AORTAL ILLATLAR

1. Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbiy profilaktika fakultetining ichki kasalliklar kafedrasi AORTAL ILLATLAR

2. AORTA TAVAQASI YETIShMOVChILIGI • Ao tavaqalarining diastola vaqtida qonning Ao dan ChQ ga qaytishi (regurgitasiyasi) ga olib keluvchi • yopilmasligi.

3. EPIDEMIOLOGIYaAsosan erkaklarda ko`p uchraydi. Yurakning turli patoligiyalaridan o`lim orasida Ao tavaqalari illati 14%da uchraydi, shulardan 3,7% - alohida, 10,3% da – boshqa illatlar bilan birgalikda uchraydi.

4. ETIOLOGIYA • 2/3 hollarda tavaqalarning revmatik shikastlanishlari, shuningdek infeksion endokardit • Infeksion endokardit, Ao anevrizmasi, jarohqat, sifilis,ankilozlovchi spondiloartrit, AG, aortit, • Marfran sindromi (Ao tavaqalari fibroz halqasining dilatasiyasi), Rayter sindromi, TQB, RA.

5. PATOGENEZ

6. AORTAL STENOZDA YURAKDAGI ASOSIY O`ZGARIShLAR SXEMASI • aortal stenozda yurakdagi asosiy o`zgarishlar sxemasi: chap qorincha bo`shlig`ida bosimning oshishi, • miokard ifodalangan gipertrofiyasi; kesishgan strelka bilan sistolada qon ¢tishiga to`sqinlik • qilayotgan joy (stenoz) ko`rsatilgan.

7. PATOMORFOLOGIYA • Yal • liqlanish natijasida tavaqalar qalinlashadi, qisqaradi, deformasiyalanadi va yoki • kalsifikasiyalanadi hamda diastola vaqtida to`lig` yopilmaydi. Ortiqcha qon miqdori Chq • dilatasiyasiga olib keladi. Shu bilan bir vaqtda Chq dilatasiyasi rivojlanadi.

8. KLINIKAK¡RIT • Ao tavaqalarining yaqqol yetishmovchiligida Chqga qon qaytishi va arterial qon bosimi o`zgarishlari • bilan bog`li` qator simptomlar aniqlanadi: • Uyqu arteriyalarining yaqqol pulsasiyasi (“Plyaska karotid”). • De Myusse simptomi – boshning yurak sistola bilan birga kechuvchi old-orqaga chayqalishi.

9. - Kvinke simptomi (“kapillyar puls”) – tiniq oyna yoki barmoqlar uchi bilan bosilganda arteriolalar pulsasiyasi bilan birga lablar yoki tirnoq doirasi rangining o`zgarishi.- Dyuoroze simptomi – son arteriyasi auskultasiya qilinayotgan nuqtadan proksimal soha bosilganda sistolik va distal soha bosilganda diastolik shovqin eshitilishi.- Traube ikkilik toni – son arteriyasida (sistola va diastola bilan bog`liq) kuchli ikkilik ton (“pushka tovushi”) eshitilishi.

10. Landolfi simptomi – (qorachig`larning almashinuvchi kengayish va torayish “pulsasiyasi”), Myuller simptomi (yumshoq tanglay pulsasiyasi).- Bilak arteriyasi pulsi xarakteri – tez o`sib boruvchi puls to`lqini va uning tezda kamayishi (Korrigen pulsi). Odatda uni shoshgan, baland, tez (celer, altus, magnus) deyiladi.- Tavaqalarning yaqqol nuqsonida sistolik AQB s.u.b. 145-160 gacha k¢tarilishi, diastolik AQB esa 0 gacha tushib ketishi mumkin.

11. -- Xill simptomi – AQBning oyoqlarda qo`llardagiga nisbatan s.u.b. 100 mm gacha baland bo`lishi.- yurak asosi ustida (qng tomon II qovurg`aoralig`ida, to`sh dastasi ustida) sistolik titrash.- Ao tavaqalarining ol yetishmovchiligida diastolik titrash aniqlanadi. Cho`qqi turtkisi odatda kuchaygan va Chq dilatasiyasi va gipertrofiyasi natijasida chap-pastga siljigan.

12. - Yurakning nisbiy chegaralari chapga kengaygan.- I ton susaygan b¢lishi mumkin.- II tonning Ao tavaqalari yopilmasligi sababli susaygan yoki yo`qolishi.- II ton ketidan diastolik shovqin eshitilishi

13. Ao tavaqalarining yaqqol yetishmovchiligida yumshoq, past yaqqol yetishmovchiligi va Chq dilatasiyasida chastotali mezodiastolik yoki presistolik Ostin-Flint shovqini eshitiladi.- Ao tavaqalarining mitral tavaqaning nisbiy yetishmovchiligi natijasida cho`qqida sistolik shovqin eshitiladi.- Bu illatning klassik belgisi – yurakning “aortal konfigurasiyasi” (Ch?ning yaqqol gipertrofiyasi “o`tirgan o`rdak” yoki “sabo”)..

14. DIAGNOSTIKARentgenologik tekshiruv: 1. Yurak o`lchamlarining kattalashishi2. Aorta chiqish qismining kengayishi3. Aorta tavaqalarining kalsifikasiyasi4. «Aortal konfigurasiya» («o`tirgan o`rdak» yoki «sabo»)

15. Exokardiografiya: ikki o`lchamli rejimda – Chq gipertrofiyasi, bir o`lchamli rejimda – old mitral tavaqa titroqi, dopplerografik tekshiruvda aortadan ChQga qon qaytishi aniqlanadi.

16. DAVOLASH. •  Jismoniy harakatni cheklash • yurak yetishmovchiligida – diuretiklar, yurak glikozidlari, APF ingibitorlari (AKB me'yorida bo`lganda) • JARROhLIK USULI BILAN DAVOLASh • protezlash • ballonli dilatasiya

17. PROGNOZ. • Bemor umrining o`rtacha uzunligi ko`pincha kasallik simptomlarining mavjudligi bilan bog`liq: zo`riqish stenokardiyasida - 3 yil, • hushdan ketish • epizodlari bo`lganda - 2-3 yil, chap qorincha yetishmovchiligida - 1-2 yil. Jarroxliuk usuli bilan davolangan bemorlarning 10 yil umr • k¢rishi 60-70% ni • tashkil etadi.

18. Aorta og`zi stenozi • Chap qorincha chiqish qismi aorta qopqog`i sohasining torayishi

19. EPIDEMIOLOGIYA • Yurak tavaqalari illatlari ichida 25%ni tashkil qiladi. Aorta og`zi stenozi bilan og`rigan • bemorlarning 80%ini erkaklar tashkil etadi.

20. ETIOLOGIYA • 1. Revmatik shikastlanishlar • 2. Keksalardagi degenerativ o`zgarishlar (ateroskleroz, kalsinoz) • 3. Infeksion endokardit • 4. TQB • 5. RA

21. PATOGENEZ Chapda- diastola, ¢ngda – sistola. ChB – chap bo`lmacha, Chq – chap qorincha, A – aorta.

22. PATOMORFOLOGIYA 1. Revmatik jarayonda tavaqalar qalinlashadi, bitishib ketadi va natijada ularning harakatchanligi susayadi, shuning uchun Ao klapani chap qorincha sistolasi vaqtida to`liq ochila olmaydi. 2. Ao klapanining xuddi shunday o`zgarishlari RA, TQB da ham kuzatiladi (faqat bunda ular kamroq ifodalanadi).

23. AORTAL STENOZDA YURAK MAKROPREPARATI klapan tabaqalarining bitishib ketgani, tabaqalar darajasida tirqish uchburchak ko`rinishga ega.

24. Aorta og`zi stenozi klinikasi To`shorti og`rig`i Sinkope Hansirash O`pkalar shishi To`satdan o`lim Aortal o`zarish Sust, past, siyrak puls (parvus, tardus, rarus), puls bosimi kamaygan T¢sh ¢ng sohasi va II qovurg`aoralig`ida va uyqu arteriyalari ustida sistolik titrash Auskultativ: II ton susaygan yoki yo`qolgan, II tonning paradoksal b¢linishi O`ng tomon II qovurg`aoralig`ida sistolik shovqin va uning uyqu arteriyalariga berilishi.

25. DIAGNOSTIKA. • Rentgenologik tekshiruv – yurak o`lchamlari o`zgarmagan (chap qorincha gipertrofiyasi konsentrik tipda). • Ao og`zining yaqqol stenozida aortaning poststenotik kengayishi, o`pkalarda dimlanish holatlari • aniqlanishi mumkin. Illat uzoq vaqt kechganda Ao tavaqalari proeksiyasida kalsifikatlar ko`rinadi.

26. Exokardiografiya: ikki o`lchamli rejimda – Ao tavaqalarining zichlashishi va qalinlashishi, qon oqimi bo`yicha sistolik bo`rtishi, ChQning konsentrik gipertrofiyasi aniqlanadi. Uzluksiz doppler rejimida ChQ va Ao ichki gradienti, Ao og`zi maydoni aniqlanadi. bosimlari • .

27. EKG • EKG – ChQ gipertrofiyasi belgilari • FKG – I va II tonlarning susayishi, I tondan biroz keyin boshlanuvchi va II tonga yetmay tugaydigan • sistolik shovqin, uning amplitudasi o`sib-kamayuvchi (rombsimon) shaklda bo`ladi

28. TASNIFI. • Tavaqaosti • Tavaqa satqida • Tavaqausti • .

29. QIYOSIY TASHXIS • Yurakning tug`ma illatlari • Bakterial illatlar • YuIK

30. DAVOLASH • Jismoniy zo`riqishga yo`l qo`ymaslik • Yurak yetishmovchiligida – diuretiklar, yurak glikozidlari, angiotenzino`zgartiruvchi ferment • ingibitorlari (AQB me'yoriy bo`lganda) • XIRURGIK DAVO • Protezlash • Ballonli dilatasiya

31. PROGNOZI • Matnlar oynasi • Bemorlarning o`rtacha umri ko`pincha quyidagi simptomlar bilan bog`liq: zo`riqish stenokardiyasida 3 • yil, ushni yo`qotish hollarida 2–3 yil, ChQ yetishmovchiligida 1–2 yil. Bemorlarning operasiyadan • keyingi • 10 yillik yashashi 60–70%.