1 / 20

OSADNICTWO WIEJSKIE

OSADNICTWO WIEJSKIE. Co to jest „WIEŚ”? Rodzaje historycznych osiedli wiejskich: wieś chłopska folwark osiedla leśne osiedla młyńskie karczmy pustkowia i przysiółki. Czynniki wpływające na układ przestrzenny osad wiejskich:. funkcja geneza sposób gospodarowania warunki topograficzne

marly
Download Presentation

OSADNICTWO WIEJSKIE

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. OSADNICTWO WIEJSKIE

  2. Co to jest „WIEŚ”? • Rodzaje historycznych osiedli wiejskich: • wieś chłopska • folwark • osiedla leśne • osiedla młyńskie • karczmy • pustkowia i przysiółki

  3. Czynniki wpływające na układ przestrzenny osad wiejskich: • funkcja • geneza • sposób gospodarowania • warunki topograficzne • wtórne przekształcenia • charakter rozwoju (samorzutny czy planowy)

  4. DZIEJE OSADNICTWA Wczesne średniowiecze (IX-XII w.): • warunki rozwoju • gęstość zaludnienia • sposób gospodarowania (radło, dwupolówka) • sposób zasiedlania nowych obszarów – indywidualne i zbiorowe karczunki • pierwotny blokowy układ pól • osady jedno- i kilkudworcze • osadnictwo jenieckie i służebne • OKOLNICE I ULICÓWKI powiązane z blokowym układem pól

  5. Schematyczny plan przekształconej okolnicy

  6. DZIEJE OSADNICTWA Pełne średniowiecze (XII-XV w.). Okres kolonizacji na prawie niemieckim • warunki rozwoju: • napływ ludności z zachodu (kolonizacja niemiecka) • nowe narzędzia: pług, młyn • nowy sposób gospodarowania: trójpolówka • nowe układy pól: długopasmowy i niwowy • przebieg lokacji na prawie niemieckim • typy wsi: łańcuchówka (wieś łanów leśnych), owalnica, szeregówka, ulicówka - działy sołeckie, pańskie i plebańskie; znaczenie folwarku

  7. Lokacja wsi Linowo 1293 upoważniliśmy uczciwego męża Gobelina, sołtysa z Radzyna, do lokowania na prawie chełmińskim we wsi Linowo sześćdziesięciu łanów, położonych między jeziorem Mełno, granicą wsi Słup, dobrami Nauschuten i dobrami Boguszewo. Z owych łanów tenże Gobelin i jego dziedzice prawem lokacji dziesiątą część łanów, to jest sześć łanów, oraz karczmę w tejże wsi i urząd sołtysa na rzeczonym prawie swobodnie [i] dziedzicznie na zawsze posiądą. Również z sądownictwa [w] tejże wsi zabiorą trzecią część kar sądowych, dwie dalsze części Zakonowi naszemu pozostawiając. Ponadto z wymienionych sześćdziesięciu łanów kościołowi parafialnemu w tejże wsi Linowo sześć wolnych łanów wyznaczamy, z każdego zaś z pozostałych łanów, mianowicie czterdziestu ośmiu, mieszkańcy tejże wsi po [upływie] lat wolnizny […] dawać będą jako czynsz pół grzywny denarów i dwoje kurcząt do naszego zamku w Radzynie corocznie w Zielone Święta. Jeśliby zaś w określonych wyżej granicach znalazło się więcej łanów niż sześćdziesiąt, które wspomniany sołtys otrzymał dla lokowania, [to] z tychże ów [sołtys] i jego dziedzice dziesiątą część łanów prawem lokacji, tak jak sześć już wymienionych, swobodnie na zawsze posiądą, osadnicy zaś owych łanów coroczny czynsz płacić będą, jak z sześćdziesięciu innych już wymienionych. Zezwalamy także wspomnianemu sołtysowi Gobelinowi i jego dziedzicom, aby mogli, kiedy by chcieli, w wymienionym jeziorze Mełno łowić ryby dla swego stołu drobnymi narzędziami... Dan w Radzynie roku Pańskiego 1293, 24 września.

  8. Łańcuchówka (wieś łanów leśnych)

  9. Schematyczny plan owalnicy z niwowym układem pól

  10. Owalnica, układ pól niwowy

  11. DZIEJE OSADNICTWA • Czasy nowożytne (XVI-XVIII w.) • warunki rozwoju: • napływ osadników z Zachodu (Holendrzy i Pomerankowie) • wzrost znaczenia produkcji folwarcznej • ubożenie ludności wiejskiej • wpływ wojen XVII i XVIII w. • zasięg i charakter osadnictwa olęderskiego (Żuławy, szerokie doliny Wisły i Noteci) • nowy typ wsi typowy dla osadnictwa olęderskiego: rzędówka bagienna, wieś samotnicza • rozwój osad leśnych – huty, tartaki, osiedla smolarzy etc. • kolonizacja wołoska i mazurska • przemiany w obrębie starych wsi • rozwój folwarku • rozwój rezydencji pańskich • zabudowa placów • rozwój przysiółków

  12. Rzędówka z układem długopasmowym pól

  13. Rzędówka z układem długopasmowym pól

  14. Przykład budownictwa olęderskiego

  15. DZIEJE OSADNICTWA • wiek XIX: • warunki rozwoju: • napływ osadników z Zachodu • zmiana kondycji prawnej chłopów (uwłaszczenie) • nowe formy gospodarowania (płodozmian, nowe uprawy, mechanizacja) • Planowa kolonizacja fryderycjańska i józefińska przełomu XVIII i XIX w. organizowana przez państwa zaborcze (Prusy i Austria) • regulacje, separacje, komasacje, parcelacje • wtórne układy pól: blokowy i pasmowy • nowe kolonie (rzędówki, wsie samotnicze) i folwarki • germanizacja a kolonizacja w Prusach (działalność Komisji Kolonizacyjnej i jej polityczne motywy) • wpływ modernizacji: szkoły, stacje kolejowe, urzędy pocztowe, leśniczówki

  16. Dawna wieś (widlica) z układem pól niwowym (po lewej) oraz wprowadzonym w wyniku komasacji gruntów wtórnym blokowym układem pól (po prawej)

  17. Ulicówka z folwarkiem. Na planie ukazującym oryginalny, niwowy układ pól, naniesiono projekt nowego podziału własnościowego – układ pól zmieni się na blokowy wtórny.

  18. Owalnica. Plan wprowadzenia układu wtórnego w miejsce oryginalnego niwowego układu pól

  19. DZIEJE OSADNICTWA • wiek XX • warunki rozwoju • wzrost liczby ludności i gęstości zaludnienia • głód ziemi na wsi • migracje • reforma rolna 1918-1939 – parcelacje i nowe kolonie • osadnictwo wojskowe 1918-1939 • II wojna światowa • reforma rolna po 1944 – parcelacje, kolektywizacja rolnictwa, rozwój PGR • inwestycje na wsi – urzędy gminne, domy kultury, bloki, ośrodki zdrowia, szkoły etc. • nowe możliwości po 1989 r.

  20. Poniatówki – domy osadników wznoszone na terenach rozparcelowanych w ramach reformy rolnej w okresie międzywojennym

More Related