Tunglið

1. Tunglið

2. Myndskeið: Tunglris á Nýja-Sjálandi https://vimeo.com/58385453

3. Stærðir • Þvermál: Um 1/4 af þvermáli jarðar. • Massi: Rúmlega 1% af þyngd jarðar! • Eðlisþyngd: 3,3 g/cm3 (jörðin 5,5 g/cm3) • Endurskinshlutfall: • Hve mikið ljós endurvarpast út í geim • 15% á ljósum svæðum (hálendið) • 8% á dökkum svæðum (höfin).

4. Rétt stærðarhlutföll!

5. Teikningar Galileós

6. Með myndavélasíma í gegnum sjónauka!

7. 6 mannaðar geimferðir – 12 geimfarar lentu

8. Apolló 12 lenti rétt hjá Surveyor 3

10. Hæðarkort af tunglinu

11. Hæðarkort af tunglinu Stormahafið Suðurpólsdældin

12. LRO = Lunar Reconnaissance Orbiter • Tækni úr njósnagervihnöttum Bandaríkjanna • Bestu myndirnar hingað til! • Lendingarstaðir Apolló-geimfaranna

14. Myndskeið: LRO – Ferðalag um tunglið http://www.nasa.gov/mission_pages/LRO/news/vid-tour.html

16. Uppruni tunglsins í risaárekstri • Hnöttur á stærð við Mars (kallaður Þeia) • Tunglið blanda úr hnöttunum

17. Járnkjarnar sameinast • Möttulslettur úr hnöttunum verða að tunglinu

18. Uppruni tunglsins

19. 1) Gas og rykskífa

20. 2) Reikistjörnur verða til við árekstra

21. 3) Þeia rekst á jörðina

22. Mögulegt að það hafi myndast tvö tungl þegar Þeia rakst á jörðina! • Rákust þá saman eftir nokkra tugi milljóna ára • Þetta gæti skýrt hvers vegna fjærhliðin er hálendari (leifar litla tunglsins mynda þá hálendið á fjærhliðinni) • Áreksturinn gæti hafa ýtt bráðnu efni út að nærhliðinni • Einnig meira af eðalmámum og geislavirkum efnum á nærhliðinni

23. 5) Árekstrar mynda risadældir á tunglinu

24. Hvað styður árekstrarkenninguna? • Nánast ekkert vatn í tunglgrjóti (mikill hiti) • Nánast ómögulegt fyrir jörð að fanga tunglið • Þarf eitthvað til að hægja á því!! • Svipaðar súrefnissamsætur • Efniviður frá sama svæði í sólkerfinu • Tunglið um 50 milljón árum yngra en jörðin

25. Frekari röksemdir fyrir árekstri 2014 • Örlítill hærra hlutfall af samsætunni O-17 í tunglgrjóti en á jörðinni • Efniviður tunglsins er því að hluta til frá svæði aðeins utan við jarðbrautina • Samkvæmt líkönum ætti 70% af tunglinu að vera úr Þeiu en m.v. þetta eru um 40% úr Þeiu

26. Hver er uppruni Karlsins í tunglinu?

27. Hver er uppruni Karlsins í tunglinu?

28. Myndskeið: Saga tunglsins http://www.nasa.gov/mission_pages/LRO/news/vid-tour.html

29. Skorpan Nærhlið Fjærhlið Af hverju eru hliðarnar svona ólíkar?

30. Þynnri skorpa á nærhliðinni skýrir myndun hafanna

31. Höf í risadældum (mare á latínu) • Smástirni rekast á tunglið fyrir ca. 4 milljörðum ára • Síðar fylla dökk basalthraun dældirnar

32. Flæðigos í Kröflu (basalt)

33. Nýrunnið basalthraun á Hawaii

34. Hulduhöf • Sést í eldra haf í botni nýlegra loftsteinagíga!

35. Gígótt hálendi (elsta svæðið)

36. Gígar Fjöll Hálendi Haf Haf

37. Raunverulegur aldur • Höfum aðeins sýni frá örfáum stöðum!

38. Afstæður aldur • Yngstu fyrirbærin liggja efst • Telja gíga (yngri svæði => færri gígar!)

39. Geislamynstur frá ungum gígum • Efni hefur þeyst frá gígum – Tycho og Kóperníkusi (efri) • Ummerkin ekki náð að „veðrast“ í loftsteinaárekstrum

40. Loftsteinar frá tunglinu • Um 50 loftsteinar frá tunglinu hafa fundist

41. Tunglvagg • Tunglið snérist hraðar (núna 1x í tunglmánuði) • Getum séð 59% af tunglinu!

42. Kreppuhafið • Hægt að fylgjast með Kreppuhafinu með berum augum!

43. Myndskeið: Tunglið yfir eitt ár http://www.youtube.com/watch?v=3f_21N3wcX8&list=PLiuUQ9asub3SwBOdlzgq68ZXv-3r3nuZL&index=29

44. Fjarlægðin til tunglsins • Leisigeisla skotið á spegla á tunglinu • Tunglið fjarlægist um 3,8 cm á ári!

45. Leisigeisla skotið til tunglsins frá Apache Point stjörnustöðinni að speglum frá Apolló 15 • Enn nákvæmara í tunglmyrkva (15.4. 2014) því þá er ekki truflun v. endurkasts sólarljóss!

46. „Ofurmáni“ ???? • Lítill munur á stærð á himninum!