بسم الله الرحمن الرحیم

1. فصل هفتم : نقش موسسات بیمه در بازرگانی خارجی استاد: جناب آقای دکتر قادری دانشجو: بشیر کاظمی بسم الله الرحمن الرحیم

2. -تعریف بیمه :بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند که درازای وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه ،خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد . موضوع گسترش فرهنگ و خدمات بیمه که خود نوعی صادرات محسوب می شود. نقش بیمه در روند تجارت غیر قابل انکار است. بازرگانان با تجربه و موفق محموله های صادراتی خود را در قبال تمام مخاطرات (سیاسی،اقتصادی و طبیعی)بیمه کرده و هرگز قدرت مالی خود را در برابر خطرات بی دفاع نمی گذارند.متاسفانه در کشور های در حال توسعه بیمه بیشتر جنبه ی اجباری دارد تا اختیاری در حالی که در کشور های توسعه یافته این جریان قضیه برعکس است.)اصطلاحات بیمه ای )

3. بیمه نامه :سندی است که درآن شرایط بیمه گر و بیمه گذار قید می گردد.بیمه گر : موسسه ای است که پرداخت خسارت احتمالی را به عهده می گیرد.بیمه گزار : شخصی است که خسارت احتمالی خود را تحت پوشش بیمه قرار می دهد. خسارت:عبارت است از وقوع خطر یا تحقق امری که بیمه گر در قرارداد بیمه متعهد به جبران عواقب آن است.ارکان یک قرارداد بیمه : عبارت است از بیمه گر، بیمه گزار ،حق بیمه ، موضوع بیمه و خسارت حق بیمه:مبلغی است که بیمه گزار به بیمه گر می دهد موضوع بیمه:هرچیزی است که تحت پوشش بیمه قرار گرفته باشداهمیت اقتصادی بیمه های بازرگانیاهمیت اقتصادی بیمه های بازرگانی در جبران خسارت ها،جلب پس انداز ها و تشکیل سرمایه و سرمایه گذاری ها ،تحصیل در آمد ارزی و پیش گیری از وقوع خسارت ها و افزایش سطح اشتغال آشکار می شود که این عوامل نقش غیر قابل انکاری در ثبات و رشد اقتصادی و بهبود شرایط اجتماعی کشور دارد.

4. شرایط مختلف بیمه نامه:1-شرایط بدون خسارت خاص :در برابر فقدان یا خسارت بخشی از کالا تعهدی ندارد اما بر طبق شرایط آن هر واحد بسته بندی به طور جداگانه یک واحد کامل تلقی می شود 2-شرایط با خسارت خاص: ضمن تحت پوشش داشتن خسارت عمومی یا مشترک خسارت خاص را نیز تحت پوشش دارد.3-شرایط تمام خطر:اغلب خطرهای احتمالی فقدان یا خسارت کالا را در بر می گیرد، اما باید گفت تاخییر در ورود کالا به بندر مقصد یا خسارت و ضرر ناشی از عیب ذاتی یا نقص کالا را شامل نمی شود .شرط خسارت منوط به فرانشیز:توافقی است که بین بیمه گر و بیمه گذار صورت می گیرد که طی آن سهمی از هر خسارت را بیمه گذار خود به عهده می گیرد که ممکن است مبلغ ثابتی تعیین شود(فرانشیز مطلق)و یا درصدی از هر خسارت به عنوان سهم بیمه گذار تعیین گردد (فرانشیز نسبی)

5. موسسات تاثیر گزار بر صنعت بیمه:-صندوق ضمانت صادرات زیر نظر وزارت بازرگانی -شرکت بیمه صادرات و سرمایه گذاری در زیر مجموعه بیمه مرکزی ایران می باشد.انواع خسارت:1)خسارت جزیی:الف)خسارت جزیی خاص:وقتی قسمتی از کالای بیمه شده بر اثر وقوع خطر از بین برود یا آسیب ببیند به نحوی که بعد از ترمییم و تعمیر قابل استفاده باشد ب)خسارت جزیی همگانی:در این نوع خسارات ،خساراتی را که به صورت معقولانه در قالب فدا کردن مالی به منظور حفظ اموالی که در یک سفر دریایی در معرض خطر قرار دارد را در بر می گیرد مانند سبک کردن کشتی در هنگام غرق شدن(جتیسون).2)خسارت کلی:الف)خسارت کلی واقعی :خسارتی است که به طور کامل کالا از بین رفته است.ب)خسارت کلی ساختگی(فرضی)در این گونه خسارت مال مورد بیمه از بین نرفته ولی به لحاظ اهداف عملی از دیدگاه بیمه گذار تلف شده تلقی می شود.

6. صنعت بیمه در ایران و جهان:پیدایش بیمه در ایران به سال 1308 بر می گردد و شرکت سهامی بیمه ایران در سال 1314 تشکیل شد و در سال 1351 نیز بیمه مرکزی ایران برای هدایت صنعت بیمه در کشور تاسیس شد.صنعت بیمه می تواند از منابع عمده کسب در آمد ارزی برای اقتصاد ملی باشد مشروط بر آن که از ظرفیت و توان لازم برای فعالیت در بازار بین المللی برخوردار باشد و متناسب باتقاضای این بازار و با نرخ های قابل رقابت حق بیمه به عرضه خدمات بپردازد. در سال 1994 صنعت بیمه ژاپن از حیث میزان حق بیمه دریافتی در میان کشور های جهان رتبه نخست را داشت و پس از آن آمریکا و آلمان قرار داشتند . در این رده بندی صنعت بیمه ایران با 3.3 درصد رشد حق بیمه دریافتی در رتبه 53 در جهان قرارگرفت

7. انواع بیمه نامه مورد استفاده در تجارت خارجی :1)بیمه های اعتباری 2)بیمه ی اعتباری صادراتی بیمه اعتباری صادراتی به صادر کننده این اجازه را می دهد تا فروش صادراتیش را با محدود کردن ریسک های بین المللی افزایش دهد و از طرفی اعتبار خود را در بین خریداران بیشتر کند و باعث افزایش قدرت نقدینگی شود مزایای بیمه ی اعتباری صادراتی :1)کاهش ریسک عدم پرداخت:این نوع بیمه ها خطر عدم پرداخت از سوی خریدار خارجی را به دلیل ریسک های تجاری(ورشکستگی)و ریسک های سیاسی خاص(جنگ و کودتا)تحت پوشش قرار می دهند.2)توسعه اعتبار بین خریداران :این نوع بیمه ها به صادر کننده این اجازه را می دهند که کالای خود را به خریداران بین المللی واجد شرایط با توجه به مزیت اعتباری که دارد عرضه کند 3)افزایش نقدینگی:برای صادر کننده شرایطی را فراهم می کند که چنانچه نیاز به قرض یا وام داشته باشد باداشتن این پوشش وام دهنده با رغبت بیشتری اقدام به وام دادن می کند 4)به صادر کننده کمک می کند تا به بازار های جدید با اطمینان بیشتری وارد شوند .

8. انواع بیمه های اعتباری صادراتی:1-بیمه اعتباری صادراتی کوتاه مدت .(ریسک های ناشی از شکست در صادرات یا ریسک های عدم پرداخت از سوی خریدار خارجی)2-بیمه اعتباری صادراتی بلند مدت-اعتبار صادر کننده: برای حبران زیان های قرارداد های صادراتی است صادر کننده قادر به دریافت بهای کالای خود نمی باشد مانند ماشین آلات 3-بیمه اعتباری صادراتی بلند مدت-اعتبار وارد کننده :این نوع بیمه خسارات عدم پرداخت وام دریافتی خریدار از بانک هارا به نفع بانک های تحت پوشش قرار می دهند4-بیمه های دریایی :قدیمی ترین نوع بیمه است و در معاملات بین المللی معمولا حمل و نقل دریایی متداول تر از سایرشیوه ها می باشد.که به انواع زیر تقسم میشود الف)بیمه نامه با ذکر ارزش کالای بیمه شده یا بدون ذکر ارزش ب)بیمه نامه شناور (بیشتر فروشندگانی که به طور مستمر کالا صادر می کنند که شرایط کلی قرارداد بیمه ذکر می شود ) ج)بیمه نامه پوشش باز: مانند بیمه شناور است با این تفاوت که در هر سفر ارزش خطر احتمالی از ارزش بیمه ی قرار داد کسر می شود تا کلا جذب گردد. د)بیمه نامه زمانی و سفری : در زمانی مدت زمان مشخصی مورد توجه قرار می گیرد و خطرهای احتمالی در این مدت تحت پوشش قرار می گیرد ه)بیمه نامه مختلط:تر کیبی از بیمه نامه زمانی و سفری است

9. 5)بیمه اتکایی:در معامله بیمه اتکایی خطر پذیرش بیمه و سود و زیان ناشی از آن بین درخواست کنندگان آن تقسیم می شود،معاملات بیمه اتکایی برای کشور واگذار کننده هزینه ی ارزی و برای طرف معامله در آمد ارزی بوجود می آورد6)بیمه جبران بهره :زیانهای ناشی از اختلاف بهره در دو کشور صادر کننده و وارد کننده تحت پوشش قرار می گیرند7)بیمه توسعه بازار : صادر کننده را در برابر زیان ناشی از شکست در پوشش دادن هزینه های ناشی از معامله ی صادراتی یا افزایش ناچیز در صادرات را تحت پوشش قرار می دهد8)بیمه ریسک ارز :این نوع بیمه نوسانات ارز خارجی را تحت پوشش قرار می دهد.9)بیمه ی عمومی صادرات :که شامل الف)عدم امکان صادرات به دلیل مخاطرات سیاسی از قبیل وقوع جنگ یا آشوب در کشور مقصدب)مخاطرات بازرگانی نظیر ورشکستگی شرکت یا دولت وارد کنندهج)افزایش هزینه های حمل و نقل یا نرخ بیمه که از تغییر مسیر حمل به مقصد به دلیل خطرات سیاسی همچون حمله به بنادر ناشی می شود 10)بیمه ی در آمد های صادراتی: به منظور تامین خسارات صادر کننده بر اثر ناتوانی در مطالبه ی در آمد های صادراتی به دلیل محدودیت ارزی در کشور وارد کننده ارائه می شود.

10. 11)بیمه اسناد صادراتی:زیانهایی که بانک های کشور صادر کننده به دلیل اسناد خریداری کرده صادراتی متحمل می شوند(عدم پرداخت اسناد در سررسید مقرربه دلیل سیاسی)12)بیمه ضمانت نامه صادراتی :ضمانت نامه هایی که بانک ها از طرف صادر کننده ی کالا و خدمات برای خریداران صادر می کنند پوشش می دهد ار قبیل ضمانت نامه ی شرکت در مناقصه،ضمانت نامه ی اجرایی تعهدات،پیش پرداخت ،استرداد کسور وجه الضمان 13)بیمه سرمایه گذاری خارجی:زیان های ناشی از سلب مالکیت و مصادره ،ایحاد مانع در خروج سود سرمایه گذاری و عایدات حاصل از فروش سهام،انهدام در اثر جنگ وآشوب داخلیضرورت وجود یک اداره بیمه اعتبار صاداراتی:1)اطمینان به صادرات :دلیل وجودی این است که صادر کننده از صادرات مطمئن باشد.2)حمایت در مقابل خطر:که عبارتند از خطرات سیاسی و تجاری3)افزایش قدرت رقابت 4)بررسی وجوه بانکی :بیمه اعتباری صادراتی وثیقه ی مفیدی برای صادر کنندگان است که از آن برای استقراض از بانک یا اضافه برداشت استفاده میکنند. 5)منبع اطلاعات(به دست آوردن اطلاعات خریداران خارجی و سایر کشورها) 6)تخصص تجاری :ادراه بیمه ی اعتباری صادراتی مرکز اصلی برای تمرکز این منابع کمیاب و کم هزینه تر راه اتخاذ توسعه آن است.

11. کاربرد و نقش بیمه در توسعه صادرات غیر نفتی :تامین وتداوم فعالیت های صادراتی در کشور مستلزم حمایت های بیمه ای است گرچه شرکت های بیمه ی تجاری برخی از خطرها مانند آتش سوزی و حوادث دریایی را بیمه می کنند ریسک هایی چون احتمال عدم پرداخت وجوه توسط خریداران خارجی،ریسک های سیاسی ،مخاطرات سرمایه گذاری در خارج از کشور و ریسک های ناشی از جنگ و کودتا را بیمه نمی کنند بنابراین ضرورت توسعه صنعت بیمه ،امتیاز صادرات و ضمانت نامه های صادراتی در کنار سایر شرکت های بیمه برای تداوم و توسعه صادرات نیاز مبرمی است. باتوجه به رقابت شدید در بازار های بین المللی صادرات کالا و خدمات،وارد کنندگان بیش از پیش تقاضای تسهیلات بیشتری از صادر کنندگان می کنند بنابراین چنانچه صادر کنندگان بتوانند شرایط اعتباری بهتری به خریداران پیشنهاد کنند امکان صادرات افزایش می یابد .بر طبق بند ه ماده 113 قانون برنامه سوم برای تحقق جهش صادراتی تاسیس صندوق های غیر دولتی توسعه صادرات مورد حمایت قرار داد.

12. دلایل پیدایش موسسات و شرکت های بیمه:1)ماهیت خطرهایی که گریبانگیر صادر کننده خدمات،کالا و سرمایه گذار است به گونه ایست که پوشش این خطر ها متناسب با اهداف انتفاعی و اصول بازرگانی که شرکت های بیمه بازرگانی بر آن اساس تاسیس شده نیست.2)شرکت های بیمه ی بازرگانی تابع مقررات خاصی در خصوص میزان پذیرش،تعهدات و رعایت نسبت خاص بین سرمایه،ذخایر و تعهدات خود هستند که این ذخایر و سرمایه تناسبی با ارزش صادرات کل کشور و مبالغ سرمایه گذاری خارجی کشور در سایر کشور ها ندارد.پوشش های بیمه ای صادر کنندگان را به دو دسته ی زیر می توان تقسیم کرد 1)پوشش بیمه ای در مقابل خطرهای بیمه پذیر(حوادث دریایی )2)پوشش بیمه ای در مقابل خطرهای بیمه ناپذیر:به دلیل عدم پوشش شرکت های بیمه ی بازرگانی و یا به دلیل وصول حق بیمه ی بسیار زیادی از بیمه گذار مطالبه می شود لذا مانعی در راه توسعه ی صادرات بوجود می آوردتفاوت بیمه نامه و ضمانت نامه:عبارت است از اینکه شرکت های بیمه ی بازرگانی بدهی بیمه گزار را در صورت عدم پرداخت آن در سررسید بیمه ئ می کنند و ذی نفع بیمه نامه می تواند در صورت عدم پرداخت بدهی از سوی بیمه گذار به شرکت بیمه مراجعه و طلب خود را وصول کند. در صورتی که در عقد ضمانت اولا لازم نیست بدهی موجل باشد بلکه بدهی حال نیز قابل ضمانت است در حالی که چنین عملی در عقد بیمه امکان پذیر نیست ثانیا در عقد بیمه بیمه گذار باید به مدیون مراجعه کند و در صورت عدم پرداخت بدهی از طرف مدیون برای وصول طلب خود به شرکت بیمه مراجعه کند اما در عقد ضمانت این حق مراجعه به مدیون را ندارد و این تفاوت اساسی بین ضمانت نامه و بیمه نامه است

13. انواع ضمانت نامه :ضمانت نامه برون مرزی: (مطالبات صادر کنندگان ایرانی از خریداران خارجی تضمین می شود)ضمانت نامه ی اعتبار بانکی :صادر کنندگان ضمانت دریافتی از صندوق را به جای وثیقه به بانک می سپارند و وجوه مورد نیاز خود برای تامین مالی امور اولیه نظیر خرید کالا و مواد اولیه را از بانک دریافت می کنند .صندوق ضمانت صادارت ایران :این صندوق از مهر 1373 به صدور ضمانت نامه های عام و خاص اقدام کرد و هدف از تشکیل آن توسعه و افزایش صادرات کشور از طریق تضمین اعتبارات و سرمایه گذاری های مربوط به کالاها و خدمات صادراتی و ایجاد تسهیلات لازم و ضمانت مطالبات صادر کنندگان کالا و خدمات از خریداران خارج از کشور در قبال خطرات حاصل از عواملی که به طور معمول شرکت های بیمه ی تجاری آنها را بیمه می کنند .

14. انواع ضمانت نامه ها ی صادر شده از طریق این صندوق: 1)ضمانت نامه اعتبار تولیدی. 2)ضمانت نامه اعتبار ارزی. 3)ضمانت نامه اعتبار ریالی .( بانکها و موسسات مالی داخلی با هدف تامین کسری سرمایه در گردش صادر کنندگان ایرانی و تامین مالی فعالیتهای صادراتی آنان اقدام به اعطای تسهیلات ریالی به آنها نمایند ،می توانند از ضمانتنامه اعتبار ریالی این صندوق بعنوان وثیقه مورد نظر خود جهت تضمین بازپرداخت بموقع تسهیلات اعطای به صادر کنندگان استفاده نمایند . 4)ضمانت نامه ی پوشش اختیار خریدار ( بمنظور تضمین بازپرداخت بموقع اعتبار اعطایی به خریداربانک خارجی ،اعتبار دهنده /بانک ایرانی ممکن است درخواست وثایقی را بنماید که تهیه و ارائه آن برای خریدار /بانک خارجی امکان پذیر نباشد در چنین مواردی ضمانتنامه حط اعتبار خریدار این صندوق میتواند جایگزین مناسبی برای وثیقه درخواستی اعتبار دهنده باشد .

15. انواع بیمه نامه های صادر شده از طریق این صندوق: 1-بیمه نامه کل گردش صادرات . 2-بیمه نامه خاص صادرات . 3-بیمه نامه خاص ،یک یا چند محموله صادراتی را که درقالب یک قرارداد خاص از سوی صادرکننده ایرانی برای خریدار خارجی ارسال می گردددر مقابل ریسکهای سیاسی و تجاری تحت پوشش قرار می دهد. 4-بیمه نامه خاص صدور خدمات فنی و مهندسی . شرکت بیمه صادرات و سرمایه گذاری . این شرکت از سال 1372 آغاز به کار کردو فلسفه وجودی این شرکت حمایت و تقویت صادرات ایران ،توسعه و متنوع سازی صادرات از طریق الف .عرضه انواع بیمه نامه های اعتباری که صادر کنندگان را در برابر ریسک های سیاسی و اقتصادی در امر صادرات تحت پوشش قرار می دهد ب. عرضه بیمه نامه ها به بانک ها و موسسات مالی و اعتباری برای بهبود دسترس تولید کنندگان و صادرکنندگان به وام های اعطای بانک ها با شرایط سهل تر است .

16. خدمات بیمه ای این شرکت(شرکت بیمه ی صادرات و سرمایه گذاری) شامل موارد زیر است 1-بیمه اعتبار صادرات کالا بعد از حمل 2-بیمه اعتبار صادرات کالا قبل از حمل 3-بیمه اعتبار صادرات خدمات فنی و مهندسی 4-بیمه اعتبار داخلی 5-بیمه باز پرداخت تسهیلات اعطایی از سوی بانک ها و موسسات اعتباری به صادر کنندگان و سرمایه گذاران 6-بیمه نامه ی باربری صادرات سوالات فصل: 1-اهمیت اقتصادی بیمه های بازرگانی را نام برده و شرح مختصری دهید؟ 2-شرط خسارت منوط به فرانشیز و انواع آن را توضیح دهید؟ 3-بیمه اتکایی چیست وچه تاثیری برتراز بازرگانی دارد؟ 4-تفاوت بیمه نامه و ضمانت نامه را شرح دهید؟ 5-دو نوع از ضمانت نامه های صادر شده از طریق صندوق ضمانت صادرات ایران و دونوع از بیمه نامه های صادر شده از طریق صندوق ضمانت صادرات را به اختصار شرح دهید؟

17. با تشکر از توجه شما