Razem z Anarukiem zwiedzamy Grenlandię

1. Razem z Anarukiem zwiedzamy Grenlandię Wyprawa zimowa uczniów klasy IIIa Zespołu Szkół Społecznych im. M. Reja w Kielcach Zdjęcia zawarte w prezentacji pochodzą ze strony internetowej: http://acobox.com/ zawierającej „darmowe” zdjęcia, w większości przypadków, wykonane dla potrzeb „Wikipedii”.

2. Klimat Grenlandii Grenlandia jest wyspą położoną na Oceanie Atlantyckim o powierzchni około 2 milionów kilometrów kwadratowych. Jest prawie siedem razy większa od całej Polski. Prawie cała Grenlandia jest skuta lodem. W środku wyspy grubość lodu dochodzi do trzech kilometrów. Lód nigdy nie topnieje. Lato na Grenlandii jest krótkie. Niektóre rośliny nie zdążą przekwitnąć i owocować. Zaczynają kwitnąć jednego lata, następnie zimują pod śniegiem a owoce mają dopiero następną wiosną. by Ansgar Walk source Wikimedia license CC by Fyslee source Wikimedia license GFDL

3. Położenie i roślinność wyspy Grenlandia leży w północnej części Oceanu Atlantyckiego i jest częścią Ameryki Północnej. Większa jej część leży w północnym kole podbiegunowym. Na Grenlandii roślinność występuje tylko w miejscach, które choć przez krótki czas w ciągu roku są wolne od pokrywy lodowej. Rosną tu roślinny charakterystyczne dla tundry i łąki: różne gatunki traw, mchów, porostów i roślin zielnych. Na samym południu kraju występują także krzewy i karłowate gatunki drzew, m.in. brzoza, olcha i jarzębina. Opracowała Aleksandra Kucharczyk na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Cz. Centkiewicza oraz strony:www.wikipedia.pl by Connormah -Greenland_(orthographic_projection).svg‎

4. Charakterystyka Eskimosów Eskimosi zamieszkują tereny arktyczne obejmujące Grenlandię, Kanadę, Alaskę i Syberię. Lud ten, to jedyne dziki plemię zamieszkujące Europę. Ich życie zasadniczo rożni się od życia innych mieszkańców świata. Mieszkają w zaśnieżonej krainie, śnieg towarzyszy im przez cały rok.Rozwijanie się eskimoskiej mody uniemożliwia ciągły nakaz noszenia kożuchów ze skóry zwierząt. Fakt ten zdecydowanie przeszkadza kobietom, które chciałyby, jak większość ludzi, być ubrane oryginalnie. Lud ten nie zna większości urządzeń elektrycznych, takich jak telewizory, komputery, magnetofony, pralki czy nawet żarówki. W języku Eskimosów jest 30 słów określających śnieg, jednak komputer czy telewizor zawsze pozostanie dziwnym tajemniczym pudełkiem. Kolejnym faktem utrudniającym życie jest bardzo monotonna i tłusta kuchnia. Z pewnością każdy z nich ma dosyć ciągłego jedzenia fok i ryb. Brak kin, teatrów, kawiarni, restauracji sprawia, że naród ten jest zupełnie zacofany kulturalnie - w rozumieniu cywilizowanego człowieka. Opracowała Magda Pela na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Cz. Centkiewicza

5. Praca eskimoskich kobiet Kobiety eskimoskie zajmują się domem. Są bardzo pracowite - suszą mięso, wyprawiają skóry przeżuwając je własnymi zębami, szyją odzież igłami zrobionymi z kości foki. Zamiast nici używają suszonych jelit zwierząt. Bardzo kochają swoje dzieci i pozwalają im na beztroską zabawę. Umieją zgodnie współpracować. Razem z dziećmi i starcami pomagają mężczyznom w polowaniu na foki i reny. Otaczają stado i krzykiem zaganiają zwierzęta w specjalne przygotowane miejsce, gdzie czekają już nie mężczyźni i strzelając z łuków, pozbawiają te zwierzęta życia. Następnie z renów jest zdejmowana skóra, a kobiety ćwiartują mięso i sporządzają zapasy. Po polowaniu kobiety gotują zupę i przygotowują ucztę. Opracowała Kamila Piekarska na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza

6. Stroje Eskimosów Eskimosi nie noszą bielizny, zakładają futra na koszulki z miękkich skórek ptaków, obróconych puchem do wewnątrz. Do polowań w kajakach używają ubrań ze skóry foki gładko wyprawionej. Zazwyczaj noszą kaftan oraz spodnie z foki lub rena, sięgające do kolan i buty z cholewami, składającymi się z dwóch warstw skór: zewnętrznej – foczej, i wewnętrznej – z futra psa lub królika. Grubą podeszwę robią ze skóry morsa, często wkładając jeszcze do buta warstwę suchej trawy, która dobrze wchłania wilgoć i chroni przed mrozem. Podczas siarczystych mrozów do łowów na lodzie myśliwi wkładają skórę białego niedźwiedzia lub ubrania z ciepłych, lekkich skór rena. by Peter Winkworth Collection of Canadiana source Wikimedia license Public Domain Opracowała Julia Adamska na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza

7. Zdobywanie pożywienia Od ilości zgromadzonego mięsa i ryb zależy, czy mieszkańcy osady będą głodować podczas zimy. Latem Eskimosi polują na zwierzęta morskie. W tym celu wypływają na morze kajakiem, który zbudowany jest przeważnie z żeber powiązanych rzemieniami i obciągniętymi skórą. Polują w grupie, a każdy myśliwy ma harpun, dzidy i strzały. Długo, bez ruchu oczekują na zdobycz. Kiedy ją ujrzą bez plusku wody poruszają kajakami, aby nie spłoszyć zwierzyny. Podpływają blisko ofiary i rzucają w nią harpunem. Cała osada wybiega z wioski na spotkanie myśliwym. Wyciągają na brzeg upolowane zwierzęta. Mężczyźni długimi nożami ściągają z nich skórę. Tuż pod nią znajduje się tłuszcz o delikatnym i słodkawym smaku – ulubiony przysmak dzieci. Opracował Michał Kucia na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza source FWS license Public Domain

8. Wspólne posiłki Po wyczerpującej pracy przychodzi czas na gotowanie ulubionej zupy. W wielkim kotle przez trzy doby gotują się – nie umyte wcześniej – potłuczone kopyta, kości i czaszki renów. Gdy potrawa jest gotowa, wszyscy Eskimosi siadają w kręgu niedaleko ogniska. W środku na drewnianej tacy znajdują się gorące kawałki mięsa. Pierwszą porcję otrzymuje najdzielniejszy myśliwy. Chwyta zębami kawał mięsa i odcina go ostrym nożem tuż przy ustach. Resztę podaje sąsiadowi. Taka ceremonia trwa do momentu, aż wszyscy się najedzą do syta. Eskimosi mają pocięte wargi ponieważ do cięcia mięsa używają bardzo ostrych noży. Zdjęcie -by George R. King. source Wikimedia license Public Domain Opracował Michał Kucia na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza

9. Zabawy eskimoskich dzieci Zabawy dzieci z Grenlandii są bardzo różne. Jedną z nich jest gra u nas nazywana „żabką”. Łapie się kogoś (którego można szybko złapać ręką) i podrzuca do góry na zszytych razem skórach (u nas podrzuca się na materacach , kocu itp.) Następną zabawą jest tzw. „piłka nożna”. Eskimosi grają piłką, która jest zrobiona z czaszki morsa. Trzeba ją tak zręcznie kopnąć aby upadła kłami na dół. Eskimosi urządzają też różne zawody, na przykład kto najdalej rzuci wielkim ciężkim kamieniem. Opracowała Nadia Kuc na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza by Sondrekv source Wikimedia license Public Domain

10. „Kłótnie” Eskimosów W Grenlandii kłótnie wyglądają inaczej, niż w innych krajach. Eskimosi nie kłócą się zbyt często, jeśli dojdzie już do jakiejś sprzeczki, wygląda to tak: dwie osoby stają naprzeciwko siebie, przed całą ludnością osady i jeden na drugiego wymyśla złośliwe piosenki. Wygrywa ten, którego piosenki są najśmieszniejsze. Wszyscy się śmieją i cieszą, a ośmieszony przeciwnik nie zacznie na pewno tak szybko nowej kłótni. Opracowała Martyna Wrona na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza

11. Wierzenia Eskimosów Eskimosi wierzą, że pewne przedmioty zapewniają im szczęście i pozwalają uniknąć niebezpieczeństwa. Wysuszona łapka mewy czyni tego, kto ją stale nosi przy sobie, doskonałym wioślarzem, a ząb Rena-podobno świetnym myśliwym. Wierzą również że małe kawałki skóry Rena, naszyte na ubraniu, zabezpieczają przed odmrożeniami. Eskimosi noszą tych amuletów całe mnóstwo. Pieśni eskimoskie zwykle służyły celom obrzędowym. Z ich pomocą szamani zwracali się do duchów z prośbą o sprzyjające warunki pogodowe, udane łowy czy uzdrowienie chorego. „Eskimoski szaman”-by Carpenter, Frank G. '('Frank George')', 1855-1924, photographer, collector. source Wikimedia license Public Domain Opracowała Magda Pela na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Cz. Centkiewicza

12. Polowanie na niedźwiedzia Pewnego dnia Anaruk poprawiał uprząż i nagle usłyszał krzyk. Wziął sanie i ruszył tam, skąd dobiegał głos. Kiedy dotarł na miejsce zobaczył powalonego na ziemię ojca, rannego w nogę. Obok niego stał duży, biały niedźwiedź polarny. Przestraszony Anaruk początkowo nie ruszał się, potem zrobił krok i rzucił harpun. Przebił niedźwiedziowi polarnemu serce na wylot. Ucieszony tata pochwalił syna i podziękował za jego czyn. Razem wrócili ze zdobyczą do osady. W osadzie Tugto – tata Anaruka nauczył go jak obwiązywać oszczep do rannej nogi, aby ją usztywnić i zabezpieczyć przed kolejnymi urazami. source FWS license Public Domain Opracował Kajetan Rębiś na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Cz. Centkiewicza

13. Morsy Mors (koń morski) - duży gatunek drapieżnego Ssaka. Występuje w wodach przybrzeżnych Arktyki, wzdłuż wybrzeży Ameryki Północnej i Rosji. Mors najbardziej lubi płytkie wody w pobliżu pływających pól lodowych, więc można go również zobaczyć jak pływa na krach lodowych. Mors ma bardzo ciężkie ciało osiągające od 2.5 do 4.5m. Jego masa mieści się w przedziale od 400 do 1700kg. Wszystkie kończyny morsa są przekształcone w płetwy. Przednie kończyny stanowią główny narząd ruchu. W uzębieniu wyróżniają się górne kły, szczególnie silnie rozwinięte są u samców, mogą dorastać do metra długości. Pożywieniem morsów są bezkręgowce zamieszkujące dno oceanu, np. małże, ślimaki i rozgwiazdy, a także skorupiaki, ryby, foki i padlina. Morsy żyją 50 lat- jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Opracowała Basia Kośka- na podstawie źródła: Wikipedia source FWS license Public Domain

14. Morskie drapieżniki-orka Orka - gatunek walenia z rodziny delfinowatych. Duże (samce mierzą nawet 10 m długości), charakterystycznie ubarwione zwierzę o silnie rozwiniętej płetwie grzbietowej i długich, zaokrąglonych, wiosłowatych płetwach piersiowych. Grzbiet czarny, jedynie za okiem biała plama i biaława plama za płetwą grzbietową. Spód ciała biały, połączony z białą łatą na boku. W uzębieniu górnym i dolnym mają po 10-12 par szpiczastych lekko zakrzywionych do tyłu zębów. Występują we wszystkich oceanach, ale szczególnie lubią zimne wody. Żyją do 90 lat! Żywią się dużymi morskimi zwierzętami (także delfinami). Każde stado ma własny styl komunikowania się. Żyją i polują w stadach. Opracowała Marysia Świeboda na podstawie źródła: Wikipedia by Joe Stanford source NSF license Public Domain

15. Renifery Renifery są bardzo podobne do polskich jeleni, ale mają grubsze nogi, dłuższą głowę i są większe. Ich rogi są mocniejsze, mniej rozgałęzione. Posiadają jasnokawową sierść, która czasem przybiera kolor brązowy. Zimą ich sierść jest biała i bardzo puszysta. Samce co roku zmieniają rogi. Na początku zimy tracą stare, w marcu cieszą się nowymi. Żywią się : trawą, porostami i gałęziami małej wierzby. W zimie umieją wygrzebać kopytami pokarm nawet z bardzo grubej (jednometrowej) warstwy śniegu. Czasem renifery odbywają walki. Eskimosi do polowania używają łuków i dzid. Wierzą, że gdyby zabito renifery tą samą bronią co zwierzęta morskie, reny obraziłyby się i uciekły daleko, daleko od nich. Eskimosi budują ogrodzenie i ustawiają za nim kamienie. Renifery myślą, że to głowy ludzi. Młodzi mężczyźni płoszą stado, które ucieka wprost w ręce myśliwych. Opracowała Julia Kuleta na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” I „Wikipedii”

16. Jeszcze o reniferach Myśliwi ściągają skóry zwierząt i ćwiartują zdobycz. Kobiety robią zapasy na zimę, krojąc mięso na cienkie, długie płaty, po czym wieszają je na żerdziach, aby wyschło na słońcu. Później jest uczta… Eskimosi ze skór reniferów robią namioty i ubiór. Z kości natomiast robią broń, ze ścięgien-nici, a mięso wykorzystują do jedzenia. Jest smaczne i zdrowe i mniej tłuste od mięsa foki. Opracowała Julia Kuleta na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” I „Wikipedii” by Alexandre Buisse source Wikimedia license GFDL by Max Smith source Wikimedia license Public Domain

17. Polowanie na wieloryby Eskimosi chcąc zdobyć pożywienie polują również na wieloryby. Wypływają na morze dużymi szalupami oraz małymi jednoosobowymi kajakami. Zabierają ze sobą najdłuższe harpuny oraz zwoje rzemiennej liny. Najpierw wszystkie łodzie otaczają w półkolu wieloryba. Największa szalupa podpływa najbliżej i myśliwi wbijają w jego grzbiet pierwsze harpuny. Zwierzę próbuje się ratowaći zaczyna nurkować w głębiny. Jednak coraz częściej wypływa na powierzchnię, gdyż oddycha powietrzematmosferycznym. Mniejsze łodzie trzymają się z dala wyczekując aż wieloryb wypłynie nad fale i wtedy rzucają w niego kolejnymi harpunami. Gdy wieloryb osłabnie, mężczyźni z całej siły ciągną zabite zwierzę na rzemiennych linach do brzegu. by Whit Welles source Wikimedia license GFDL Opracował Emil Pałyga na podstawie lektury: „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czeława Centkiewicza

18. Zamiast zakończenia Dzięki lekturze „Anaruk chłopiec z Grenlandii” Czesława Centkiewicza zwiedziliśmy niedostępne rejony Arktyki. Dowiedzieliśmy się wielu ciekawych rzeczy na temat flory i fauny Grenlandii, poznaliśmy zwyczaje, wierzenia, zabawy oraz sposób budowania domów i zdobywania żywności przez Eskimosów. Swoją ciekawość, dotyczącą tych rejonów Ziemi, zaspokoiliśmy szukając informacji w różnych źródłach: głównie Internecie (na stronach: ze zdjęciami p. Adama Ławnika - www.adamlawnik.pl, których niestety nie mogliśmy wykorzystać, ale przynajmniej obejrzeliśmy oraz http://wikipedia.pl) i lekturze. Ta prezentacja przedstawia część naszej wiedzy na ten temat. Zdjęcia w niej zawarte pochodzą ze strony internetowej: http://acobox.com/ zawierającej „darmowe” zdjęcia, w większości przypadków, wykonane dla potrzeb „Wikipedii”. Pozdrawiamy i życzymy udanej podróży po Grenlandii- uczniowie kl. IIIa wraz z wychowawczynią