برای اطلاعات بیشتر و دروس دیگر، به وب سایت من مراجعه کنید: baharifar.ir/

1. برای اطلاعات بیشتر و دروس دیگر، به وب سایت من مراجعه کنید:http://baharifar.ir/

2. کانی شناسی گردآوری و تدوین: علی اکبر بهاری فر دانشگاه پیام نور، مرکز ابهر

3. مقدمه این پاورپوینت جهت کمک به یادگیری درس کانی شناسی در دانشگاه پیام نور و بر مبنای سرفصلهای درس کانی شناسی دوره کارشناسی زمین شناسی تهیه شده است. برای نمایش صحیح فونتها و حروف، استفاده از فونتهای B-Jadid, B-Titr, B-Koodak, B-Nazanin توصیه می شود. در صورت عدم دسترسی به فونتهای مذکور، می توانید از طریق ایمیل درخواست نمائید. در رابطه با این پاورپوینت، ذکر نکات زیر را ضروری می دانم: 1- این پاورپوینت، یک فایل کمک درسی است. بنابراین اکیدا توصیه می شود که بموازات کتاب درسی مربوطه مورد استفاده قرار گیرد. کتاب های کانی شناسی سیلیکات ها و کانی شناسی غیر سیلیکاتها از انتشارات دانشگاه پیام نور، منبع اصلی برای ارائه مطالب هستند. 2- بدلیل تاکید بر ارائه اشکال مناسب، بعضی از شکلها خلاصه شده یا جزئیات حذف شده اند. 3- رزولیشن شکلها و تصاویر، جهت کاهش حجم فایل به 200 DPI کاهش یافته است. در صورت نیاز به هر شکل با رزولیشن بالاتر با ایمیل تماس بگیرید. 5- از اساتید محترم و دانشجویان درخواست می کنم موارد نقص، اشتباه یا کاستی را به اینجانب اطلاع دهند تا ویرایش بعدی، با اشکالات کمتری تولید و عرضه شود. این اولین ویرایش بوده و امیدوارم ویرایشهای بعدی، با کیفیت بهتری در دسترس علاقمندان قرار گیرد. علی اکبر بهاری فر عضو هیئت علمی دانشگاه پبام نور- مرکز ابهر- a_baharifar@pnu.ac.ir

4. 1- ویژگیهای کانیها

5. کانیها بوسیله ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خود شناخته می شوند • بسیاری از کانیهای متعارف را می توان بوسیله یک یا دو ویژگی شناخت • برای بسیاری از کانیهای سیلیکاته سنگ ساز، استفاده از ویژگیهای نوری، مناسبتر است.

6. ویژگیهای فیزیکی کانیها رنگ رنگ کانیها بندرت انحصاری است و نمی توان آنرا به تنهایی بکار برد اما بعضی از کانیها دارای رنگ منحصر بفرد هستند گوگرد خالص : زرد کوارتز امتیست: بنفش هماتیت: قرمز ارغوانی آزوریت : آبی مالاکیت: سبز فیروزه: آبی فیروزه ای

7. کوارتز با رنگهای مختلف

8. همه کلسیت هستند

9. جلا جلا به حالت انعکاس نور از سطوح کانیها گفته می شود و نسبت به رنگ، ویژگی بهتری بشمار می رود. جلای فلزی معمولا در سولفیدها دیده می شود. انواع دیگر جلا عبارتند از شیشه ای، خاکی، مرواریدی و چرب جلای فلزی در گالن

10. کوبیک یا یزومتریک الماس تتراگونال والفنیت هگزاگونال بریل تری گونال کوارتز ارتورومبیک تانزانیت مونوکلینیک ژیپس تری کلینیک مونت برازیت آمورف کهربا سیستم بلوری سیستم بلوری که شکل ظاهری کانی نیز متاثر از آن است، در بررسیهای فیزیکی دارای اهمیت فراوان است. کانیها در یکی از هفت گروه زیر قرار می گیرند:

11. شکل بلوری یا هابیت به شکل ظاهری یا فرم بلورها، هابیت گفته می شود. مانند مکعبی، دودکائدرون، اکتائدرون، تری اکتائدرون، پیرامیدال و غیره گارنت غالبا دارای شکل بلوری است

12. رخ یا کلیواژ جدا شدن کانیها در راستای بلورشناسی خاصی نسبت به سیستم تبلور آنها، رخ نام دارد. میکاها دارای رخ خوب در یک جهت هستند و بنابراین بصورت ورقه ورقه جدا می شوند. هالیت دارای رخ سه جهته است.

14. Muscovite

15. 3 Cleavage planes, Fluorite, Halite, Calcite

16. شکستگی یا سطح شکست شکستگی به معنی تکه تکه شدن کانی در راستای سطوحی است که ارتباطی به ساختار بلوری ندارند.

17. سختی سختی به معنی مقاومت در برابر سایش بوده و سختی کانیها نسبت به مقایاس موس یا جدول موس، بصورت نسبی سنجیده می شود. ژیپس را می توان با ناخن خط انداخت در حالیکه کوارتز حتی بوسیله تیغه فلزی نیز خش برنمی دارد.

18. سختی کانی مثال شاخص 1 Talc نوک مداد یک تا دو 2 Gypsum ناخن دو و نیم 3 Calcite سکه 5/3 4 Fluorite آهن خالص 5 Apatite تیغه چاقو، شیشه حدود 5/5 تا 6 6 Orthoclase استیل 5/6 7 Quartz شیشه مقاوم 5/7 8 Topaz ------ 9 Corundum یاقوت 10 Diamond برلیان

19. وزن مخصوص یکی از ویژگیهای فیزیکی که به راحتی قابل اندازه گیری است، وزن مخصوص است. در مجموع، سولفیدها و اکسیدها دارای وزن مخصوص بیشتری از سیلیکاتها هستند.

20. گروه کانیها کانی وزن مخصوص تکتوسیلیکاتها Quartz 2.6-2.7 تکتوسیلیکاتها Feldspar 2.6-2.7 سیلیکاتهای ورقه ای Mica 2.8-3.0 سیلیکاتهای زنجیره ای Amphibole 2.9-3.2 سیلیکاتهای زنجیره ای Pyroxene 3.2-3.6 سیلیکاتهای منفرد Olivine 3.3-4.4 سیلیکاتهای منفرد Garnet 3.5-4.4 سولفیدها Sphalerite 4.0 سولفیدها Chalcopyrite 4.2 سولفیدها Pyrite 5.0 اکسیدها Magnetite 5.2 اکسیدها Hematite 5.3 سولفیدها Galena 7.2 اکسیدها Pitchblende 9.5 عناصر خالص Native Gold 12.4

21. رنگ خاکه رنگ کانی در صورتی که با کشیدن بر روی یک جسم سخت بصورت پودر درآید، رنگ خاکه نامیده می شود. برای اینکار معمولا از چینی بدون لعاب استفاده می شود. رنگ خاکه نسبت به رنگ، ویژگی بارزتری است.

22. ویژگیهای دیگر بعضی از کانیها دارای ویژگیهای خاصی هستند که به شناسایی آنها کمک می کند. مثلا: • جوشش با اسید مانند کلسیت • انکسار مضاعف مانند کلسیت • فلورسانس مانند فلوئورین • مغناطیسی مانند مگنتیت • مزه مانند هالیت • بو مانند گوگرد

24. تقسیم بندی کلی کانیها • کانیها به دو گروه غیر سیلیکات ها و سیلیکات ها تقسیم می شوند. • غیر سیلیکات ها: فاقد تترائدرهای سیلیس در ساختمان خود هستند • سیلیکات ها: دارای تترائدرهای سیلیس در ساختمان خود هستند

25. بخش اول غیر سیلیکات ها

26. 2- عناصر آزاد

28. گروه طلا • درگروه 1 جدول تناوبی قرار می گیرند • همگی چکش خوار بوده و شکل پذیرند • میل ترکیبی کمی دارند • همه در سیستم کوبیک متبلور می شوند • پیوندهای یونی با کئوردیناسیون 12 دارند • محلول جامد وسیعی بین طلا و نقره وجود دارد

29. Au Ag Cu

30. Silver (Ag)

31. Gold

32. Native Copper Cu

33. گروه پلاتین • شامل پلاتین ، پالادیم، ایریدیوم • دارای سختی بالا و نقطه ذوب بالا هستند

35. گروه آهن • آهن خالص بندرت یافت می شود • محلول جامد وسیعی بین آهن و نیکل وجود دارد • کاماسیت و تائنیت، آلیاژهای آهن و نیکل هستند که در متئوریتها یافت می شوند

37. شبه فلزات • پیوند کوالانسی دارند • ساختمان لایه ای باعث ایجاد رخ خوب در آنها می شود • دارای هدایت گرمایی و الکتریکی ضعیف هستند

39. غیر فلزات

40. Diamond Strong (covalent) bonds The hardest mineral Carbon atoms

41. Graphite, another form of Carbon 2_16b Strong (covalent) bonds within layers Carbon atoms Layers of carbon atoms Weak (van der Waals) bonds between layers

43. Diamond and graphite – polymorphs of carbon

44. Diamond Sulfur Graphite

46. 3- سولفیدها

49. ویژگیهای عمومی • عمدتا مات بوده ولی گاه مانند رالگار و اورپیمان، شفاف تا نیمه شفاف هستند • معمولا گوگرد دارای کوردیناسیون یا هم آرایی تتراهدری و اکتاهدری است. • بعضی از سولفیدها دارای پیوندهای یونی و کووالانسی هستند و بعضی دیگر که خواص فلزی دارند، دارای پیوندهای فلزی می باشند