ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ve ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR İÇİN KARŞILIK AYIRMA

1. / 66

2. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ve ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR İÇİN KARŞILIK AYIRMA

3. ALACAKLAR Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde Alacaklar: Alacaklar; 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin V_TEKDÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ, HESAP PLANI VE HESAP PLANI AÇIKLAMALARI kısmında yer alan C – HESAP PLANI AÇIKLAMALARI bölümünde, ticari alacaklar hesap grubu içerisinde düzenlenmiştir. Bu hesap grubunda işletmenin ticari faaliyetleri karşılığında karşı taraf için bir borç niteliği taşıyan ve belirli bir dönemde parayla ölçülebilen senetli ve senetsiz ticari alacaklar yer almaktadır.

4. ALACAKLAR Vergi Usul Kanunu’nda Alacaklar: “Alacaklar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır. Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi uygulanır. Bankalar ve bankerler ile sigorta şirketleri alacaklarını ya Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddi ile, değerleme günü kıymetine irca ederler.” (VUK: md.281)

5. KARŞILIKLAR Tanım: Hasıl olan veya husulü beklenen fakat miktarı katiyetle kestirilemiyen ve teşebbüs için bir borç mahiyetini arz eden belli bazı zararları karşılamak maksadiyle hesaben ayrılan meblağlara karşılık denir. (VUK:md.288/1) Değerleme: Karşılıklar mukayyet değerleriyle pasifleştirilmek suretiyle değerlenir. (VUK:md.288/2) Amortisman kayıtları hakkındaki özel hükümler mahfuzdur. (VUK:md.288/3) Nitekim, amortisman mevzuu içinde düzenlenen şüpheli alacaklar karşılığı tasarruf değeriyle değerlenir. (VUK:md.323/2)

6. ŞÜPHELİ ALACAKLAR Yasal dayanak Şüpheli alacaklar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 323. maddesinde düzenlenmiştir.

7. ŞÜPHELİ ALACAKLAR Kanun metni: “(2365 sayılı Kanunun 55'inci maddesiyle değişen madde) Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; 1. (2455 sayılı Kanunun 3'üncü maddesiyle değişen bent) Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar; 2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar; şüpheli alacak sayılır. Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder. Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir.”

8. ŞÜPHELİ ALACAKLAR Diğer Düzenlemeler • VUK Geçici madde 24 (1999 depremine ilişkin özel bir düzenleme), • 143 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (2365 ve 2455 sayılı Kanunlar ile VUK md.323’de yer alan değişikler), • 284 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (VUK Geçici md.24’ün uygulamasına ilişkin), • 334 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Tahsil edilemeyen KDV için şüpheli alacak karşılığı ayrılıp ayrılamayacağına ilişkin), • Özelgeler.

9. ŞÜPHELİ ALACAKLAR A- Alacağın Şüpheli Hale Gelmesinin Şartları Alacak; • Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmalı, • Dava veya icra safhasında bulunmalı ya da yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacak olmalı, Yukarıdaki şartların her ikisini de sağlayan alacaklar şüpheli şüpheli alacak sayılır.

11. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI B- Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılmasının Şartları • Şüpheli Alacak Karşılığı Bilanço Esasında Defter Tutan Mükelleflerce Ayrılabilir, • Şüpheli Alacak Karşılığı Ticari Ve Zirai Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İle İlgili Alacaklar İçin Ayrılabilir, • Şüpheli Alacak Karşılığı Teminatsız Alacaklar İçin Ayrılabilir

12. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI BİLANÇO ESASINDA DEFTER TUTAN MÜKELLEFLERCE AYRILABİLİR Kanun metni: “… Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. …” (VUK-md.323/2)

13. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TİCARİ VE ZİRAİ KAZANCIN ELDE EDİLMESİ VE İDAME ETTİRİLMESİ İLE İLGİLİ ALACAKLAR İÇİN AYRILABİLİR Kanun Gerekçesi: Vergi Usul Kanunu’nda değişiklik yapılmasına ilişkin 2365 sayılı Kanun’un gerekçesi; “… Karşılık ayrılmak suretiyle, zarara intikal ettirilecek alacağın ticari ve zirai faaliyetin elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olması,diğer bir ifade ile alacağın daha önce hâsılat hesaplarına intikal ettirilmiş olması…” Yargı kararları: Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 2004/101; Karar No: 2005/503 sayılı kararı; “Bir alacağın şüpheli hale geldiğini kabul ederek karşılık ayırmak suretiyle zarar yazılabilmesi için, bu alacağın daha önce hasılat olarak kaydedilmesi gerekmektedir.”

14. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR İÇİN AYRILABİLİR İdari Görüşler: “… Tacirler için, kendi kefaleti karşılığında, teminat mektubu istihsalini iştigal mevzuu yapmış bulunan kolektif şirketin bankaya kefaleti teknik bakımdan bir teminattır. Mevzubahis fıkra ise, teminatlı alacaklar için bir tahdit hükmü koymaktadır. Bu fıkradaki teminat mefhumu geniş anlamı ile ifade edilmiş olup hukuk lisanında ayni ve şahsi olarak tasnif edilen teminatın her şeklini şümulü içine almış bulunmaktadır. • …”

15. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR İÇİN AYRILABİLİR

16. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR İÇİN AYRILABİLİR Yargı kararları: Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 2002/4579; Karar No: 2004/355 sayılı kararı; (Kefilin malvarlığının diğer unsurlar gibi hemen nakte çevrilmesinin ve alacaklının uhdesine geçmesinin söz konusu olmadığı, kambiyo usulüne göre takip gerektirdiği ve risk faktörü taşıdığından bahisle), “İcra safhasında bulunan kefilli alacaklar, teminatlı alacak kapsamında olmadığından, şüpheli alacak karşılığı ayrılabilecektir.”

17. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR İÇİN AYRILABİLİR Yargı kararları: Danıştay Üçüncü Dairesinin Esas No: 1989/4580; Karar No: 1990/1491 sayılı ve 22/05/1990 tarihli kararı; “…yapılan haczin tüm alacağı karşılayıp karşılamayacağı, hacizlerin ne zaman paraya çevrileceğinin bilinmemesi, dava dosyası ekindeki şüpheli alacaklar nedeniyle menfi tespit davaları sonucunda verilmiş kararlarla alacağın miktar itibariyle düşürülmüş bulunması ve büyük bir bölümünün de tahsil edilememiş olması nedeniyle söz konusu iddiaya itibar etmeye dolayısıyla bu yönde matrah farkı tesis etmeye olanak bulunmadığı, kaldı ki bir borcun İcra ve İflas Kanunu’na göre gerçek anlamda teminata bağlanmış olabilmesi için gayrimenkul üzerine ipotek konulmuş olması ya da alacağın banka teminat mektubu veya Devlet tahviline bağlanması gerektiği, …” Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Esas No: 2002/35; Karar No: 2002/186 sayılı, 12/04/2002 tarihli kararı; “Teminatlı alacaklar şüpheli alacak vasfını kaybettiğinden ihtiyatı haciz, haciz ve gayrimenkul ipoteği alacak için teminat sağladığından karşılık ayrılamayacağı hk..”

18. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR İÇİN AYRILABİLİR Yargı kararları: Danıştay Üçüncü Dairesinin Esas No: 1194/731; Karar No: 1994/3149 sayılı kararı; “1-Teminatlı alacakların dava safhasında olması bunlara teminatlı alacak olma vasfını kaybettirmez, … 3- Teminatlı alacaklar için teminatı veren banka aleyhine alacak davası açılmış olması nedeniyle şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz.” Danıştay Üçüncü Dairesinin Esas No: 1998/3101; Karar No: 2000/10117 sayılı kararında; “Adli icra aşamasında borçlunun mallarına haciz tatbiki suretiyle teminata bağlanan alacak nedeniyle icraya başvurulmuş olması, şüpheli alacak karşılığı ayrılmasını yasal kılmaz.”

19. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI

20. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI C- Şüpheli Alacaklar İçin Karşılık Ayrılma Yöntemi • Şüpheli Alacak Karşılığı Tasarruf Değerine Göre Ayrılır, • Şüpheli Alacak Karşılığı Şüpheli Alacak Tutarından Fazla Olamaz, • Şüpheli Alacak Karşılığı İşletmeler İçin Bir Haktır, • Şüpheli Alacak Karşılığı Alacağın Şüpheli Hale Geldiği Yıl İçin Ayrılabilir, • Şüpheli Alacaklar Karşılık Ayrılmadan Önce Zarar Yazılamaz

21. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TASARRUF DEĞERİNE GÖRE AYRILIR Kanun metni: “… Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. …” (VUK-md.323/2)

22. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI ŞÜPHELİ ALACAK TUTARINDAN FAZLA OLAMAZ Özelge örneği: Gelir İdaresi Başkanlığının 16/02/2009 tarihli ve B.07.1.GİB..0.02.29/2978-323-243 sayılı özelgesi; “… alacaklar dönem sonunda değerlenmesi nedeniyle oluşacak kur farkları da asıl alacağın akıbetine tabi olduğundan asıl alacağınız şüpheli hale geldikten sonra bu alacağa bağlı olarak oluşan kur farkları da şüpheli hale gelmiş sayılarak karşılık ayrılabilinir. … .”

23. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI İŞLETMELER İÇİN BİR HAKTIR Kanun metni: “… Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. …” (VUK-md.323/2)

25. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE GELDİĞİ YIL İÇİN AYRILMALIDIR Yargı kararları: Danıştay Üçüncü Dairesinin 1995/2705 Esas No.lu 1996/1100 numaralı kararı; “Vergi Usul Kanunu’nun 323 üncü maddesinde yazılı şartları taşıyan alacaklar için, bu alacağın şüpheli hale geldiği vergilendirme döneminde karşılık ayrılabilir. Şüpheli hale geldiği dönemde karşılık ayrılmayan alacaklar için sonraki dönemlerde karşılık ayırarak zarar yazılması mümkün olmayacağından, bu şekilde zarara intikal ettirilen tutarlar dönem matrahına ilave ettirilerek cezalı tarhiyat yapılmasında kanuna aykırılıktan söz edilemez.” Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 1992/719, Karar No: 1992/4809 sayılı kararı; “Vergi Usul Kanunu’nun 323’üncü maddesinde, alacağın şüpheli hale geldiği yılda karşılık ayrılmasını zorunlu kılan bir ifadenin yer alamadığı, önemli olanın alacağın maddede öngörülen koşulları taşıyıp taşımadığı hususu olması ve dönemin değişmesiyle alacağın şüpheli olma niteliğini kaybettiğinin kabul edilemeyeceği gerçeği karşısında; 1983 yılında şüpheli hale gelen alacaklar için 1985 yılında ayrılan karşılıklar hukuka uygundur.”

26. ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE GELDİĞİ YIL İÇİN AYRILMALIDIR Yargı kararları: Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Esas No: 2006/291; Karar No: 2006/334 sayılı, 08/12/2006 tarihli kararı; “Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla tahsil edilememiş alacaklar için, Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesinde öngörülmüş şartların mevcudiyeti halinde ve ancak şüpheli hale geldikleri yılda karşılık ayrılabilecektir.”

27. ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIK AYRILMADAN ÖNCE ZARAR YAZILAMAZ Yargı kararları: Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Esas No:1996/220 Karar No:1998/32 sayılı ve 16/01/1998 sayılı kararı; “Şüpheli alacak karşılığı ayırmak zorunlu olmamakla birlikte, henüz tahsil imkansızlığı doğmayan, sadece şüpheli hale gelmiş alacak için iradesini karşılık hesabı açmamak yolunda kullanan yükümlülerin, bu alacakları zarara atmalarının hukuka aykırı olduğu…”

28. DEĞERSİZ ALACAKLAR Yasal dayanak: Değersiz alacaklar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 322. maddesinde düzenlenmiştir.

29. DEĞERSİZ ALACAKLAR Kanun metni: “Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmıyan alacaklar, değersiz alacaktır. Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.”

30. DEĞERSİZ ALACAKLAR

31. DEĞERSİZ ALACAKLAR Alacağın Değersiz Hale Gelmesinin Şartları • Kazai bir hüküm bulunmalıdır. (Alacağın borçlusu tarafından ödenmesi imkânının bulunmadığını hükme bağlayan bir mahkeme kararı) veya, • Kanaat getirici vesika • Konkordato anlaşması (Konkordato ile alacaklının borçluyu ibra ettiği miktar değersiz alacak sayılır), • Alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları, • Borçlunun kesin olarak yurtdışına çıktığının ve el konulmasını gerektiren malı olmadığını gösteren belgeler

32. DEĞERSİZ ALACAKLAR Değerleme • Değersiz alacaklar mukayyet kıymetleriyle değerlenir. Zarar kaydı • Değersiz alacaklar; ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak kaydıyla, ancak değersiz hale geldiği yılda zarar kaydedilebilir. • İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin de 322’nci madde hükmüne göre değersiz alacaklarını gider yazmaları mümkündür.

33. MUHASEBE KAYDI ÖRNEK : Bir gerçek kişiye ait ticari işletmenin yıl içinde dava konusu yapılmış biri 1.800.-TL diğeri de 200-TL olmak üzere toplam 2.000.-TL senetli alacağı vardır. Değerleme gününde (dönem sonunda) söz konusu senetlerin tahsilinin tamamen şüpheli hale geldiği yani işletme için tasarruf değerinin olmadığı anlaşılmış ve karşılık ayrılmasına karar verilmiştir.

34. MUHASEBE KAYDI D- Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılması 128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 2.000 121 ALACAK SENETLERİ 2.000 654 KARŞILIK GİDERLERİ 2.000 129 ŞÜP. TİC. ALAC. KARŞ. 2.000 1) … Şirketine ait … vadeli alacak senedimiz 2) … Şirketine ait … vadeli alacak senedimiz 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI 2.000 654 KARŞILIK GİDERLERİ 2.000

35. MUHASEBE KAYDI Karşılık Ayrılan Şüpheli Alacağın Sonradan Tahsil Edilmesi 100- KASA 2.000 129- ŞÜP. TİC. ALAC. KARŞILIĞI 2.000 644- KONUSU KALMAYAN KARŞ. 2.000 128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 2.000 644- KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 2.000 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI 2.000 (671-ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI)

36. MUHASEBE KAYDI Karşılık Ayrılan Şüpheli Alacağın Değersiz Hale Gelmesi Örnek: (A) Anonim Şirketinin; (T) Limited Şirketine 100.000.-TL ve (W) Anonim Şirketine 40.000.-TL borcu bulunmaktadır. (T) Limited Şirketi, (A) Anonim Şirketinin borcunu zamanında ödememesi üzerine 15/09/2009 tarihinde icra takibine başvurmuş, 31/12/2009 tarihinde aynı tutarda karşılık ayırmıştır. İcra takibi devam ederken borçlu şirket 10/02/2010 tarihinde İcra Tetkik Merciine başvurarak konkordato teklif etmiştir. Konkordato anlaşması, 20/04/2010 tarihinde kesinleşmiştir. Konkordato anlaşmasında; borçlu (A) Anonim Şirketinin, alacaklı (T) Limited Şirketi ile (W) Anonim Şirketine olan borçlarının %50’sini ödemek suretiyle borçlarından kurtulacağı belirtilmiştir.

37. MUHASEBE KAYDI Olay (T) Limited Şirketi açısından değerlendirilecek olursa; (T) Limited Şirketi, 100.000.-TL alacağının tamamı için 31/12/2009 tarihinde karşılık ayırmış ve gider olarak kaydetmiştir. (T) Limited Şirketinin muhasebe kaydı yukarıda açıklanmıştır. (T) Limited Şirketi 20/04/2010 tarihli konkordato anlaşmasına göre (A) Anonim Şirketinden olan 100.000.-TL tutarındaki alacağın %50’si olan 50.000.-TL’den vazgeçmiş, kalan 50.000.-TL’yi ise ileriki tarihlerde tahsil edecektir. Buna göre; • Alacağın tamamı için ayrılan 100.000.-TL tutarındaki karşılık iptal edilmeli ve gelir olarak kaydedilmelidir. • Alacağın vazgeçilen kısmı olan 50.000.-TL “Değersiz Alacak” haline geldiğinden doğrudan gider olarak kaydedilmelidir. (T) Limited Şirketinin bu işlemlere ilişkin olarak 2010 yılında yapması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir:

38. MUHASEBE KAYDI 20/04/2010 tarihli kayıtlar: 120 ALICILAR 100.000 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 100.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 100.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 100.000 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 50.000 120 ALICILAR 50.000

39. MUHASEBE KAYDI 31/12/2010 tarihli kayıtlar: 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 100.000 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 100.000 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 50.000 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER 50.000 VE ZARARLAR

40. MUHASEBE KAYDI (W) Anonim Şirketinin kayıtları: (W) Anonim Şirketi, konkordato süreci içerisinde, (A) Anonim Şirketinden olan alacağına ilişkin konkordato tutanağını imzalamış ve 40.000.-TL tutarındaki alacağının %50’si olan 20.000.-TL’ndan vazgeçmiş olduğundan, tahsil edeceği tutar ise 20.000.-TL olacaktır. • Alacağın vazgeçilen kısmı olan 20.000.-TL “Değersiz Alacak” haline geldiğinden doğrudan gider kaydedilmelidir. (W) Anonim Şirketinin bu işlemlere ilişkin olarak yapması gereken muhasebe kayıtları ise aşağıdaki gibidir:

41. MUHASEBE KAYDI 20/04/2010 tarihli kayıt: 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 20.000 120 ALICILAR 20.000 31/12/2010 tarihli kayıt: 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 20.000 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER 20.000 VE ZARARLAR

42. ŞÜPHELİ ALACAKLARDAÖZELLİK GÖSTEREN DURUMLAR • Verilen Avanslar • Tahsil Edilemeyen Katma Değer Vergisi • Mevduat ve Repoda Karşılık Ayrılması • Yurtdışı Alacaklara Karşılık Ayrılması • Vergilendirme Dönemi Kapandıktan Sonra Beyanname Verme Süresinin Bitiminden Önce Şüpheli Hale Gelen Alacak İçin Hangi Dönemde Karşılık Ayrılacağı, • Vadesi Gelen Alacağın Vadesinin Uzatılması Halinde Şüpheli Alacak, • Kamu Kurumlarından Olan Alacaklar İçin Karşılık Ayrılıp Ayrılamayacağı, • Temlik Edilen Alacak İçin Karşılık Ayrılıp Ayrılamayacağı • Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinde Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılması, • Şüpheli Alacakların Mükellefiyetin Terk Tarihinden Sonra Tahsili

43. VERİLEN AVANSLARDA ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI Yargı kararı: Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 1997/19; Karar No: 1998/1256 sayılı kararı; “1- Fason imalat yaptırılması amacıyla verilen avanslardan ve fason işlenmek üzere verilen emtianın teslim edilmemesinden doğan alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayrılması mümkün değildir.” Özelge örneği: Maliye Bakanlığı 06/01/1999 tarih ve 316 sayılı yazısı ile; maden çıkarıp teslim etme taahhüdünde bulunan bir firmaya ödenen avans için, madenin teslim edilememesi ve alacağın geri alınmaması halinde, karşılık ayrılmasının mümkün bulunmadığı yönünde görüş bildirmiştir.

44. TAHSİL EDİLEMEYEN KATMA DEĞER VERGİSİ Yargı kararı: Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 2002/1668; Karar No: 2003/563 sayılı kararı; “… mal ve hizmet satışları dolayısıyla tahsili şüpheli hale gelen alacaklar için sözkonusu olan karşılık ayırma esasının tahakkuk eden ancak yükümlü tarafından tahsil edilmeden vergi dairesine ödenen katma değer vergisi bakımından uygulanmaması Vergi Usul Kanunundaki düzenleme şekline ve vergilemede adalete aykırı düşer.”

46. MEVDUAT VE REPODA KARŞILIK AYRILMASI Yargı kararı: Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 1997/1733; Karar No: 1998/826 sayılı kararı; “İşletme kasasında bulunan bir miktar paranın faaliyeti durdurulan ve iflas davası açılmış bir bankaya yatırılması halinde; bu paranın ticari alacak niteliğinde olması sebebiyle şüpheli alacak karşılığı ayrılması ve zarar olarak sonuç hesaplarına intikal ettirilmesinde Kanuna aykırılık bulunmamaktadır.”

47. YURTDIŞI ALACAKLARA KARŞILIK AYRILMASI Yargı kararı: Danıştay Dördüncü Dairesi de Esas No: 2004/532; Karar No: 2004/2094 sayılı kararı; “Yurt dışında mukim bir şirketten olan ticari alacağın tahsili için dava açılması halinde şüpheli alacak karşılığı ayrılıp, gider yazılabilir.”

48. YURTDIŞI ALACAKLARA KARŞILIK AYRILMASI Özelge örneği Gelir İdaresi Başkanlığının 16/02/2009 tarihli ve B.07.1.GİB..0.02.29/2978-323-243 sayılı özelgesi; “… Alacağın yurt içinden veya yurt dışından olması bir önem taşımadığından yurt dışından olan alacaklar için de bu madde hükümleri geçerlidir. Yurt dışından olan alacakların şüpheli hale geldiğinin ispatlanabilmesi için, ticari iş yaptığınız firmanın mukim olduğu ülkenin mahkemelerinde dava açmanız veya icra takibinde bulunmanız gerekmektedir. Yurt dışından alacaklar dönem sonunda değerlenmesi nedeniyle oluşacak kur farkları da asıl alacağın akıbetine tabi olduğundan asıl alacağınız şüpheli hale geldikten sonra bu alacağa bağlı olarak oluşan kur farkları da şüpheli hale gelmiş sayılarak karşılık ayrılabilinir. Bu itibarla bedeli tahsil edilemeyen döviz cinsinden yurt dışı alacaklarınız için Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesinde belirtilen şartların yerine getirilmesi halinde bu alacaklarınız için karşılık ayırmanız mümkün olacaktır.”

49. KAMU KURUMLARINDAN OLAN ALACAKLAR İÇİN KARŞILIK AYRILIP AYRILAMAYACAĞI HAKKINDA Özelge örneği: Gelir İdaresi Başkanlığı 30/07/2005 tarihli ve B.07.1.GİB.0.29/2921-229-575-30421 sayılı özelgesi; (Özel sağlık kurum ve kuruluşlarına yapılan ödemelerle ilgili olarak, sağlık hizmetinin sunulduğu anda hizmetin tamamlandığından ve bu aşamada hizmet iadesinin mümkün bulunmadığından bahisle) “…sağlık hizmetinden yararlanan kamu kurum ve kuruluşlarının fatura bedelini herhangi bir şekilde düşük ya da reddedilen miktar kadar ödemesi durumunda, ödenmeyen kısmın faturayı düzenleyen tarafından hasılattan çıkarılması, Vergi Usul Kanununun alacaklarda amortisman (şüpheli alacaklar veya değersiz alacaklar) hükümlerine göre mümkün bulunmaktadır.”

50. KAMU KURUMLARINDAN OLAN ALACAKLAR İÇİN KARŞILIK AYRILIP AYRILAMAYACAĞI HAKKINDA İdari karar örneği: Belediyeye şehir içi yolların yapımı taahhüdünde bulunan ve 2 yıl sonra işi tamamlayarak istihkak bedelinin ödenmesini talep eden, ancak alacağını tahsil edemeyen bir müteahhidin, bu alacağı için karşılık ayırıp ayırmayacağı konusunda; kamu kurumlarından olan alacaklar için 323’üncü maddede yazılı şartların gerçekleşmesi halinde karşılık ayrılabileceği ve bu karşılığın yıllara sari inşaat işinin geliriyle ilişkilendirilmeksizin doğrudan kâr-zarar hesabına kaydedileceği hakkında.