MİNERALLER

1. MİNERALLER Dr. Mehmet PENSE S.Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu

2. 92 doğal elementten 50 veya daha fazlası insan vücut doku ve sıvılarında bulunmaktadır. • 4 element (O2,H,C ve N) insan vücudunun % 96 sından fazlasını oluşturur.Bunun yarıdan çoğu,O2 ve oksijenin hidrojen ile oluşturduğu sudur. • Vücudun kalan %4 lük kısmı ise elzem veya elzem olmayan minerallerden ve mineral kontaminantlardan oluşur.

3. İnorganik elementler veya mineraller 2 başlıkta toplanır. • 1-Elzem makro mineraller (günde 100 mg dan fazla gereksinirler ve vücutta 5 gr dan daha fazla miktarlarda bulunurlar • 2- Elzem mikro mineraller ( günde birkaç mg dan fazla gerksinmezler ve vücutta 5 gr dan daha az miktarda bulunurlar)

4. Minerallerin görevleri Vücut dokularının yapısal ögeleridir. 1-Ca,P ve Mg kemik ve dişlerin yapıtaşıdır. 2-S,sistin ve metionin gibi aminoasitleri içeren proteinlerin yapısındadır. 3-Co,B12 vitamininin elzem ögesidir. 4-Fe,Hb ve miyoglobin,Fe ve Cu, sitokrom oksidaz gibi metalloenzimlerin yapısındadır. 5-I,tiroid hormonu tiroksinin yapısındadır.

5. MetabolikfonksiyonlarI • 1-Sıvı dengesinin sağlanması • 2-Asit baz dengesiin sağlanması • 3-Sinir kas çalışması,elektro kimyasal uyarıları sinir boyunda taşıyarak ka s kasılmasını sağlar. • 4-Hücre geçirgenliği,Na-K pompası ile maddelerin hücre membranından geçişlerini sağlar.

6. sodyum • Vücuttaki sodyumun %30 kemik kristallerinin yüzeyinde bulunur ve gerektiğinde hızla çözünerek kana karışır. • Na eksikliği,K fazlalalığı oluşur.Bu şekilde ortaya çıkan bozukluğa adison hastalığı denir.

7. Na yetersizliğinde • Kusma • Zihin bulanıklığı • Kas yorgunluğu • Ağrı ve kramp • İştah azalması • Solunum yetersizliği görülür. • Vücutta Na birikir,ödeme ve kan basıncının artmasına neden olur.

8. NakaynakalrI • Sofra tuzu,kabartma tozu ve yemek sodası • Soya sosu • İşlenmiş besinler ( Na alımının %75 ini oluşturur.) • Salamura besinler (zeytin,turşu,peynir) • Doğalolarak; yumurta,et,süt,dereotu,ıspanak,pancar, yeşil yapraklı sebzeler,havuç kereviz,enginar,kuşkonmaz

9. Potasyum • Kalp kasının için serum K düzeyinin normal sınırlarda olmasının yaşamsal önemi vardır. • Bazı böbrek hastalıklarında Na atımı azalırken K atımı artabilir. • Diyare,kusma,protein enerji malnütrisyonunda (PEM) K atımı artabilir.

10. MetabolikfonksiyonlarI • 1-Sıvı elektrolit dengesinin sağlanması • 2-Asit baz dengesinin sağlanması • 3-Kas aktivitesi • 4-Glikojen oluşumu • 5-Protein sentezi

11. K yetersizliği • Dehidratasyon • Aritmi(kalp atışında bozulma) • Glikojen deposunun azalmasına bağlı kas yorgunluğu ve zayıflığı • Paraliz (felç) • Solunum yetersizliği • Konfüzyon(zihin karışıklığı) a neden olabilir.

12. K kaynaklarI • Kahve • Kurubaklagiller • Yeşil yapraklı sebzeler • Diğer sebze ve meyveler • Yağlı tohumlar • Et • Süt

13. klor Metabolik fonksiyonları ; • 1-Su elektrolit dengesi • 2-Asit baz dengesi • 3-Mide HCl salgısı içinde yer alarak sindirime yardımcı olur.

14. KALSİYUM • İnsan vücudunda en çok bulunan mineraldir. • Vücut ağırlığının %1.5-2.0 sini oluşturur. • Total vücut minerallerinin %39 unu oluşturur.

15. Bunun %99 u kemik ve dişlerdedir. • Kalan %1 i ise, vücut sıvılarındadır. • Kemik dinamik bir dokudur.Devamlı yapım ve yıkım söz konusudur. • Hergün 500mg Ca kemiklere girmekte ve kemiği terketmektedir.

16. Kalsiyumun metabolik fonksiyonları • 1-Kemik ve diş yapımı • 2-Kan pıhtılaşması Sinir iletimi,sinir uyarılarının taşınmasında görev alır. Kas kasılmasını sağlar Hücre zarı geçirgenliğini etkileyerek memebran sıvı geçişini kontrol eder. Enzim aktivasyonu • 3-Raşitizm ve osteomalasia

17. osteoporozis • D vitamini ve hormon tedavisi yararlıdır. • Küçük yaşlardan itibaren yeterli Ca tüketimi önemlidir. • C vitamini kollajen sentezinde görev alır. • Aşırı protein,kafein,tuz,alkol ve sigara Ca atımını arttırır. • Stres Ca atımını arttırır.

20. Kalsiyum gerekinmesi • Emilimi etkileyen etmenler ile idrarla Ca atımını arttıran etmenler göz önünde bulundurulmalıdır. • Aşırı protein • Na • Alkol • Kafein

21. fosfor • Kalsiyumun metabolik ikizi olarak adlandırılmştır. • Kalsiyumdan sonra vücutta en çok bulunan mineraldir. • Ca gibi kemik yapımında görevlidir. • Her ikisinin de emilimi ve atımı, metabolik regülasyonu D vitamini ve PTH ile ilişkilidir. • He ikisi de sütte eşit miktarda bulunurlar.

22. MetabolikfonksiyonlarI • 1-Kemik ve diş oluşumu • 2-Fosfolipit bileşiminde hücre zarının temel bileşeni • 3-ATP oluşumu • 4-Nükleik asitlerin temel bileşeni • 5-Fosforilasyon reaksiyonları • 6-Yağ asitlerinin transportu • 7-Asit-baz dengesinin sağlanması • 8-Vitamin Co enzimlerinin oluşumu • 9-Bazı proteinlerin bileşeni

26. magnezyum Metabolik fonksiyonları ; • 1-Kemik ve diş yapımı • 2-Sıvı ve elektrolit dengesi • 3-Asit-baz dengesi • 4-Sinir-kas çalışması • 5-Enzim çalışması • 6-Bazı hormonların çalışması için gereklidir. • 7-Kan basıncının düzenlenmesinde yardımcıdır. • 8-Yaşlılarda glikoz toleransını düzeltici etki yaptığı belirlenmiştir.

29. Magnezyum kaynaklarI • Süt • Peynir • Et • Su ürünleri • Tahıl,kurubaklagiller,yağlı tohumlar • Koyu yeşil yapraklı sebzeler • Çikolata ve kakao

30. KÜKÜRT Metabolik fonksiyonları ; 1-Proteinin yapısal devamlılığını sağlar 2-Enzim aktivitesi 3-Enerji metabolizması 4-Detoksifikasyon

31. kaynaklarI • Et • Yumurta • Süt • Peynir

32. MİKROMİNERALLER

33. Demir • İnsan vücudunda 3-5 g Fe bulunur. • Kırmızı kan hücrelerinde yüzlerce hemoglobin vardır. Hemoglobinlerin yapısında da Fe bulunur.

35. Mikromineraller • Günde birkaç mg dan fazla gereksinmezler. • Vücutta 5 gr dan daha az miktarda bulunurlar.

36. İŞLEVLERİ • 1-Başlıca işlevi O2 taşımasıdır. • 2-Enzim çalışması

37. Demir normal immün sistem (savunma sistemi) fonksiyonları için gereklidir.Yetersizliği ve fazlalığı immün yanıtı etkiler. • Yetersizliğinde T-lenfosit sayısı,doğal öldürücü hücre aktivitesi azalır ve mitogenik yanıt bozulur. • Fazlalığında ise demire gereksinmesi olan bakterilerin artması sonucu enfeksiyon riski artar.

38. Demir bilişsel performans için gereklidir.Orta düzeyde yetersizliği bile bilişsel performansı etkilemektedir. • Çocukların ögrenmesi ve okul başarılarını olumsuz etkilemektedir.

39. Besnlerdeki demir • 1 -Hem fe (Hb,myoglobin) et, balık, tavuğun içerdiği demirin yarısı (%50-60) hem demir,kalanı hem olmayan demirdir. • 2-Non hem demir (hem olmayan demir) bitkisel kaynaklardaki demir

40. Demir kaynaklarI • Miktar ve emilim yönünden en iyi demir kaynagı kırmızı ettir. • Tavuk eti (özellikle but eti) • Balık eti • Yumurta • Pekmez • Kurubaklagiller • Kuru meyve • Yeşil yapraklı sebzeler • Yağlı tohumlar

41. bakIr

42. İyod • Yetişkinlerde 20-30 mg Iyod bulunur. • %75 tiroid bezi • %25 kan ve diğer dokularda

43. IyodkaynaklarI • En iyi kayanak deniz ürünleridir. 100gr balıkta ortalama 30 mcg iyod bulunur • Toprak ve sudaki Iyod miktarına göre besinlerin I miktarı değişmektedir. • İyodlu tuz kullanılmalıdır.

46. Çinko yetersizliği • Cücelik • Cinsiyet organlarının gelişememesi • Karaciğer ve dalak büyümesi • Tat algılamada bozukluk • Sinir ve sindirim sistemi bozuklukları • Çinko ile tedavi sonucu olumlu değişmeler görülür.

47. Çinko kaynaklarI

48. florid • Florid yoğunluğu düşük suları içenlerde diş çürükleri yüksek • Florid yoğunluğu yüksek suları içenlerde ise diş çürükleri düşüktür. • Florid dişlerin çürümeye karşı dayanıklılığını arttırmaktadır. • Florid kemik mineral kristallaerini arttırmakta,genişletmekte ve sertleştirmektedir.

49. FloridkaynaklarI • Floridin esas kaynagı sudur. • Sudan sonra en zengin kaynak deniz ürünleri ve çaydır. • Günlük gereksinme 3-4 mg