بسمه تعالی

1. موضوع:بررسی حق رزرو در کنوانسیون وین 1980گردآورندگان: عطیه باباییمهدیه النچریاستاد مربوطه:دکتر فیضی چکابپاییز 1392 بسمه تعالی

2. تعریف حق شرط: حق شرط ترجمه واژه Reservation می باشد. بیانیه یا اعلامیه یك جانبه‌ای كه از سوی كشور یا سازمان بین‌المللی به هنگام امضاء، تصویب، قبول، تصدیق یك معاهده و یا الحاق به آن صادر می‌شود و به وسیله آن، موضع كشور یا سازمان بین‌المللی صادر كنندۀ بیانیه یا اعلامیه در خصوص عدم شمول یا تغییر آثار حقوق برخی از مقررات عهدنامه در زمینۀ اجرای آن نسبت به خود، ابراز می‌گردد. برای مثال از حق شرط كشورمان در مورد پذیرش كنوانسیون حقوق كودك، نسبت به مقرراتی كه مغایر با شرع باشد، می‌توان نام برد. حق شرط زمانی ایجاد می‌شود كه یك اعلامیه از سوی دولت شرط كند. و به صورت یك جانبه صادر شود سپس یك یا چند طرف دیگر معاهده آنرا بطور ضمنی یا صریح ب‌پذیرند. بنابراین اعلام حق شرط یك دولت یا سازمان بین‌المللی بدون پذیرش آن توسط اعضای دیگر معاهده فاقد آثار حقوق است.

3. محاسن حق شرط: 1-تسهیل مشارکت گسترده در انعقاد معاهدات چند جانبه و تسهیل پذیرش آنها 2- گسترش قلمرو اجرای معاهدات نسبت به آنهایی که با حق شرط مخالفند 3- افزایش کمی طرف های معاهده ایرادات حق شرط: 1-عدم امنیت یا تزلزل در مناسبات بین المللی 2-برهم زدن یگانگی نظام معاهدات 3-بی ماهیت نمودن معاهده 4-برهم زننده توازن معاهده

4. شرایط پذیرش حق شرط: 1) كتبی باشد. این شرط در مورد انصراف از حق شرط یا مخالفت با آن نیز باید رعایت شود و اگر پس از گذشت 12 ماه از اعلام حق شرط، به‌ صورت كتبی اعتراض و مخالفت نشود، این عدم اعتراض به منزله پذیرش ضمنی حق شرط می‌باشد (ماده 5 كنوانسیون وین) 2) معاهده حق شرط را ممنوع نكرده باشد. 3) حق شرط با هدف و منظور معاهده مغایرت نداشته باشد.

5. زمان اعلام حق شرط: 1) هنگام امضاء: بهترین زمان برای اعمال حق شرط زمان امضای آن است چرا كه مشكلات و موانع كمتری بر سر راه آن است و كشورهای دیگر نیز با ملاحظه این حق شرط آن معاهده را امضاء می‌كنند یا از پذیرش و امضای آن منصرف می‌شوند. 2) هنگام تصویب: این زمان برای اعمال حق شرط، با مشکلاتی روبروست؛ چرا كه دولت‌ها خواهان اجرای معاهده به‌صورتی كه امضاء كرده‌اند می‌باشند و با اعلام حق شرط توسط یك عضو، مخالفت‌های زیادی ممكن است، به‌وجود آید. 3) هنگام الحاق: الحاق عبارت است از پیوستن یك كشور به معاهده‌ای كه در مذاكرات و تهیه آن حضور نداشته و خود را با این الحاق تابع مقررات آن عهدنامه می‌كند. در این زمان استفاده از حق شرط بسیار مشكل است چرا كه دولت‌های تصویب كنندۀ عهدنامه آن، را قطعیت یافته می‌دانند.

6. حق شرط در انواع معاهدات: در معاهدات دو جانبه معمولاً استفاده از حق شرط امكان ندارد؛ ولی در معاهدات چند جانبه و همه جانبه، مسأله حق شرط مطرح می‌شود چرا كه هدف آن‌ها دست‌یابی به مقررات واحدی است و همۀ كشورها نمی‌توانند آنرا به صورت كلی بپذیرند.

7. آثار حقوقی حق شرط: 1) اثر حقوقی پذیرش حق شرط: قبول حق شرط یك دولت به وسیله دولت دیگر موجب می‌شود كه آن دولت از زمان لازم‌الأجرا شدن معاهده، طرف معاهده محسوب شود؛ 2) اثر حقوقی مخالفت با حق شرط: طبق بند 3 ماده 21 عهدنامه وین، اگر دولت با حق شرط مخالفت كرده باشد، تنها آن قسمت از حق شرط كه توسط كشوری اعلام شده، بین این دولت‌ها اعمال نخواهد شد و سایر موارد معاهده در روابط میان آن ها اعمال خواهد؛

8. 3) اثر حقوقی انصراف از حق شرط: طبق ماده 22 كنوانسیون وین: به‌جز در مواردی كه معاهده، نحوۀ دیگری مقرر كند، حق شرط را می‌توان در هر زمان مسترد داشت و رضایت دولتی كه آنرا پذیرفته شرط نمی‌باشد. البته حق شرط را، باید از «اعلامیه‌های تفسیری» كه در آن دولت‌ها نحوۀ استنباط و برداشت خود را از برخی مواد معاهده اعلام می‌نمایند، تمیز داد. حق شرط در پذیرش یك معاهده مستلزم ذكر آن در خود معاهده نیست. بنابراین در صورت سكوت معاهده، طرفین معاهده آزادی بیشتری نسبت به اعمال حق شرط دارند. در مورد تأسیس یك سازمان بین‌المللی، قائل شدن حق شرط یا رزرو و تحفظ نسبت به عضویت آن سازمان، از سوی هر متقاضی عضویت، منوط به تصویب ركن صلاحیت‌دار آن سازمان است.

9. ماده 92 *اعلام اعمال حق رزرو در زمان امضا ،تصویب، :قبول و تایید یا الحاق نسبت به قسمت دوم(مربوط به تشکیل یا انعقاد قرارداد) یا قسمت سوم(راجع به حقوق و تعهدات بایع و مشتری)

10. :ماده 93 • *امکان اعمال حق رزرو نسبت به یک یا چند یا تمام واحدهای ارضی در یک کشور ایالتی • *اطلاع دادن به امین کنوانسیون و تصریح درمورد واحدهای ارضی تحت شمول کنوانسیون *درحالت عدم صدور اعلامیه اعمال حق رزرو،تمام واحدهای ارضی آن تحت شمول کنوانسیون قرار میگیرند.

11. ماده 94 • *دویا چند کشور متعاهد که در رابطه با موضوعات تحت حاکمیت این کنوانسیون دارای قواعد حقوقی یکسان یا کاملا مشابهی هستند میتوانند در هرزمان اعلام کنند که کنوانسون درمورد قراردادهای بیع یا انعقاد آنها بین طرفهایی که درآن کشورها دارای محل تجارت هستند اعمال نمیشود.

12. ماده 94 • *یک کشور متعاهد که دررابطه ی با موضوعات تحت حاکمیت این کنوانسیون دارای قواعد حقوقی یکسان یا کاملا مشابهی با یک یا چند کشور غیر متعاهد است،میتواند درهرزمان اعلام کند کنوانسیون درمورد قرارداهای بیع یا انعقاد آنها بین طرفهایی که درآن کشورها محل تجارت دارند،اعمال نمیشود. • *هرگاه کشور غیر عضو در زمره کشورهای عضودرآید،ازتاریخیکه کنوانسیون نسبت به کشور متعاهد جدید لازم الجرا میگردد،اعلامیه صادره اپر اعلامیه ای که طبق پاراگراف 1 صادر شده را خواهد داشت مشروط به اینکه کشور متعاهد جدید به صدور اعلامیه مزبور بپیوندد یا اعلامیه یکطرفه متقابلی صادر نماید.

13. ماده 95 • هرکشور میتواند در زمان تودیع سند تصویب،قبول ،تایید یا الحاق خود اعلام نماید که ملزم به رعایت پاراگراف فرعی (ب)1 اصل اول این کنوانسون نخواهد بود. • این کنوانسیون ناظر بر قراردادهای بیع کالا بین طرفهایی است که محل تجارت آنها در کشورهای متفاوت با یکدیگر واقع باشد،مشروط براینکه ….الف: • ب-رعایت قواعد حقوق بین الملل خصوصی منتهی به اعمال قانون یکی از کشورهای متعاهد گردد.

14. ماده 96 • هریک از کشورهای متعاهد که قوانین داخلی آن انعقاد کتبی قراردادهای بیع یا مستند نمودن آنها را به صورت کتبی لازم بداند،میتواند درهرزمان برطبق اصل 12 اعلامیه صادر نماید مبنی بر اینکه هریک از مقررات اصل 11،اصل29 یا قسمت کنوانسون که انعقاد قرارداد بیع یا اصلاح یا اقاله آن یا هرنوع ایجاب و قبول یا سایر نواع اعلام اراده رابه هرشکل غیرکتبی اجازه میدهد شامل طرفی که در کشور مزبور محل تجارت داد،نخواهد شد.

15. منابع: 1- ضیائی بیگدلی، محمدرضا؛ حقوق معاهدات بین المللی، تهران، گنج دانش، 1383. 2- موسی‌زاده، رضا؛ بایسته‌های حقوق معاهدات بین المللی، تهران، میزان، 1377. 3- عمادزاده، محمدكاظم؛ مجله حقوقی، دفتر خدمات حقوق بین‌المللی، 1366، شماره 8، ص 205، «مقاله استفاده از حق شرط در معاهدات بین‌المللی». 4- فلسفی، هدایت‌ا...؛ حقوق بین‌الملل معاهدات، تهران، نشر نو، 1379.

16. 5-عبدالحسین شیروی،حقوق تجارت بین الملل،تهران،سمت،1389 6-سیدحسین صفایی،مرتضی عادل،محمود کاظمی،اکبرمیرزانژاد،حقوق بیع بین المللی با مطالعه تطبیقی،دانشگاه تهران،1384 7-مهراب داراب پور،حقوق بیع بین المللی 3،تهران