بسم الله الرحمن الرحيم سير تاريخي و علمي حجامت در تمدن بشري دكتر رضا منتظر

1. بسم الله الرحمن الرحيم سير تاريخي و علمي حجامت در تمدن بشري دكتر رضا منتظر dr_rezamontazer@yahoo.com

2. افراد زيادي طي ساليان اخير له يا عليه حجامت سخن گفته اندعده اي گفته اند كه حجامت يك امر اعتقادي و سنت درماني اسلام استلذا نياز به تحقيق و بررسي علمي ندارد . از سوي ديگر عده اي مخالفت را بدانجارسانيده اند كه ميگويند چون حجامت از آن طرف مرز نيامده و جايگاهي در طب رايج ندارد، نبايد مورد دقت و بررسي قرار گيرد. حجامت نيز مثل برخي مباحث ديگر گرفتار دينداران متحجر كه بد دفاع مي كنند و روشنفكران بي دين كه اصلا دفاع نمي كنند شده است. به نظر مي رسد براي رسيدن به قضاوت صحيح چاره اي نداريم جز اينكه از سير تاريخي حجامت و جايگاه آن در گذشته اطلاع پيدا كرده و در قدم بعد بهبررسي اثرات درماني آن بر اساس اصول علمي امروز بپردازيم.

3. گذشتگانمتوجهشدندكهوقتيسربازيدرميدانگذشتگانمتوجهشدندكهوقتيسربازيدرميدان جنگمورداصابتسنگ،‌چاقوياشمشيرقرارگرفتهو زخميبرميدارد،بهعلتهمينزخم،‌بسيارياز بيماريهايقبلياوبهبودمی‌يابد . اينكشفبزرگبه‌آنهاآموختكهبافروبردنسوزن وتيغزدنميتوانبرخيازامراضراشفابخشيدو این ترتیب 2600سالقبلازميلادمسيح،‌سوزنهای فلزيدرچينوشاخهايحجامتدرايرانوارداصول درمانگرديدوطبسوزنيوحجامترواجپيداكرد .

4. 3300سال قبلازميلادمسيحدرمقدونيه • ازمقدونيهبهيونانباستانرخنهكرده (درآنزمانشاخصپزشكبودن،حجامتكردنوداشتنابزار آنبودهاست) • اوراق پاپيروسدرعصر باستان : 2200 سال قبل از ميلاد • كتاب آيورودا (طب سنتي هندمربوط به1500 سال قبل از ميلاد مسيح) • بقراط حدود 400 سال قبل از ميلاد مسيح در آثارخود به موارد استفاده و منع استفاده آن اشاره كرده است . • جالينوس 120 سال بعد از ميلاد مسيح مطالب متنوعي در مورد حجامت در آثار خود بيان كرده است .

5. باظهوراسلام،حجامتموردتاييدوتاكيدفراوانباظهوراسلام،حجامتموردتاييدوتاكيدفراوان پيامبراكرمصلياللهعليهو آله وائمه اطهارعليهمالسلامقرارگرفت • بيشاز 600روايتدرمورداهمیت حجامت، خواص، انواع، تمهیدات قبل و بعد و ... • پيامبراكرمپنجچيزراازسنتهايهمه پيامبرانالهيمعرفي فرمودهاند: حياء،حلم،حجامت،مسواكوعطرزدننهجالفصاحه

6. رسول اكرم ‏صلى الله عليه وآله : « وقتى به آسمان هفتم صعود كردم هيچ ملكى از منگذر نكرد مگر اين كه گفت: اى محمد حجامت كن و امتترا به حجامت و خوردن سياه‏دانه و قُسط امر فرما» يا مُحمّد اِِِحتَجٍِموَأمُر اُمَّتَكَ بِالحِجامَة • « آن قدر جبرئيل در مورد حجامت سفارش كرد كه فكركردم واجب است. » • اگر در چيزى شفا وجود داشته باشد پس در تيغ حَجّام است يا در شربتى از عسل

7. امامعليعليهالسلام: انالحجامهتُصحُّالبَدَنوَتَشُّدُالعَقل." به درستيكهحجامتبدنراسالموعقلرانيرومندميگرداند.

8. قرن 16ميلادي: حجامتامريرايجدركشورهاياروپاييپزشكانمعروفازجملهFallopio،DallacroceوVidius هركدامابزارخاصيبراي آنابداعكردهبودند . • ازاوايلقرنبيستمتاكنوننيزحجامتعمدتاًازسويمراكز درمانطبيعي(Heilpractiker) درآلمانانجامميشود

14. حجامت در ایران

15. درايران نيز حجامتجايگاهي ويژه درفرهنگمردمداشتهو بهعنوانسنتيموكدجزءاعتقاداتآنان بودهاست . • بزرگسالانخودحجامت كردهو دربهارانكودكانخودرا ملزمبهانجام آن ميكردند . • مردمبراساستوصيه رسول خداصلياللهعليهوآلهكهفرمود: « بهترينعيد،عيدحجامتاست»، عيدخونگرفتهروز مشخصيازسالرابراياينكارتعيينميكردند.

16. موزه بوعلی سینا همدان

18. دكترپولاكطبيبناصرالدينشاهدركتاب((ايرانوايرانيان))كهدرسالدكترپولاكطبيبناصرالدينشاهدركتاب((ايرانوايرانيان))كهدرسال 1865درآلمانمنتشرشد : « بين دو استخوان كتف تقريبا همه ايرانيانشيارهاييبهچشمميخورد . دربدو امر خيال ميكردماينهاآثارضربههايچوبباشدتااين كهديدمضربهچوبرافقطبركفپاميزنندوازاينلحظهمتوجهاثرحجامتشدم . جريانحجامتكردندرسراسرمشرق زمينيكساناست . بخصوصاغلبحجامترادرموردكودكانبه كارميبرند .»

19. «دراينجاناگزيرازاعترافبهاينمطلبمكهمن درمدت 30سالاقامتمدرايرانجزدوموردهيچعاقبتزيانباريازحجامتنديدم ودرايندوموردهمدلاكرامتهمميكردندكهابزاركثيفبهكاربردهاست .» دكتر پولاك در ادامه مي گويد : • « غيرازبيندوكتفدرسايرقسمتهايبدننيزحجامتميكنند ازجملهدرپشتاستخوانخاجي(حجامتكمر)،رویمفاصل،طحال»

20. ابوعليسينادركتابقانون،حجامتراازاركاندرمانابوعليسينادركتابقانون،حجامتراازاركاندرمان محسوبكردهوتقريباً‌براي درمانتمامبيماريهاتجويزكرده است : «اگرحجامتبيندوكتفانجامگيرد،گرانباريدوابرووسنگيني پلكهاراازبينميبردوگرميچشمرارفعميكند،چرك كنارچشمراازميانبرميداردوبويبددهانراميزدايد . اگرحجامتبريكيازدورگپشتگردنانجامشود،درزدودن لرزش سروبرايرخسار،گوشوچشم،گلووبينيمفید است .»

21. حجامتبرساقپا خونراتصفيه ميكندواگرخونحيضبندشدهباشد(آمنوره) آنرابازميكند . حجامتدرزيرزنخ(چانه)برايدندانها،‌رخساروگلومفيد استودماغوآروارههاراتصفيهميكند . حجامتناحيهكمر،برايرفعدملهاوجوشهايرانسودمنداستوبراينقرس، بواسير،پاغُر (داءالفیل)،بادهايمثانهورحموخارشپشتفايدهدارد . حجامتدرپائينزانوجهتدملهايبدخيموزخمهايمزمندرساقوپافايده دارد حجامتبر قوزكپابرايبندآوردنخونحيض،عرقالنساء (سياتالژي)ونقرسمفيداست.

22. زكريايرازي اعتقاد اطباي سنتي بر نقش ايمني زاي حجامت • درمانزكاموآلرژي: « اماكسانيكهرنجآنانازاينبيماريافزونباشد،بدينگونهكه سوراخهايبينيبستهشده وخارشداشتهباشدوعطسهفراوان گرديدهوآبازبينيفروريزد،بايدازداروهاييكهقبلاً معرفي كردمونيزازراهرفتن، عرقكردندر حماموحجامتازناحيهپشت استفادهكنند.» كتاب«جُدريوحصبه» : اطفالجهتپيشگيريازابتلابهآبلهحجامتشوند

23. حكيمسید اسماعیل جرجاني(قرن 6 هجری) دركتاب ذخيرهخوارزمشاهي مهمترينو کاملترین كتابطبسنتي فصلمشخصيرابهحجامتاختصاص دادهاست .

24. حادثهمهم(سال 1344 شمسي) همزمانباوضعقانوننظارتبردرمان،بهشكلگستردهايباحجامتمبارزهشدوژاندارمها، حجامهارادرسراسركشوردستگيركردندوبدينترتيباينسنتدرمانيپرسابقهبدونتحقيقعلمي،ازروندرفتارهايسنتيجامعهخارجشدوتنهادرمناطقيازكشوركهتحتتسلطكاملدولتنبود،اجرامي شدوبالاخرهبهتناسبفراگيرشدنطبشيمياييدرسراسرجهانو نفوذفرهنگ استعماري در جوامعمختلفكههمراهبازدودنباورهايدينيوفرهنگيجوامعبود، حجامتمنسوخو روشهايدرماندينيو سنتيازرفتارهاياجتماعيحذفشدونسلهايجديدنيزبهتدريجآنرافراموشكردند .

25. بدعت و سنت (خطبه 145) • « ما احدثت بدعه الا ترك بها سنه. فاتقوا البدع و الزمواالمهيع. ان عوازم الامور افضلها و ان محدثاتها شرارها» • « هيچ بدعتي در دين پيدا نمي شود مگر اينكه سنتي ترك گردد پس از بدعتها بپرهيزيد و ملازم راه راست و جاده آشكار حق باشيد. نيكوترين كارها سنتي استكه سالياني بر آن گذشته و درستي آن ثابت شده باشد و بدترين كارها آن است كه تازه پيدا شده »

26. درسال 1364درميان جمعيكهبهانگيزهكشفيكروش درمانيساده و ارزانتشكيلشدهبودتاازطريق آن بتوانبخش عمده ايازمشكلاتدرمانيمردمرادرمانكرد سنتدرماني حجامتپيشنهادوموردتوجهقرارگرفتوعليرغمجوفرهنگي واجرايينامناسب، اطلاعاتمربوطبهآنساماندهيوابزار اجراييآنمتناسبباشرايطروزطراحيشدوپسازطي مراحلمقدماتيدرسال 1369درقالبموسسهتحقيقاتحجامت ايرانبهثبترسيد

27. بهتدريجپزشكانعضواينموسسهشدهوبامبانيوآثاردرمانيبهتدريجپزشكانعضواينموسسهشدهوبامبانيوآثاردرماني حجامتآشناشدند. • شروعتحقيقات علمی پيرامونحجامت • اولین پایان نامه دانشگاهی با تحقیق آزمایشگاهی بر خون حجامت • بعدازمشخص شدننتايجعلمياينپاياننامه،سايرپزشكان بصورتروزافزونبهعضويتموسسهتحقيقاتحجامتايراندرآمدند

30. The comparison of biochemical factors In phlebotomy and wet cupping

33. بدنبالرواجحجامتدرمطبپزشكانونبودن ديدگاه شفافوواقعبينانهپيرامونآندردستگاهاجرايي وزارتبهداشت،بخشنامههاييمبنيبرممنوعيت حجامتصادروموجببرخوردهاوايجادمشكلاتياز قبيل تشكيل پرونده هایقضاييعليهمجريانحجامتو محققينآنشدوتعدادزياديازپزشكاننيزبهدادگاه فراخواندهومحاكمهولياكثراتبرئهشدند.

37. سرانجامبدنبالخلافشرعشناختهشدنبخشنامههايوزارتبهداشتوابطالآنها توسطديوانعدالتاداري،انجامحجامتدركشوررسميتكامليافتووزارتبهداشتنيزاعلامآمادگيكردتابرايپزشكان،پروانهانجامحجامتصادر کند .

42. چرا و چگونه جراح شدم؟

43. آقايدكتركديورفوقتخصصدرجراحيقلبوعروق : • درموقعجنگايرانوعراقدرسال 1363درمجروحينعزيز شيمياييشدهباگازخردلو ادمحادريويوتورمشديدنسوج انداممختلف،عملحجامتراتوامباانداختنزالوبهاعضاء‌مبتلا، درچندبيمارآلودهبهسمخردلوكلربهكاربردمونتيجهموفقيت آميزبود . درجنگويتنامنيزدرمجروحينومبتلايانبهادمحاد ريويحاصلازمصرفAgent orange = Dioxinsحجامت نجاتبخش بودهو شخصاًدرچندبيمارمبتلابهادمحادريويبه كاربردم.

44. www.amazon.com/gp/product/343755171X/102-2744428-9739361?v=glance&n=283155&s=books&v=glancewww.amazon.com/gp/product/343755171X/102-2744428-9739361?v=glance&n=283155&s=books&v=glance

45. تحقيقاتحجامتدرآلمان • يوهانآبل ( johann Abele ) پزشكآلمانيدركتاب "حجامت شيوهدرمانآزمونشده"كهدرسال 1997 چاپشده است : « مناعتقادراسخدارمكهنهتنهاامروزبلكهبرايهميشه،‌حجامترا دردرمان بيماريهانبايدناديدهگرفت . حجامتپديدهاياستكه دخالتدرخودتنظيمكردنكاروعملكردبدنانساندارد . امريكه هرگزباروشهايديگرنميتوانآنراجايگزينكرد مطالعاتمانشانميدهدكهدرآلمانميتوان 75درصدبيماريهارا باشيوههايدرمانطبيعيازجملهحجامتمداواكرد .»

46. یوهان آبل : • جانكلامايناستكهچگونهميتوانشيوهدرمانيكهقادرستدر كوتاهترينزمان، بدونعوارضسوءجانبيوهزينه گرانووقتگيرباعث بهبوددريكمرحلهشودرابهاينعلتكهمتعلقبهدورانقرونوسطي استناديدهگرفت وازكاربردآنصرفنظركرد ؟ » • « پزشكيكهبااثراتوكاربردبادكشوحجامتدردرمانبيماريهاي گوناگونآشناست،دربرخوردباهرنوعبيماريبدونترديد،‌ابتدا در انديشهانجامحجامتاستوبعدبه درمانهايديگر می پردازدزيرادرعمل ودرشرايطامروزوباتعددمراجعات،ثابتشدهكهبادكشوحجامت آسانترينوسريع ترين روشدرماناست. »

47. حجامت و بادکش (cupping) در اینترنت • www.tcm-reuter.de/schroepfen.htm • www.rainer-walter.de/html/body_schr.html • www.collectmedicalantiques.com/bloodletting2.html • www.moerfi.at/moerfi/product_info.php/products_id/2142 • www.naturheil.de/schr.htm • www.traditionelle-chinesische-medizin.info/Schroep.html