ایمنی صنعتی

1. ایمنی صنعتی جمع آوري میکائیل فتاحی طبری

2. ایمنی صنعتی چیست؟ • در محیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا كارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن‌آوری و افزایش كاربرد ماشین آلات در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در اینگونه محیط‌ها فزونی می‌گیرد. • در محیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا كارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن‌آوری و افزایش كاربرد ماشین آلات در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در اینگونه محیط‌ها فزونی می‌گیرد. • ایمنی صنعتی علمی است كه در پیشگیری از بروز حوادث در محیط كار به یاری انسان می‌شتابد و همواره در راستای حفاظت و حراست از نیروی كار و سرمایه گام بر می‌دارد.

3. تعاریف و محتوا • اصولا ایمنی صنعتی رشته‌ای است كه به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته می‌شود كه با به كار گرفتن آنها می‌توان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیط‌های صنعتی به گونه‌ای مؤثر و كارا نگهداری كرد و به این وسیله یك محیط‌كار بی‌خطر و سالم برای افزایش كارایی كاركنان به وجود آورد. • ●ایمنی • تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) كه در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است كه دارای پتانسیل رساندن آسیب به كاركنان، تجهیزات و ساختمان‌ها، از بین بردن مواد یا كاهش كارایی در اجرای یك وظیفه از پیش تعیین شده می‌باشد. • هنگامی كه (Hazard) وجود دارد امكان وقوع اثرات منفی یادشده وجود خواهد داشت. • كلمه (Danger) گویای قرار گرفتن در معرض یك (Hazard) است، به این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط كار می‌باشد. • ایمنی به طور صددرصد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد از اینروست كه گفته می‌شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.

4. ●منظور از ایمن و غیرایمن چیست؟ • یك مكان، یك كار معین و یا یك دستگاه زمانی ایمن انگاشته می‌شود كه احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای كسانیكه در آنجا بوده یا با آن دستگاه كار می‌كنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور كلی، می‌توان چنین گفت كه میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش سطح ایمنی كاهش می‌یابد. در واقع بهداشت حرفه‌ای بیماری‌ها را كاهش می‌دهد و ایمنی صنعتی به كاهش تمام خطرات می‌پردازد.

5. مهندسی ایمنی صنعتی • با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از «مقررات یا نظامی كه برای كاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا كنترل خطرات به كار می‌روند) در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی كه در ایمن كردن محیط كار مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از: • الف- پیشگیری از حوادث • ب- عوامل انسانی • ج- طراحی و جانمایی دستگاه‌ها و تجهیزات • د- مدیریت و راهبری ایمنی • ه- آموزش • و- بازرسی • حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده‌تر شده است و به شاخه‌ها و گرایش‌های گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است كه عبارت است از: • ۱- مدیریت خطر • ۲- پیشگیری از خطرات • ۳- مهندسی آتش‌سوزی • ۴- كنترل خطر

6. مدیریت و راهبری ایمنی • ●مدیریت و راهبری ایمنی • مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت كاركنان است، همانگونه كه یك مدیر برای بهره‌وری و سودآوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممكن است از طریق بهبود مدیریت مجددا به دست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی كه در نتیجه بروز حوادث حاصل می‌شود، وجود ندارد. این نكته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است كه تنها ۱۵ درصد از مشكلات سازمان یا كارخانه ممكن است به وسیله كاركنان حل و كنترل شود، در صورتیكه ۸۵ درصد این مشكلات را می‌توان از طریق مدیریت مهار كرد. • ●عوامل اصلی در مدیریت ایمنی • ۱- برنامه‌ریزی ایمنی • ۲- سازماندهی ایمنی و فعالیت‌های آن • ۳- هدایت برنامه‌های ایمنی • ۴- كنترل عملكردها و نتایج حاصله

7. ●بهداشت و ایمنی • بهداشت به معنای مصون داشتن كاركنان از بیماری و سالم نگهداشتن وضعیت جسمانی و روانی آنهاست ایمنی به معنای محافظت كردن كاركنان از آسیب‌های مربوط به حوادث كاری است. این عوامل حائز اهمیت است، زیرا كاركنانی كه از سلامتی برخوردارند و در محیطی ایمن كار می‌كنند ثمربخش‌ترند. به این دلیل مدیران آینده‌نگر، حامی برنامه‌های پیشرفت بهداشت و ایمنی هستند. امروزه به دلیل ملاحظات قانونی تمام سازمان‌ها موظف به مراقبت بهداشت و ایمنی كاركنان خود هستند. • ●ایمنی در افزایش بهره‌وری • لازم به ذكر است كه اصول ایمنی و بهداشت حرفه‌ای نیز علاوه بر اثرات غیرمستقیم بر بهره‌وری و بازده اقتصادی واحدهای صنعتی، به طور مستقیم بر این موارد تأثیر دارد. • به طور كلی خسارات مالی یا جانی، عواقب و پیامدهای منفی تمامی حوادث صنعتی را تشكیل می‌دهند. • بنابراین وقوع حوادث یا سبب آسیب دیدن دستگاه‌ها و تجهیزات مواد خام، محصولات یا محیط كار می‌شود و یا صدمات غیرقابل جبران جسمی و جانی را به همراه خواهد داشت.

8. مزایای توجه به رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه‌ای به شرح زیر است: • ▪برای كارگر: • ۱- افزایش روحیه ۲- كاهش فشار كار ۳- كاهش جراحات و صدمات • ۴- كاهش حوادث ۵- افزایش راحتی ۶- افزایش حفظ رفاه و سلامتی • ۷- افزایش سطح بهداشت كار • ▪برای كارفرما: • ۱- كاهش حوادث ۲- افزایش كیفیت محصول ۳- افزایش كارایی كاركنان • ۴- كاهش خطاها ۵- كاهش مخارج درمانی كارگران ۶- استفاده بهتر از نیروی انسانی ۷- كاهش مخارج تولید.

9. ▪حفاظت و ایمنی: • ●وظیفه مدیریت در امر حفاظت و ایمنی در محیط كار چیست؟ • لازم است مدیران و كارفرمایان به اهمیت و ارزش حفاظت صنعتی پی ببرند. باید از زیان‌های مادی ناشی از حوادث صنعتی (اعم از مستقیم و غیرمستقیم) آگاهی داشته باشند مضافاً از همه مهمتر به ارزش و منزلت عامل انسانی و سلامت او توجه كند. لازم است مدیریت بر تمام كاركنان و محیط كار تأثیر داشته باشد و عوامل ایمنی محیط را كه در كم كردن حوادث مؤثرند به نحو مطلوب بشناسند و كوشش و توان خود را در حفظ و سلامت كاركنان و ماشین‌آلات به نحو مطلوب مصرف كند.

10. ●ایمنی محیط كار: • ایمنی شرایطی است كه منابع انسانی را از عوامل مضری كه می‌توان سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون می‌دارد مسئولیت عمده ایمن‌سازی محیط كار به عهده مدیران سطوح بالای سازمان به ویژه مدیران پرسنلی است. البته اهمیت همكاری كلیه كاركنان را در محیط امن نمی‌توان نادیده گرفت. • به عبارت دیگر ایمنی كار عبارت است از: فراهم آوردن موجباتی كه از بیماری‌ها و حوادث ناشی از كارهای صنعتی جلوگیری می‌كند. یعنی هرچه تعداد حوادث ناشی از كار كمتر باشد می‌توان گفت كه ایمنی بیشتری در محیط كار وجود دارد.

11. هر سال میلیون‌ها حادثه ناشی از كار در دنیا اتفاق می‌افتد. برخی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از كارافتادگی موقت می‌شوند كه ممكن است ماه‌ها دوام یابد. حوادث ناشی از كار سبب ناراحتی افراد بشر و زیان‌های اقتصاد می‌گردند و جامعه متحمل خسارات فراوان می‌شود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه‌ای مهم و اساسی است. • الف- تعریف حادثه: • آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ناراحتی جسمی و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده می‌شود. در دایره‌المعارف سازمان بین‌المللی كار، حادثه چنین تعریف شده است: «حادثه عبارت است از یك اتفاق. مقصود از حین انجام كار تمامی اوقاتی است كه بیمه شده در كارگاه، مؤسسات وابسته، ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول كار باشد، یا به دستور كارفرما در خارج از محوطه كارگاه مأمور انجام كاری می‌شود. ضمناً تمام اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به كارگاه و بالعكس جزء اوقات كار محسوب می‌شود.

12. ●دلایل ایجاد حوادث: • حوادث معمولا نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و ناایمن است شرایط ناایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیرمجهز، محیط پرخطر به عنوان نمونه، لیز بودن به دلیل ریختن آب، یا ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت كه تمام عملیات غیرایمن منتهی به حادثه در محیط كار نمی‌شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند كه اكثر حوادث در نتیجه خطای انسان‌ها به وجود می‌آیند. البته حوادثی نیز به دلیل نقص ابزار و تجهیزات یا محیط كاری ناایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن از سوی كاركنان توجهی نشده، یا توصیه‌های ایمنی و احتیاط‌های لازم نادیده گرفته شده‌اند.

13. ب- انواع روش طبقه‌بندی حوادث: • حوادث ناشی از كار را می‌توان به روش‌های گوناگونی طبقه‌بندی نمود: • ۱- حوادث برحسب افراد به وجود آورنده طبقه‌بندی می‌گردند، مانند: مدیر، استاد كار و كارگر • ۲- حوادث را برحسب علل آنها طبقه‌بندی می‌نمایند. مانند: ماشین‌آلات ترابری، انفجار و آتش‌سوزی و مواد سمی • ۳- حوادث را برحسب كیفیت عملی كه باعث حادثه گردیده، طبقه‌بندی می‌كنند، مانند: برداشتن حفاظ از روی دستگاه، عدم احتیاط لازم هنگام كار و راه‌اندازی دستگاه بدون اجازه. • ۴- حوادث را براساس شرائط محیط بوجود آورنده طبقه‌بندی می‌كنند، مانند: عدم روشنایی كافی، تهویه نامناسب، سر و صدا در محیط كار

14. ج- روش‌های پیشگیری از حوادث: • ۱- وضع مقررات قانونی • ۲- تعیین اصول و میزان‌ها • ۳- بازرسی • ۴- تحقیقات فنی • ۵- تحقیقات پزشكی • ۶- تحقیقات روانشناسی • ۷- تحقیقات كاری • ۸- آموزش • ۹- راهنمایی و تشویق • ۱۰- مزایای مالی • ۱۱- تشكیل كمیته حفاظت و بهداشت كار در كارگاه

15. اهداف بهداشت حرفه ای • تأمین، حفظ و ارتقای وضعیت جسمی، روحی و روانی فردی و اجتماعی کارکنان همه مشاغل ... • تخصص های فنی و مهندسی بهداشت حرفه ای • در بیشتر صنایع کشور به ویژه بخش های خصوصی و کوچک به دلیل محدودیت جذب نیروی انسانی از رشته های مختلف بهداشت، قسمتی از فعالیت های اصلی این رشته از طریق بهداشت حرفه ای یا واحد ایمنی و بهداشت صنعتی صورت می گیرد...

16. اهداف کلی بهداشت حرفه ای • تأمین، حفظ و ارتقای وضعیت جسمی، روحی و روانی فردی و اجتماعی کارکنان همه مشاغل، پیشگیری از بروز بیماری ها و حوادث ناشی از کار و انتخاب کارگر متناسب با شغلی که قابلیت انجام آن را دارد، از جمله اهداف بهداشت حرفه ای به شمار می روند. • اشاره می گردد که منظور از بیماری ها و حوادث شغلی آنهایی هستند که در حین انجام کار و بواسطه آن رخ می دهند. از جمله آنها می توان به کری های حرفه ای ناشی از صدای غیر مجاز، بیماری های پوستی و ریوی، سرطان های شغلی و سایر بیماری های ناشی از عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیایی و غیره اشاره نمود.

17. تخصص های فنی و مهندسی بهداشت حرفه ای • در بیشتر صنایع کشور به ویژه بخش های خصوصی و کوچک به دلیل محدودیت جذب نیروی انسانی از رشته های مختلف بهداشت، قسمتی از فعالیت های اصلی این رشته از طریق بهداشت حرفه ای یا واحد ایمنی و بهداشت صنعتی صورت می گیرد که از جمله این امور می توان به اجرای برنامه های واکسیناسیون، آموزش بهداشت فردی و عمومی، بهسازی محیط کار از نظر چگونگی تأمین آب آشامیدنی سالم، مدیریت جمع آوری و دفع بهداشتی زباله های صنعتی، طرح جمع آوری و تصفیه بهداشتی فاضلاب های صنعتی، نحوه کنترل حشرات و جوندگان موذی و ناقل بیماری، ایجاد تسهیلات رفاهی و بهداشتی و کنترل تغذیه کارگران اشاره نمود. لیکن به دلیل کم توجهی و عدم شناخت حوزه فعالیت های بهداشت حرفه ای از سوی مدیران و صاحبان صنایع، رسیدگی به امور فوق به اشتباه محور اصلی فعالیت های ایمنی و بهداشت صنعتی قرار گرفته و با تحت الشعاع قرار گرفتن فعالیت های تخصصی آن، این واحد بطور شایسته نمی تواند به اهداف اصلی خود دست پیدا کند. همچنین افکار عمومی کارکنان نیز به اینگونه امور معطوف گشته و همه خواسته های خود را در قالب بهداشت عمومی از این واحد پیگیری می نمایند.

18. فعالیت های بهداشت حرفه ای در همه سازمان ها شامل دو بخش ایمنی و بهداشت محیط کار است که در بخش ایمنی، شناسایی خطرات محیط کار و چگونگی کنترل آنها مورد بحث قرار می گیرد و شامل موضوعات متعددی از قبیل ایمنی کار در مشاغل جوشکاری، تراشکاری، نجاری، غواصی، کار در ارتفاعات، حفر چاه و تونل، ایمنی ساختمان و ساختمان سازی، ایمنی ماشین آلات و ابزار، ایمنی برق، ایمنی حریق، ایمنی معدن و غیره می باشد. در بخش بهداشت محیط کار نیز با هدف پیشگیری از بیماری های ناشی از کار، عوامل زیان آوری چون عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، ارگونومیکی، مکانیکی و عوامل روانی محیط کار مورد شناسایی، اندازه گیری، ارزشیابی و در نهایت کنترل قرار می گیرد، که در ادامه بحث اشاره مختصری به هر کدام از آنها خواهد شد.

19. در بحث عوامل زیان آور فیزیکی مواردی چون صدا، ارتعاش، روشنایی، فشار، پرتوها و شرایط جوی محیط کار (گرما، سرما و رطوبت) مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد که هر کدام به وسیله دستگاه های خاص اندازه گیری شده و بعد از ارزیابی شاخص های مربوطه در صورت نیاز به روش های مختلف مهندسی کنترل می گردد. • ـ در بحث عوامل زیان آور شیمیایی نیز کلیه آلاینده های شیمیایی نظیر گازها و بخارات، و گرد و غبارها و بطور کلی سایر آئروسل ها مدنظر بوده که آنها نیز با استفاده از دستگاه ها و وسایل خاص آزمایشگاهی نمونه برداری و آنالیز گردیده و بعد از مقایسه با حدود مجاز پیشنهادی در صورت نیاز به روش های مختلفی مورد کنترل قرار می گیرند. • ـ در بحث عوامل زیان آور مکانیکی نیز روی ضربات و تروماهای مکانیکی نظیر بیت، بوریست، پینه بستن و سایر صدمات فیزیکی بحث و بررسی صورت می گیرد.

20. ـ در بحث عوامل زیان آور بیولوژیکی، کلیه پاتوژنها و عوامل بیماریزای میکروبی نظیر باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، انگل ها و ویبرویون ها و بالاخره بیماری های بیولوژیکی ناشی از آنها در مشاغلی چون دباغی ها، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، دامداری ها، کشتارگاه ها، مزارع و غیره مورد بررسی و کنترل قرار می گیرد. • ـ در بحث عوامل روانی، بطور کلی کلیه عواملی که موجب بروز استرس ها و اختلالات روحی و روانی در محیط کار می شوند مورد شناسایی و کنترل قرار می گیرند.

21. ـ بنا به اهمیت تأثیر عوامل روانی در میزان کارآیی و بهره وری افراد، اشاره می گردد که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و صنعتی، روانشناسی کار از اهمیت خاصی در جهت افزایش مهارت ها، سطح کارآیی افراد و در نتیجه بهره وری، برخوردار است و فارغ التحصیلان آن پس از جذب در محیط های کار در غالب تیم بهداشت حرفه ای نقش مهمی را در افزایش بهره وری ایفا می کنند. روانشناسان صنعتی علاوه بر تجزیه و تحلیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی کارگران و همچنین با ایجاد محیط کاری سالم و با نشاط، سعی می کنند تا از طریق ارایه و انجام تست های گوناگون، امکان جذب و استخدام نیروی کار مناسب را فراهم نمایند. به بیانی دیگر این افراد سعی در کشف انگیزه ها، استعدادها و ویژگی های لازم هر شغل نموده و افراد را جهت استخدام متناسب با مقتضیات شغلی هر حرفه راهنمایی می کنند.

22. ـ در بحث عوامل زیان آور ارگونومیکی نیز بطور خلاصه اشاره می شود هدف اصلی کاهش صدمات و ناراحتی های آناتومیک (اسکلتی – عضلانی) در مشاغل مختلف از قبیل رانندگی، خلبانی، اپراتوری، جابجایی حمل بار، پست های کار نشسته یا ایستاده مداوم و غیره می باشد. به لحاظ اهمیت مسایل ارگونومیکی محیط کار اشاره می گردد که دانش ارگونومیکی نیز مانند روانشناسی کار بصورت یک رشته مستقل در غالب تیم بهداشت حرفه ای نقش بسیار مهمی را در افزایش راندمان و بهره وری افراد ایفا می نماید.

23. برنامه های کلی و اجرایی بهداشت حرفه ای در کارخانجات • 1. معاینات شغلی (قبل از استخدام، دوره ای و اختصاصی) به منظور ایجاد یک سیستم پایش و مراقبت دایمی • 2. برنامه های مربوط به حفاظت و ایمنی به منظور ایجاد یک سیستم حفاظت فنی در محیط کار • 3. برنامه های مربوط به بهداشت حرفه ای به منظور حفظ و ارتقای آن • 4. ایجاد امکانات امدادی و درمانی اولیه • 5. برنامه های مربوط به آموزش ایمنی و بهداشت شغلی • 6. برنامه های مربوط به ناتوانی یا توانبخشی در صنعت • 7. کنترل وضعیت تغذیه کارکنان

24. وظایف متخصصین بهداشت حرفه ای • در راستای سیستم ها و برنامه های اجرایی بهداشت حرفه ای، رئوس توانایی ها و وظایف متخصصین آن عبارتند از : • 1. شناسایی، اندازه گیری، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان آور محیط کار از طریق طراحی و نظارت بر ایجاد سیستم های فنی تأمین بهداشت نظیر طراحی روشنایی، طراحی سیستم های تهویه صنعتی، طراحی سیستم های تصفیه آب و فاضلاب صنعتی و غیره. • 2. بررسی نحوه انجام کارها از نظر اصول ایمنی و ارگونومیک کار و ارایه روش های صحیح انجام آنها. • 3. طراحی و نظارت بر ایجاد پست های کار ارگونومیکی نظیر پست های کار کامپیوتری، پست های کار مونتاژ، پست های کار تحریری، طراحی ارگونومیکی ابزارهای کار دستی، کنترل ها و نشانگرها و ..... • 4. آموزش نکات ایمنی و بهداشت حرفه ای محیط کار به کارگران • 5. تأمین، آموزش و نظارت بر نحوه استفاده از وسایل حفاظ فردی توسط کارگران.

25. ایمنی وبهداشت کار • در محیطهای صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان ، غالبا ًکارگران در معرض مخاطرات مختلف قرار دارند. با توسعه تکنولوژی و افزایش کاربرد ماشین در امر تولید نیز احتمال مخاطرات و حوادث در این گونه محیطها زیاد تر میشود. سوانح در کارخانجات ممکن است باعث نقص عضو یا فوت افراد شود که به سهولت وسرعت قابل جبران نیست و برای سازمان فقدان یک متخصص که سالها برای تربیت او سرمایه و وقت مصرف شده است، زیان سنگینی به شمار میآید. • در سازمانهای تولیدی که اصول و موازین (ایمنی و حفاظت فنی) مراعات نمیشود، روحیه کارکنان نیز ضعیف و متزلزل است و کمتر امکان دارد کارگر خوب و طراز اول در خدمت چنین سازمانهایی مشغول به کار باشد. بنابراین اجرای تدابیر و برنامههایی به منظور ایمنی و حفاظت فنی کارکنان، در درجه اول اهمیت، در راستای تأمین و نگهداری نیروی انسانی، قرار دارد. در عین حال،

26. ، صرف هزینه و تخصیص اعتبار در برنامههای سازمان، به منظور ابداع تدابیر و استقرار وسایل جهت جلوگیری از حوادث، در مقابل منافع حاصل از آن، اندک و ناچیز به شمار میرود. • اصولاً ایمنی، حفاظت فنی و بهداشت صنعتی رشته وسیع و گستردهای است که تحت عنوان(حفاظت صنعتی) به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته میشود که با به کار گرفتن آنها بتوان نیروی انسانی و سرمایه را در مقابل خطرات مختلف و محتمل در محیطهای صنعتی به نحو مؤثری حفظ و حراست کرد و یک محیط کاری بیخطر و سالم جهت افزایش کارایی کارکنان به وجود آورد.

27. ایمنی حریق: • به طور کلی بعد از انقلاب صنعتی ایمنی جهت جلوگیری از خسارت شکل گرفت. • ایمنی حریق اهداف زیر را دنبال میکند: • 1 . کاهش مرگ و میر • 2 . کاهش مصدومیت • 3 . کاهش آسیبها و خسارتهای وارده به تجهیزات • 4 . مهم ترین هدف کاهش زمان پاسخ یا زمان تأخیر • حریق واکنشی است شیمیایی که در طی آن واکنش، ماده سوختنی با اکسیژن ترکیب شده و تولید حرارت و گازهای سمی میکند .( حرارت هم بهعنوان ماده اولیه و هم محصول حریق خوانده میشود.)

28. سیستم حفاظت در برابر حریق: (اطفاء حریق) • 1 . سطلهای آتش نشانی حاوی شن وماسه:این سطلها در قدیم حاوی آب بودهاند که امروزه جای خود را به شن و ماسه دادهاند.گنجایش این سطلها 15-10 لیتر است که در حال حاضر بیشتر در پمپ بنزینها نگهداری میشوند. • 2 . کپسول اطفاء حریق شامل: کپسول حاوی آب، کپسول حاوی پودر، کپسول حاوی کف، کپسول حاوی هالونها و مهم ترو پرکاربردی ترین کپسول حاوی co2

29. کپسولهای آب: به رنگ قرمز،حاوی آب و گازهای عامل فشاراست. • کپسولهای پودر : به رنگ آبی، حاوی پودر و گازعامل فشار است. • کپسولهای کف: به رنگ کرم، حاوی سولفات آلومینیوم و بیکربنات سدیم هستند. • کپسولهای هالون:به رنگ سبز،حاوی هیدروکربنهای هالوژنه هستند. • کپسولهای co2 : به رنگ مشکی ،نازل شیپوری، بدنه یکپارچه و خروج به شکل برف ماننداند. گفتنی است تشکیل دانه های برفی بدین علت است که گاز درون کپسول تحت فشار زیاد به شکل مایع در آمده و در هنگام خروج از کپسول گرمای هوا را گرفته تا به شکل اولیهاش در آید . در این هنگام مولکولهای بخار آب موجود در هوا ( نه گاز گرمای خود را از دست داده و به شکل دانههای برف در میآیند.

30. 3 . شیرهای آتش نشانی:این شیرها به رنگ قرمز در مسیر ورودی اماکن بزرگی چون بازارها قرار دارند و شامل شلنگهای بلندی هستند تا امر اطفاء حریق با سهولت انجام شود. • 4 . جعبههای آتش نشانی که با حرفF نمایش داده شده اند: جعبه ها به رنگ قرمز، دارای قسمت شیشهای در قسمت پایین که با شکستن شیشه کلید جعبه برداشته شده و محتویات(شلنگهای طولانی که به مخزن آبی غیر از آب شهر متصل است،کپسول اطفاء حریق و شاید تبری جهت آسانی شکستن شیشهها توسط آتش نشان) مورد استفاده قرار میگیرد. • 5 . دربهای ضد حریق: این دربها در برابر حرارتهای بالا مقاوم بوده و تا کاهش دما و اطفاء حریق بسته میمانند و از این رو لازم است به راههای خروج اضطراری ختم شوند.

31. 6 . اسپرنکیلرها:در اصطلاح لولهکشی هایی در قسمت سقف و دیوارهای ساختمانهای بزرگ هستند که در بیشتر مواقع به مخزن آب متصلاند و در صورت آتشسوزی به طور خودکار عمل میکنند.(لازم به ذکر است که در بعضی از صنایع بزرگ از اسپرنکیلرهای موضعی با توجه به نوع آتشسوزی های احتمالی استفاده میشود.) • 7 . فرد آتش نشان: فردی آموزشدیده ،با توان جسمی و سرعت بالاست. • سیستم پیشگیری در برابر حریق: • 1 . انسان(آتش نشان) • 2 . اسپرنکیلرها • 3 . چراغ چشمک زن یا آژیر اعلام حریق • 4 . آشکار ساز یا Detector که شامل حرارتی، دودی، شعله ای و گازی هستند.این وسایل مهمترین وسایل پیشگیری بوده که به چراغهای چشمکزن و آژیر متصلاند.

32. ایمنی ساختمان: • شرایط کارگاه: • استاندارد وسعت کارگاه برای هر فرد کارگر12 متر مکعب است. و اگر فاصله زمین تا سقف 3 متر باشد، سطح مورد نیاز هر کارگر 4 متر مربع در نظر گرفته میشود. در صورت وجود ماشین آلات در کارگاه فضا به کارگاه افزوده میشود. کف کارگاه باید صاف ، قابل شستشو، غیر لغزنده و بدون برآمدگی بوده تا از آسیب به کارگر جلوگیری کند . همچنین جهت سنگفرش آن باید از بتونهای چهار گوش استفاده کرد. در صورت وجود وسایل حمل و نقل داخل کارگاهی لازم است محل مناسب با خطکشی ایمنی تعبیه شود. • شرایط نرده یا حفاظهای کارگاهی: • کلیه پرتگاهها و محلهایی که احتمال سقوط کارگر وجود دارد باید نرده گذاری شود. این مکانها شامل: اطراف پلهها، اطراف کانالهای زیرزمینی و کنارههای آدمرو میباشند. نردهها باید از جنس آهن ، پروفیل و یا به طور کلی مقاوم بوده و دارای ارتفاع حداقل 90 سانتی مترو به فاصله 2 متر از یکدیگر دارای پایه مقاوم متصل به زمین باشند.

33. شرایط پله : • هر پله باید دارای طول ، عرض و ارتفاع مناسب بوده تا از بروز حادثه جلوگیری کند . طول حداقل 90 سانتیمتر ، عرض حداقل 33 سانتیمتر و ارتفاع 14 تا 33 سانتیمتر از شرایط یک پله مناسب است . ارتفاع همه پلهها باید با هم برابر باشند تا شرایط ایمنی را بهوجود آورند. فاصله بین دو پاگرد پله نباید از 3 متر و 75 سانتیمتر بیشتر باشد . و در صورت داشتن طول بیشتر از 2 متر و25 سانتیمتر علاوه بر داشتن نرده جانبی از نرده وسط هم برخوردار باشد . در صورت برخورداری از رم یا سطح شیبدار نباید شیب آن بیشتر از 10 درجه باشد .

34. روشنایی ساختمان : • یکی از مهمترین مباحث محیط فیزیکی کار را نور و روشنایی تشکیل میدهد که ارتباط نزدیکی با ایمنی ساختمان دارد . از نور نه تنها برای رؤیت اشیا و انجام کارها ، که از آن به عنوان عاملی برای ایجاد یک محیط کار مطبوع استفاده میشود . علاوه بر آن میزان روشنایی رابطه مستقیمی با افزایش بازدهی کار افراد دارد. برای تأمین روشنایی محیط ، اولویت با نور طبیعی است و در صورت عدم کفایت از نور مصنوعی استفاده میشود . تحقیقات انجام شده نشان میدهد که حداقل نور در محیط کارگاه و خارج از آن 20 ، عدم لزوم تشخیص جزئیات 50 ، تشخیص متوسط جزئیات 200 و تشخیص دقیق جزئیات lux300 میباشد

35. شرایط نردبان : • نردبانها به طور کلی به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم میشوند و نردبان متحرک به دو صورت یک طرفه و دو طرفه وجود دارد . که شرایط ایمنی آنها به طور کلی شامل موارد زیر میباشد: • 1 . در کلیه نردبانها از دو پله آخر نباید استفاده کرد . • 2 . نردبان یک طرفه باید دارای کفشک باشد . تا لیز نخورد . • 3 . زاویه مناسب برای نردبان یک طرفه 75 درجه است . • 4 . از رنگ زدن نردبان چوبی باید جلوگیری کرد . • 5 . طول نردبان یک طرفه قابل حمل بیشتر از 10متر نبوده و از اتصال دو نردبان به یکدیگر خودداری شود

36. رنگ ساختمان : • بدون تردید در محیطهای کاری رنگ دارای تأثیر روانی زیادی در افراد میباشد . غیر از آن رنگ در ایمنی و روشنایی محیط نیز دخیل است . انواع رنگها و کاربرد آنها شامل: • رنگهای گرم مثل قرمز و نارنجی در رختکن ،سلف و آسانسور • رنگهای سرد مثل سبز ، آبی و فیروزهای در ورود و خروج اضطراری . • رنگهای روشن مثل کرم ، لیمویی و نیلی در دیوار داخلی صنایع . • رنگهای تیره مثل مشکی در مشخص کردن موانع و ایجاد تباین لازم . • رنگهای درخشنده مثل سبز ، زرد ، فسفری برای شعار و پوستر ایمنی . • علاوه بر آن در محیطهای کار تأسیسات و لوله کشیها با رنگهای زیر مشخص میگردند: • بخار: قرمز، آب: سبز ، هوا:آبی ، گاز:زرد ، اسید: نارنجی، قلیا: بنفش، روغن: قهوه ای، خلاء : خاکستری و ماده نفتی با رنگ سیاه

37. سیستم Earth : • جهت تعبیه ایمنی برق در ساختمانها از سیستم اتصال به زمین استفاده میشود. اکثراً این سیستم از سیمهایی به وجود آمده است که در اطراف ماشین آلات قرار گرفته ، که از این سیمها یک سیم که اصولاً هادی برق ، ضخیم و معمولاً مسی است ، گرفته شده و داخل حفره ای به نام چاه Earth قرار میگیرد. این چاه باید مرطوب بوده و حداکثر 60 سانتی متر از فونتاسیون ساختمان دور باشد. ( لازم به ذکر است که مقاومت سیمها یا الکترودها نباید از 10 اهم بیشتر باشد تا به انتقال سریع برق کمک کند.

38. ایمنی انبار مواد شیمیایی: • 1 . افراد باید خواص، خطرات و حتی کمکهای اولیه در رابطه با مواد را آموزش ببینند. • 2 . تهویه مناسب در قسمت انبار مواد شیمیایی نصب شود. • 3 . مواد شیمیایی چون اسیدها در ظروف کاملاً در بسته نگهداری شوند . در صورت وجود مواد خطرناکی چون تتراکلریدکربن از هواکش موضعی استفاده شود. • 5 . لوله کشی مواد شیمیایی با رنگ مناسب پوشانده شود تا با لوله کشی آب اشتباه گرفته نشود.

39. ایمنی برق: • حرکت آزاد الکترونها در مسیر اتم را جریان الکتریسته مینامند، که این حرکت به پتانسیل ابتدا و انتهای مسیر و مقاومت سیم بستگی دارد. الکتریسته از نظر زیست محیطی انرژی تمیزی است به طوری که کشورهای پیشرفته در پی تبدیل سایر انرژیهایشان به این انرژی هستند. در کنار محسنات الکتریسته یا برق، این انرژی دارای خطراتی نیز میباشد که شامل: خطر آتش سوزی ناشی از نقص سیمها و کابلهای برق و خطر برقگرفتگی ناشی از اتصال مستقیم آن با انسان است. در مورد خطر آتش سوزی اقداماتی چون استفاده از فیوز، ، رلههای مغناطیسی و ترانسهای مبدل وحفاظت از سیمها و کابلها توصیه شده است.

40. فیوز: وسیله ای است که در راه عبور جریان الکتریسته قرار میگیرد تا سیستم رادر مقابل جریان اضافی محافظت نماید.فیوزها به دوصورت کلی حرارتی و مغناطیسی وجود دارند. • رله مغناطیسی: سیم پیچی است که جهت سیمهای آن خلاف یکدیگر است و چنانچه جریان خروجی مساوی با جریان ورودی نباشد سریع جریان برق قطع خواهد شد. • ترانس مبدل: ترانس بسته به کاربرد کاهنده یا افزاینده بوده و باعث کاهش و افزایش جریان میشود. این سیستم به صورت سیمهایی است که داخل یک ماده شیمیایی خنثی قرار گرفته است وجریان زیاد باعث ذوب سیمها میشود.و در انتها ما از برق القایی استفاده میکنیم.

41. حفاظت از سیم وکابل: این حفاظت به صورت انتخاب سیم و عبور جریان مناسب از آن امکانپذیر است . دراین صورت سیم مورد استفاده باید دارای قطر نسبتاً زیاد و مقاومت کافی باشد. ( جریان گرفتن از یک کابل جهت استفاده از چند دستگاه برقی وعبور جریان بیشتر از ظرفیت میتواند خطر آتش سوزی داشته باشد.) • جهت حفاظت افراد در برابر خطر برق گرفتگی اقداماتی چون آموزش افراد در رابطه با حفاظت از خود در برابر این انرژی، استفاده از سیستم Earth و استفاده از وسایل حفاظتی ایمن از جمله کفش ایمن، دستکش و کلاه ایمنی، توصیه شده است. • شدت جریان ایمن حداکثر 50 میلی آمپر و مقاومت 10000-500 اهم و متوسط 3000-1300 اهم توصیه شده است. در برابر شدت جریان ، عبور جریان بیشتر از این مقدار باعث فیبریلاسیون بطنی( انقباض سریع، تند ونامنظم تارهای عضلانی قلب رامیگویند.) میشود.

42. این انرژی دارای اثرات زودرس و دیررسی است که انسان برق گرفته را گرفتار میکند . این اثرات شامل: • اثرات زودرس: پرت شدگی فرد برق گرفته، انقباض عضلانی، لرزش و شوک میشود که بنا به شدت جریان این علائم خفیف یا شدید خواهند بود.اثرات دیررس: اختلالات قلبی و عروقی، آریتمی ضربان قلب، کاهش یا افزایش فشار خون، لخته شدن خون، کاهش حافظه، تیرگی شعور، اختلالات حسی و عصبی، عفونت عنبیه، کاهش بینایی ، عوارض کلیوی و در نهایت منجر به مرگ میشود. • اما لازم به ذکر است که کلیه این عوارض بستگی به عبور جریان از بدن، شدت جریان عبوری، مسیر عبور جریان، بافت بدن، چاقی و لاغری و رطوبت بدن دارد.

43. - در ماده شماره 82 در مورد شرایط حفاظها به شرح زیر بحث شده است : • 1 . وسایل حفاظتی بایستی طوری ساخته شود و مورد استفاده قرار گیرد که شامل موارد زیر میباشد : • الف) حفاظت را به طور کامل تأمین کند. • ب) از داخل شدن در منطقه خطرناک ، هنگام کار پیشگیری کند. • ج) موجب ناراحتی برای کارگر نشود. • د) به تولید لطمه وارد نکند. • ه) به طور خودکار یا با کمترین تلاش به کار افتد. • و) متناسب با ماشین و کاری باشد که انجام میشود. • ز) بهتر است حفاظت ، جزئی از ماشین باشد .

44. ح) اشکالی برای روغن کاری ، بازرسی ، تنظیم و تعمیر ماشین بوجود نیاورد. • ط) بتواند مدت مدیدی با حداقل مراقبت مورد استفاده قرار گیرد. • ی) در مقابل فرسودگی و ضربه مقاومت نماید. • ک) با دوام بوده در برابر آتش و مواد خورنده مقاومت کند. • ل) خود حفاظ منبع ایجاد خطر نباشد ( دارای اجزائی نباشد که موجب حادثه گردد. ) • م) نه تنها در برابر مخاطرات احتمالی بلکه در برابر حوادث پیش بینی نشده نقش حفاظتی ایفاء نماید. • انواع حفاظ شامل : مکانیکی ، قفل کننده ، اتوماتیک ، متفرقه ( دو دکمهای ) ، دست بندی ، چشم الکترونیک و پدالی میباشد .

45. ایمنی جوشکاری: • پس از گذشت صد سال از اختراع اولین جوشکاری قوس الکتریکی، هنوز هم تصوری که مردم از جوشکاری دارند عبارت از مردی است که پشت یک ماسک قرار گرفته و به ایجاد نور درخشان، دود و جرقه مشغول میباشد. برای بینندگان تلویزیون، جوشکاری یک منظره تماشایی است و فکر یک صنعت سنگین را تداعی میکند. برای دیگران، جوشکاری با تعمیراتی که روی یک گلگیر معیوب و زنگزده اتومبیل در یک تعمیرگاه انجام میشود مترادف است. حتی دیدگاه یک مهندس آموزشدیده نیز در مورد جوشکاری، غالباً تا حد زیادی به کار روزانه و تجربه شرکتی که درآن کار میکند محدود میشود. با وجود این ، واژه جوشکاری شامل تعداد زیادی از روشهایی است که توسط مهندسان تولید بهکار گرفته میشود. در حقیقت همین تنوع است که جوشکاری را یک روش غیرقابل جایگزین در تولید صنعتی نموده

46. است. بسیاری از وسایلی که در زندگی مدرن به آن نیازمندیم، از ساخت دکلهای نفت و نیروگاهها گرفته تا تولید انبوه اتومبیل و آببندی کپسولهای ترانزیستور، جز از طریق جوشکاری امکانپذیر نمیباشد. با این وصف، جای تعجب است اگر بگوئیم ، تکنولوژی جوشکاری توسط مهندسان، تکنسینها و صنعتگران به میزان بسیار کمی درک شده است. تأثیر این موضوع در کیفیت ضعیف محصولات و نیز از دست رفتن فرصتهای مناسب برای توسعههای چشمگیر صنعتی ملاحظه میشود. • به طور کلی جوشکاری فعالیتی است که طی آن دو فلز توسط گرما به هم متصل میشوند و تفاوت انواع جوشکاری در نحوه تأمین این گرماست.

47. جوشکاری به دو صورت کلی میباشد: جوشکاری قوسالکتریکی و جوشکاری گازی • جوشکاری قوس الکتریک: عمدهترین نوع جوشکاری است که درآن جریان الکتریکی از هوایی که بین الکترود و فلز قرار دارد عبور میکند و ایجاد جرقهای بزرگ میکند که عامل ایجاد گرماست. • جوشکاری گازی: این جوشکاری از سوختن گاز که معمولاً استیلن است به وجود میآید.وبه دوصورت کاربید و اکسیاستیلن میباشد.( استیلن در کنار عناصری مثل مس ترکیب قابل انفجار ایجاد میکند و بعد از رعایت کلیه نکات ایمنی باید از متان استفاده کرد.)

48. سوالاتی در خصوص بهداشت و ایمنی کار • 1- حادثه را تعریف کنید و چه زمانی اتفاق می افتد؟ • حادثه یعنی رویداد، واقع و پیش آمد ناگوار و ناخوش آیند پیش بینی نشده که خارج از نظم عومی کار به وقوع می پیوندد و خسارات مالی و جانی در بردارد. حادثه زمانی اتفاق می افتد که یکی از موارد زیر صادق باشد: • - ناتوانی از پیش بینی وقوع آن • - ضعف در مقابله با آن • - ناتوانی برای فرار از آن

49. 2- انواع حادثه را بیان کنید؟ • - کار با ماشین و وسایل غیراستاندارد یا بدون حفاظت ایمنی • - رعایت نکردن استاندارهای انجام کار از سوی مشاغل • - مسمومیت ناشی از مواد شیمیایی محیط کار • سقوط و سرخوردن در اثر لغزندگی • - گرما و سرمای بیش از حد، انفجار ، آتش سوزی، نشت بخارات سمی و مانند اینها.

50. 3- عوامل مؤثر در بروز حوادث به چند دسته تقسیم می شوند نام ببرید؟ • 1- عوامل فردی • 2- عوامل محیطی • 3- عوامل مدیریتی