WYPRAWY KRZYŻOWE

1. WYPRAWY KRZYŻOWE Wyprawy krzyżowe, inaczej krucjaty, to wyprawy wojenne podejmowane przez europejskie chrześcijaństwo. Wyprawy te odbywały się między XI a XIII wiekiem n.e., miały na celu wyzwolenie miejsc świętych i chrześcijan spod panowania muzułmanów. Ważnym powodem krucjat było dążenie papieży do szerzenia wiary chrześcijańskiej oraz do zorganizowania na Wschodzie nowych państw chrześcijańskich. Uczucia religijne nie były jednak jedyną motywacją do wzięcia udziału w takiej wyprawie. Książęta i rycerze brali udział w krucjatach, mając nadzieje na zdobycie nowych ziem i łupów, a chłopi uciekali tam przed głodem i wyzyskiem (nadzieja na zbudowanie królestwa sprawiedliwości w Palestynie). Uczestnicy krucjat, krzyżowcy, korzystali z pomocą Bizantyńczyków i muzułmanów ze specjalnych przywilejów, m. in. oprócz odpustów, Kościół zapewniał opiekę nad pozostałymi w ojczystym kraju rodziną i majątkiem. Przyjmuje się, że odbyło się siedem krucjat.

2. PIERWSZA KRUCJATA Pierwsza wyprawa krzyżowa trwała 3 lata. Rozpoczęła się w 1096 roku, a jej koniec dobiegł w roku 1099. Gdy podejmowano decyzję o krucjacie, nie wiedziano jeszcze, że zapoczątkuje ona serię takich właśnie wypraw, których ostatecznie odbyło się siedem. Pierwsza krucjata rozpoczęła się na prośbę papieża Urbana II oraz cesarza bizantyjskiego Aleksego I Komnena. Jej celem było odzyskanie utraconej przez cesarstwo wschodnio-rzymskie Azji Mniejszej oraz odebranie muzułmanom świętego miasta – Jerozolimy, do której wstęp chrześcijanom utrudniał sułtanat seldżucki (sułtanat seldżucki to twór państwowy, który powstał z niewielkiej początkowo ordy tureckiej, po czym zapanował nad prawie całym Bliskim Wschodem). Pierwsza krucjata, jako jedyna w historii wypraw krzyżowych, odniosła pełny sukces, czego wynikiem było powstanie Królestwa Jerozolimy, istniejącego później niemal 200 lat. Powstanie, a następnie bardzo szybki rozwój sułtanatu seldżuckiego spowodowało, że Turcy zapanowali nad prawie całym Bliskim Wschodem, więc również nad Jerozolimą, do której bardzo utrudniony dostęp mieli chrześcijanie, którym ostatecznie w 1079 roku sułtan Sulejman zakazał wstępu do świętego miasta. Pomimo, że zdarzenie w poniższym przykładzie miało miejsce kilkanaście lat przed wprowadzeniem definitywnego zakazu, również tu widać wyraźnie bardzo utrudniony dostęp wiernych do Jerozolimy. Mianowicie w roku 1065 roku została zatrzymana licząca około 2000 osób pielgrzymka do Ziemi Świętej. Ten sam sułtan, który wprowadził zakaz wstępu chrześcijanom do Jerozolimy, kilka lat wcześniej (w 1071 roku) rozgromił wojska Bizancjum w bitwie pod Manzikert, dzięki czemu zdobyła Anatolię. Pomimo szybkiego rozwoju, sułtanat seldżucki rozpadł się wkrótce, dając większe szanse cesarstwu bizantyjskiemu na odzyskanie Anatolii i Palestyny.

3. Jednak pomimo okazji, cesarstwo wschodniorzymskie nie odzyskało szybko ani Anatolii, ani Palestyny, ponieważ miało rozbitą armię po bitwie pod Manzikert, a jego skarbiec świecił pustkami. Te wydarzenia skłoniły papieża Urbana II i cesarza Bizancjum – Aleksego I Komnena do zorganizowania wspólnej, wielkiej wyprawy krzyżowej, w celu odbicia utraconych terenów i przejęcia kontroli nad Jerozolimą. I tak podczas synodu w Clermont, Urban II ogłosił oficjalnie, że pierwsza krucjata będzie miała miejsce. Na jej dzień rozpoczęcia obrano 15 sierpnia 1096 roku. Znakiem wyprawy wybrano czerwony krzyż. Niecały rok przed rozpoczęciem pierwszej wyprawy krzyżowej, tłum chętnych (około 40 tys.) do wzięcia udziału w krucjacie chłopów stawił się przed Konstantynopolem. Cesarz nie wpuścił ich do miasta, lecz wysłał do Anatolii, gdzie niezbrojni i niezorganizowani chłopi poniosły klęskę w bitwie pod Nikeą, gdzie zabił większość z nich (oczywiście nie osobiście) sułtan Ar Rumu Kilidż Arsłana. Zdobycie Jerozolimy podczas pierwszej krucjaty w 1099 roku. Rysunek ze średniowiecznego rękopisu.

4. DRUGA KRUCJATA Jak pierwsza wyprawa krzyżowa zakończyła się wielkim sukcesem, tak druga zapisała się w historii jako wielka porażka chrześcijan. Trwała 2 lata – od 1147 do 1149 roku. Inicjatorami krucjaty byli papież Eugeniusz III oraz św. Bernard z Clairvaux, a dowódcami – król francuski Ludwik VII oraz król niemiecki Konrad III. Podobno zagładą dla tej krucjaty było podzielenie rycerstwa na dwie grupy: jedna z nich szła z niemieckim królem, a druga – z francuskim. I tak niemiecka grupa już na początku wyczerpała swoje siły męczącym marszem do Konstantynopola, aby po chwili ponieść klęskę w bitwie pod Dyroleum. Ocaleni albo zawrócili, albo dołączyli do grupy francuskiej, która powędrowała do Jerozolimy. Tam zebrała się rada królewska, która postanowiła o zaatakowaniu niegroźnego, ale bogatego Damaszku. Damaszek, po 5 dniach oblężenia, nie został zdobyty. Podobno ze względów na kłótnie między dowódcami, a tym samym dezorganizację. Armia w rozsypce usiłowała wracać do Królestwa, jednak wielu z rycerzy poległo w drodze powrotnej z powodu braku wody i pożywienia lub po prostu byli zabijani przez wojowników lekkiej jazdy tureckiej, która nękała ich bardzo w drodze powrotnej. Ogromna porażka, która przeważyła losy II Krucjaty, przyniosła krzyżowcom wielkie straty; zarówno w ludziach, jak i w prestiżu. Dzięki pogromie pod Damaszkiem, minął mit niezwyciężonych armii krzyżowych. Sytuację wykorzystał Nur ad-Din, który zajął neutralny do tej pory Damaszek.

5. TRZECIA KRUCJATA Trzecia krucjata trwała od roku 1189 do roku 1192. Była zdecydowanie bardziej udana niż zakończona totalną klęską druga wyprawa, ale i tak sukcesy i korzyści płynące z organizacji trzeciej krucjaty były skromne (to był powód, dla którego zorganizowano czwartą wyprawę). Dowódcami rycerstwa, którego celem było odzyskanie Ziemi Świętej z rąk sułtana seldżuckiego Saladyna (zdobył w 1187 roku Jerozolimę, zakazując przy tym rzezi chrześcijan i plądrowania ich domów), byli tym razem cesarz Fryderyk I Barbossa, król francuski Filip II August oraz król angielski Ryszard Lwie Serce. Przyczyną konfliktu był fakt, iż jeden z muzułmańskich władców Nur ad-Din miał bardzo szerokie perspektywy, które skutecznie zaczął realizować. Po klęsce II krucjaty podbił on Damaszek, zjednoczył Syrię i rósł niebezpiecznie szybko w siłę. Nur ad-Din szukał kolejnych państw, które mógłby podbić. Tym razem jego uwagę zwróciło egipskie państwo Fatymidów. W 1163 roku wysłał nad Nil ekspedycję wojskową, której dowodził generał Szirkuha. W obliczu zagrożenia egipski sułat Szawar, wezwał na pomoc króla jerozolimskiego Amalryka I, który wkrótce stanął na czele swych wojsk na ziemiach egipskich i otoczył Szirkuha. Tymczasem Nud ad-Din najechał Antiochię i zgromił broniące jej wojska chrześcijańskie. Wziął tam za jeńców wielu dowódców poprzednich krucjat. Aby przyspieszyć rozwój spraw w Egipcie, posłał swemu generałowi skalpy chrześcijańskich wodzów, co zaowocowało wycofaniem się obu wojsk z Egiptu. Nud ad-Din nie miał zamiaru rezygnować z podporządkowania sobie Egiptu. W 1167 roku ponownie wysłał tam Szirkuha. Szawar ponownie wezwał na pomoc Amalryka I, co przyniosło efekt wycofania się syryjskiego generała pod Aleksandrię. Jednak wódz jerozolimski tym razem uknuł zdradę, która potem okazała się dla niego zgubna. Stanął przeciw Szawarowi, a ten połączył szybko siły z Szirkuhem i razem wypędzili Amalryka z Egiptu. Nud ad-Din zabił Szawara i przejął władzę w Egipcie.

6. Po kilku latach, w 1169 roku zmarł Szirkuh, któremu powierzono władzę w Egipcie. Kontrole nad państwem przejął jego syn Saladyn. Również w Syrii władza trafiła w ręce młodego syna, ponieważ Nud ad-Din zmarł w 1174 roku. W tym samym roku umarł również Amalryk, pozostawiając Królestwo Jerozolimskie w rękach swego 13-letniego syna. Niemiecki król Fryderyk I Barbarossa wyruszył jako pierwszy w wyprawę, zbierając ogromne wojsko. Po przejściu przez Europę. Rok po wyruszeniu w wyprawę, w 1190 roku Niemcy pokonali Turków w bitwie pod Ikonium. Niestety podczas przeprawy przez rzekę Salef, wódz niemiecki spadł z konia i utopił się. Dowodzenie przejął jego syn Fryderyk Szwabski. Nie potrafił on jednak utrzymać dyscypliny w armii. Doprowadził ją do Antiochii, gdzie pochował ojca. Kilku żołnierzy niemieckich dopadła tam natomiast zaraza. Wyprawa angielskiego władcy Ryszarda Lwie Serce również miała kłopoty. Po wyruszeniu z Sycylii, flota napotkała sztorm, w skutek którego zatonęło kilka statków. Jeden z nich wiozący narzeczoną Ryszarda i złoto, rozbił się na Cyprze. Ryszard wypłynął z portu i spotkał się z Izaakiem Komnenosem (władcą Cypru), który postanowił oddać skarb i wysłać dodatkowo 500 żołnierzy do Ziemi Świętej. Jednak władca Cypru zmienił szybko zdanie, co rozwścieczyło Ryszarda, który podbił wyspę w kilka dni. Krzyżowcy.

7. CZWARTA KRUCJATA Czwarta wyprawa krzyżowa była najdłuższą tego typu eskapadą – trwała 4 lata (1200 – 1204). Również w przypadku tej krucjaty, inicjatywa wyszła od papieża Innocentego III. Biskup Rzymu chciał pomóc państwom łacińskim w Palestynie, ponieważ byli oni coraz mocniej naciskani przez muzułmanów, a przecież III krucjata przyniosła dość mierne rezultaty. Wielu przywódców zadeklarowało wzięcie udziału w IV krucjacie. Pierwszym z nich był młody hrabia Szampanii Tybald. Potem dołączyli hrabiowie: Ludwik, Charters, Blois, Baldwin z Flandrii, Hugon z Saint-Pol, Gotfryd z Perche oraz kasztelan Brugii Jan z Nesle. W 1201 roku wenecjanie zgodzili się na przetransportowanie krzyżowców drogą morską do Palestyny. Datę wypłynięcia ustalono na czerwiec 1202 roku. Zaraz po podpisaniu umowy z Wenecją, wyprawę spotkało pierwsze nieszczęście – zmarł hrabia Szampanii Tybald, jej przewódca. Po Tybaldzie długo nie można było wybrać nowego wodza, aż zgodził się pełnić tą funkcję Bonifacy z Montferrat. Ci krzyżowcy, którzy zgodzili się na usługi Wenecjan (były one bardzo drogie, więc niektórzy rycerze dopływali do Zadaru na własną ręke) wypłynęli więc w październiku 1202 roku z Wenecji, a miesiąc później (dokładnie 10 listopada) byli już w Zadarze. Opisy kronikarzy skrajnie się różnią w tym momencie. Jeden z nich, Robert de Clari, twierdzi, że miasto poddało się najeźdźcom bez walki, a z kolei Gotrfryd z Villehardouin pisze, że trwały walki o Zadar. Według tego drugiego kronikarza oblężenie trwało od 13 listopada do 24 listopada 1202 roku. Atak na Zadar potępił papież i ekskomunikował krzyżowców. Po pewnym czasie jednak, uczestnicy wyprawy poprosili głowę Kościoła o rozgrzeszenie. Otrzymali je tylko Frankowie, natomiast Wenecjanie – nie. W tej sytuacji część krzyżowców, pomimo, że działała w imię chrześcijaństwa, była po prostu poza Kościołem.

8. Po zdobyciu Zadaru, zwycięskie wojska przezimowały tam, ponieważ ryzyko żeglugi po morzu podczas zimy było podobno zbyt duże. Jednak nie śpieszyło się zbytnio krzyżowcom do dalszej drogi, bo dopiero w kwietniu 1203 roku wyruszyli dalej, najpierw paląc i burząc resztki Zadaru. Po zniszczeniu miasta, Frankowie i Wenecjanie wyruszyli na Konstantynopol, zatrzymując się po drodze na wyspie Korfu. Tam okazało się, że połowa krzyżowców nie chce ataku na Konstantynopol i że chce od razu płynąć na Palestyne. Po długich negocjacjach konflikt załagodzono. Pod koniec czerwca 1203 krzyżowcy dopłynęli do Konstantynopola, a już 5 lipca doszło do starcia z Grekami. Tego dnia obalili oni cesarza, a dzień później podbili Galatę. 17 lipca krzyżowcy wdarli się do miasta. Bezpośrednimi skutkami IV krucjaty było powstanie w Konstantynopolu Cesarstwa Łacińskiego oraz powstanie nowych państw łacińskich w Europie na miejsce Cesarstwa Bizantyjskiego. Wejście krzyżowców do Konstantynopola, stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego. Obraz Eugene Delacroix z 1840 roku.

9. KRUCJATA DZIECIĘCA Krucjata dziecięca odbyła się w 1212 roku i miała na celu oswobodzenie z rąk muzułmanów Ziemi Świętej. Jednak nie siłą i walką, a czystością serc dzieci. Niestety, co było do przewidzenia – krucjata ta zakończyła się absolutnym fiaskiem, a dzieci biorące w niej udział zostały zamordowane lub wzięte w niewolę. Podobno krucjata doszła do skutku dlatego, ponieważ pewien chłopiec opowiadał, że został nawiedzony przez Chrystusa, który kazał mu zorganizować krucjatę dziecięcą. Domniemane cuda ściągnęły aż 20 tys. dzieci, które poprowadzone przez nawiedzonego chłopca, miały przeprawić się przez Morze Śródziemne. Jednak nie łodziami, ponieważ morze na znak cudu bożego miało się rozstąpić przed dziećmi i udostępnić im drogę do Palestyny. Nietrudno się domyślić, że tak się nie stało... Dwóch kupców zaoferowało transport do Ziemi Świętej, jednak dzieci nie trafiły do Palestyny, a do Tunezji, gdzie zostały sprzedane w niewolę. Inna wersja mówi, że „krzyżowcy” zginęli w sztormie. Jeszcze inna wersja twierdzi, że dzieci nie dotarły nigdzie, bo umarły po drodze z głodu i wycieńczenia. Którą wersję by nie przyjąć – krucjata zakończyła się tragicznie. Krucjata dziecięca według Gustava Dore’a.

10. PIĄTA KRUCJATA Papieże, dowódcy i królowie nie stracili zapału do krucjat po miernych wynikach trzeciej i czwartej wyprawy, nie mówiąc o drugiej. Nie zaniechali kolejnych krucjat również po totalnej głupocie, jaką było zwołanie krucjaty dziecięcej, która zakończyła się tragicznie dla niewinnych dzieci. Dzięki nieskończonemu optymizmowi i wierze w to, że wreszcie któraś z krucjat powtórzy wielki sukces pierwszej, zorganizowano piątą wyprawę. I tak rozpoczęto kolejną wyprawę w 1217 roku. Była to długa krucjata – trwała cztery lata. Bezpośrednimi inicjatorami i organizatorami byli oczywiście papież, król Węgier Andrzej II oraz austriacki król Leopold VI. Krucjatę wspomogli wenecjanie. Oprócz wojsk austriackich i węgierskich, na ekspedycję wyruszyła również armia Francji i Włoch. Krucjata nie była skazana na klęskę. Gdy w 1217 roku zaatakowano Egipt i po długim oblężeniu zdobyto Damiettę, krucjata była na dobrej drodze do sukcesu. Jednak dotychczasowe wygrane na nic się zdały, gdy wojska krzyżowe zostały rozgromione pod Kairem. Przez tą przegraną, krzyżowcy musieli oddać Damiettę i wycofać się z Egiptu. Nie pierwszy i nie ostatni raz krzyżowcy przegrali. Walka o Damiettę podczas piątej krucjaty.

11. SZÓSTA KRUCJATA Ogólnie rzecz biorąc szósta krucjata miała prawie identyczny przebieg, jak wyprawa piąta. Różnią się detale pod koniec wyprawy, daty oraz postacie. Poza tym szósta wyprawa jest powieleniem piątej. Szósta krucjata rozpoczęła się w 1248 roku, a skończyła w 1250, więc była o połowę krótsza niż piąta. Celem ponownie był Egipt. Tym razem na czele wojsk stanął król francuski Ludwik IX. Można powiedzieć, że była to krucjata francuska, ponieważ brały w niej udział prawie tylko wojska Francji. Krzyżowcy ruszyli na Egipt i z początku zdobyli Damiettę, którą później musieli oddać, ponieważ w bitwie pod Kairem Ludwika IX wzięto w niewolę, a żeby król mógł odzyskać wolność, wojska krzyżowe musiały oddać Damiettę. Po opuszczeniu Damietty i wypuszczeniu Ludwika IX, krzyżowcy wrócili do Europy. Kolejna wyprawa zakończyła się fiaskiem. Ludwik IX wraz z wojskami szturmuje Damiettę.

12. SIÓDMA KRUCJATA Siódma krucjata nie okazała się wcale szczęśliwą. Ludwik IX postanowił, że po klęsce szóstej, nie zostawi plamy na swoim honorze i po raz kolejny zaatakuje zbrojnie. W ostatniej krucjacie, tak jak w szóstej, udział wzięło prawie tylko rycerstwo francuskie. I tak w 1270 roku król francuski wyruszył ze swą armią na Tunis, gdzie liczył na pomoc miejscowego sułtana. Oczekiwanej pomocy nie dostał. Co więcej, tuż po przybyciu pod Tunis, w armii rozpętała się epidemia dżumy, której ofiarą padł sam Ludwik IX. Zmarł wkrótce, a wojska bez dowódcy wróciły w popłochu do Europy. Tak zakończyła się siódma, ostatnia z krucjat. Można powiedzieć, że tylko pierwsza z wypraw spełniła oczekiwania organizatorów i samych uczestników. Druga, piąta, szósta i siódma zakończyły się klęską. Nie mówiąc już o wyprawie dziecięcej. Jedynie jeszcze trzecia i czwarta wyprawa przynosiły efekty, jednak mierne. Właśnie dzięki klęskom i kiepskim rezultatom organizowano kolejne wyprawy aż w końcu stanęło na siedmiu krucjatach. W późniejszych latach miały miejsce próby organizowania wypraw krzyżowych, jednak bez powodzenia. Państwa krzyżowców przetrwały na wschodzie do schyłku XIII wieku. Ostatnia forteca Akka utracona została w 1291 roku. Jeden z zamków wybudowanych przez krzyżowców. Ten pokazany na zdjęciu znajduje się w egipskiej zatoce Akaba.

13. Pracę przygotował Bartosz Jurkiewicz - - - - - Źródła: Wikipedia.pl Nowa encyklopedia powszechna PWN 1998 Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Historia II 2006 - - - - - Wszystkie zdjęcia z wikipedia.pl