës C • Rrjeti i klasës C shfrytëzon 24 bitët e parë të IP adresës, si në figurën e mëposhtme dhe 8 bitet tjera për numrat e hosteve. • 8 bitët e tjerë paraqesin pjesën e hostit të adresës IP të ilustruar si në figurën e mësipërme. Vlerat e përcaktuara për bajtin e parë të klasës C shtrihen në mes vlerave maksimalisht deri në vlerën 192-254. P.sh. adresa 229.144.50.56. Vlera 229 në tre bajtet e para indikon se hosti është i klasës C. Bajtet tjera me rend. tregojnë adresën e hostit.

  36. Klasat e rrjetit

  37. ndrimi i protokolit Legjenda Sistemi kompjuterike router ndërlidhja gateway Paketi (TCP/IP-Protokoli) Paketi (protokol tjetër) Arhitektura e Internetit 37

  38. Gateways • Tëgjitharrjetatkompjuterikenukshfytëzojnëprotokollintënjejtëpërbartjen e tëdhënaveTCP/IP • Përtëkomunikuarsistemetkompjuteriketërrjetavetëtilladuhetndërlidhurkompjuterpërkomunikimtëtëashtuquajturitgatewaystëcilëtbëjnëndarjen e rrjetavetotalishtnjërënprejtjetrës, duke mosdhënëasnjeinformatepërprotokollin e rrjetitnëfjal, porvetëmbëhetbartja e tëdhënave (bazë). 38

  39. Router • Paraqesinpajisje specialeplanifikuesetërrugësnënyjet e rrjetavedhejanëpërgjegjëspërzgjedhjen e pjesëssërrugëstëpaketesqëbartet • nëbazëtëanalizëssëadresëssëmemoruarnë vet paketes(kuduhetarriturpaketa) dhenëbazëtëtabelëssëadresave interne (routingtables) bënpërcaktimin/zgjedhjen e rrugëssëmëtejshmetëpaketestëtëdhënavenëpërrrjet. 39

  40. Shërbimet në Internet e-mail (electronic mail)–paraqetshërbiminmëtëshfrytëzuartëinternetit, zakonishtkanëprapashtesat: .com -përorganizatakomercialedhefitimprurese .org – organizatatëpërzieradhejofitimprurese .net – infrastrukturëndhedhënësit e shërbimevetëinternetit .edu – fakultetedheuniversitete .gov – institucioneqeveritare SMTP-(simple mail transport protocol)protokolipërbartjen e postës elektronike SMTP–Server – sistemkompjuteriknëpërmjettëcilitbëhetbartja e postës VoIP (Internet telephony, voice over IP-bartja e telefonatavenëpërmjetrrjetavekompjuteriketëbazuaranë IP posaqërishtnëpërmjetInternetit Weblogs – online ditarë(Web faqe private apotëndërmarjeve, tëradhiturakronologjikisht, kursepërmbajtja e tyremundëtëkomentohetngatëtjerët. Përvec Web blogjevepersonaleekzistojnëpoashtuedheWeb blogjesipastemavetëcaktuara, sidheWeb blogjetëndërmarjevetëcilatshërbejnëpërkomunikim, diskutimsidhepërtransferimin e diturisë). 41

  41. ViC (virtual community)-Shoqëritëvirtuele • Paraqet term gjenerik(ipërgjithshëm) përtëgjithallojet e shoqërive, tëcilatformohennëpërmjetkomunikimitpërmeskanaleveelektronike. • Shoqëritëvirtualepërshkruajnëbashkimin e individëveapoorganizatave, tëcilatkanëinteresadhevleratëpërbashkëta,tëcilatikembejnendermjettyre, dhepërnjëkohëtëgjatëpërmesmediumeveelektronikenëmënyrëtëpavarurnëhapsirë (dhepjesërisht) edhenëkohëkomunikojnë. • Kategorite/llojete shoqërivevirtuale • - shoqëritëinteresit (Communities of Interest) • - shoqëritëpër hobby(Hobby Communities) • - shoqëritë e ndër/lidhjeve(Communities of Relationship) • -shoqëritë e imagjinatavedhelojrave(Communities of Fantasy) • -shoqëriteafariste(Business Communities) • - shoqëritetregtare(Communities of Commerce) • -shoqëritë e transaksioneve(Communities of Transaction) 42

  42. Newgroups– mundësontëashtuquajturakompjuterkonferenca- Usenet më e njohuranë internet (çdogrupposedonnjë e-mail nëtëcilënedhebazohetkyshërbim). • kategoritekryesoretënewgroupsjanë : • - Comp, news, sci, soc, talk, dhe misc • Chat (internet relay chat)–bisedanë internet pothuajsenëkohëreale. • ftp (file transfer protocol)–ështëzhvilluarpërbartjen e tëdhënavenëinternet. • Telnet– ështëzhvilluarduke manipuluar me sistemekompjuterikengadistanca/nëpërmjetinternetittëshfrytëzohen – sistemi personal ishfrytëzuesitvepronsinjë terminal indërlidhurnësisteminkompjuterikqëndror. 43

  43. www(world wide web) – rrjetkompjuterikibazuarnë internet e cilalejonqëindividëtnganjëkompjuterteaksesojneinformacioneqendodhennënjekompjutertjetër. • Sistemiserverëvetëinternetiticilimbështetdokumente special tëformatuara. • Këtodokumentejanëtëformatuaranëmarkup languagetëashtuquajturënHTML(Hyper Text Markup Language)ecilambështetlinke me dokumentettjerasi p.sh grafika, audio dhe video file, e qënënkupton se mundettëkalohetprejnjëdokumentinëtjetërdokumentvetëm duke klikuarnëlinkunpergjegjës, dheparaqetbazën e Web-it. • Nukjanëtëgjithëserverët e internetitpjesë e World Wide Web e cilapoashtunukështësinonimiInternetit.

  44. 45

  45. 46

  46. ArkitekturaClient-server • client-server-sistemnëpërpuniminelektroniktëtëdhënaveparaqetapoquajmeatëstrukturërrjetorekuresursetofrohennganjëserverqëndror (software) e tëcilavemundteaksesohenngatëashtuquajturitclient-ët (stacionetpunuese). • Serveriofronnjëshërbimkurseclientinjësipërfaqepunueseaponjënderfaqetëaplikacionit • p.sh: shfrytëzuesii Web browseritbënkërkesat e clientitpërfaqet(sajtet) ngaserverinëpërgjitheWebin. 47

  47. Client-server Architecture Peer to peer Network Architecture client server 48

  48. ArkitekturaPeer to peer • Paraqesin/emrinsinonimpërnjëkomunikacionndërmjettëbarabartëvenënjërrjetëkompjuterike. • Nënjërrjetëtëquajturpeer to peer tëgjithekompjuteratjanëtëbarabartedhemundentëkërkojnëshërbimedhepoashtuedhetëofrojnëshërbime, prakompjuteratmundennëtënjejtënkohëtëshërbejnesistacionepunuese/client/ porpoashtuedhetëmarrinpërsipërdetyrangarrjeti./server/ 49

  49. Mbështetja kompjuteristike e prodhimit – fabrika automatizuar • Konceptiifabrikëssëinformatizuarbazohetnë: • mbështetjenkompjuteriketëprojektimit – ComputerAided Desing/CAD • mbështetjenkompjuteriketëinxhnjerise- Computer Aided engineering/CAE • mbështetjenkompjuteriketëprodhimit- Computer Aided Manufacturing/CAM • mbështetjenkompjuteriketëplanifikimit- Computer Aided planning/CAP • mbështetjenkompjuteriketëkontrollittëcilësisë- Computer Aided Quality assurance CAQ ComputerAided Design/CAD ComputerAided Manufacturing/CAM 50

More Related