Монгол улсын ажиллах хүчний эрэлт нийлүүлэлтийн таамаглалын загварын танилцуулга

1. Хөдөлмөрийн Судалгааны Институт Монгол улсын ажиллах хүчний эрэлт нийлүүлэлтийн таамаглалын загварын танилцуулга 2013 он www.labourinstitute.mn info@labourinstitute.mn CREATE ANOTHER SUCCESSFUL STORY

2. Ⅰ.Outline

3. Таамаглалын загвар ба урьдач нөхцлүүд Таамаглалын загвар ба урьдач нөхцлүүд Таамаглалын хугацаа: 2013-2022(10жил) Эдийн засгийн өсөлт: 7%/жил (ОУВС-н урт хугацааны таамаглал) Хэвийн ажилгүйдлийн түвшин : дунджаар 6% Таамаглалын загвар Хөдөлмөрийн судалгааны институт нь БНСУ-н хөдөлмөрийн зах зээлийн таамаглалын загварын сайжруулсан хувилбарыг хөгжүүлж ажиллана.

4. Монголын хөдөлмөрийн зах зээлийн таамаглалын загвар (Supply) (Demand)

5. Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлтийн таамаглалын үе шат Хөдөлмөрийн нийт нийлүүлэлтийн таамаглал 1-р алхам : Хөдөлмөрийн насны хүн амын таамаглал • Хөдөлмөрийн насны хүн ам (15+) • ҮСХ-с гаргасан Хүн амын хэтийн шинэчилсэн тооцоонд тулгуурласан 2-р алхам : Ажиллах хүчний оролцооны түвшний таамаглал • Ажиллах хүчний оролцооны түвшний хугацааны цуваа бүхий өгөгдөлд суурилсан 3-р алхам : Эдийн засгийн идэвхитэй хүн амын таамаглал • Таамаглагдсан хөдөлмөрийн насны хүн ам× Таамаглагдсан ажиллах хүчний оролцооны түвшин

6. Хөдөлмөрийн эрэлт нийлүүлэлтийн таамаглалын үе шат Хөдөлмөрийн нийт эрэлтийн таамаглал 1-р алхам : Салбараарх нэмүү өртгийн таамаглал 2-р алхам :Хөдөлмөр эрхлэлтийн коэффициентийн таамаглал • (Ажиллагсад ÷ Нэмүү өртөг) салбараар 3-р алхам : Салбараарх хөдөлмөр эрхлэлтийн таамаглал • (Таамаглагдсан нэмүү өртөг× Таамаглагдсан хөдөлмөр эрхлэлтийн коэффициент) салбараар 4-р алхам : Салбар-мэргэжлийн хөдөлмөр эрхлэлтийн таамаглалын матриц 5-р алхам : Мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлтийн таамаглал • (Хөдөлмөр эрхлэлтийн таамаглагдсан утга× Салбар мэргэжлийн хөдөлмөр эрхлэлтийн матрицын таамаглагдсан утга) салбараар

7. Ⅱ. Major Projection Result

8. Хураангуй • Хүн амын өсөлтийн түвшин нь хөдөлмөрийн насны хүн амыг (15+) 1,812 мянгаас (‘12) 2,136 мянга (‘22) хүртэл өсгөнө. • Хөдөлмөрийн насны хүн ам өсч, хөдөлмөрийн зах зээл дэх оролцоо нэмэгдэнэ. Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам 1,151 мянгаас(‘12) 1,337 мянга (‘22) болж нэмэгдэнэ. • Бодит ДНБ-ы потенциал өсөлтийн түвшинг 7% гэж үзвэл ажиллагсдын тоо 1,056 мянгаас (‘12)1,262 мянга(‘22) болж жил бүр 21,000-аар өснө. • Өсөлтийн түвшин 12~'17 онд жил бүр 2.3%, 17~‘22 онд жил бүр 1,3% болж удааширна. • Ажиллагсдын өсөлтийн түвшин нь хөдөлмөрийн насны хүн амын өсөлтийн түвшингдавж гарсанаар ажил эрхлэлтийн түвшинг өсгөнө. • Ажилгүйдлийн түвшин: (’12) 8.2% → (’22) 5.6%, 2.6%p ↓

9. Хураангуй • <Хүснэгт1> Хураангуй (2012~2022) Энд: 1) p нь таамаглагдсан утга 2) Ажиллах хүчний оролцооны түвшин = (‘Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам' / ‘Хөдөлмөрийннасны хүн ам') × 100 3) Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин = ( ‘Хөдөлмөр эрхлэлтt' / ‘Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам') × 100 4) Ажилгүйдлийн түвшин = ( ‘Ажилгүйдэл' / ‘Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам') × 100 • * Эх сурвалж: “Ажиллах хүчний судалгаа” • **Энэ судалгаагаарс зөвхөн дотоод ажиллах хүчнийг судалдаг. (Загварт бүтээмжийг тооцоход 1,066 мянган ажиллах хүчний 10 мянга орчим нь гадаад ажиллах хүч байна.)

10. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн таамаглал Хөдөлмөрийн насны хүн амын таамаглал Хөдөлмөрийн насны хүн ам ‘12-оос ’22 онд жил бүр дунджаар 1,7%-аар /33,000/ өснө. Эрэгтэй хүн амын өсөлт, эмэгтэй хүн амын өсөлтөөс үл ялиг илүү гарна. Гэсэн хэдий ч эмэгтэйчүүдийн хүн амд эзлэх хувь эрчүүдийнхээс өндөр байна. Эрэгтэйчүүдийн хүн амын өсөлтийн хувь: (‘12) 48.0% → (‘22) 48.4%, 0.4%p өснө Эмэгтэйчүүдийн хүн амын өсөлтийн хувь : (‘12) 52.0% → (‘22) 51.6%, 0.4%p буурна

11. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн таамаглал (хөдөлмөрийн насны хүн ам) <Хүснэгт 2> Хөдөлмөрийн насны хүн амын таамаглал /нас, хүйсээр/ (мянган хүн ам, %) NSO used to consider male under 60 and female under 55 as working age population. p** Projection result(based on NSO’s 2B version of population forecast)

12. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн таамаглал Ажиллах хүчний оролцооны түвшний таамаглал Ажиллах хүчний оролцооны түвшин 2012-2022 (таамаглалын хугацаа)оны хооронд 1,0% буурна. Эрэгтэй ажиллах хүчний оролцооны түвшин бага зэрэг өсч, эмэгтэйчүүдийн оролцооны түвшин нийт ажиллах хүчний оролцооны түвшин буурснаас болж үе дараалан багасна. • Эрэгтэйчүүдийн ажиллах хүчний оролцооны түвшин: (’12) 69.0 % → (’22) 69.6%,0.6%p↑ • Эмэгтэйчүүдийн ажиллах хүчний оролцооны түвшин : (’12) 58.4% → (’22) 55.9%, 2.5%p↓

13. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн таамаглал (ажиллах хүчний оролцооны түвшин) <Хүснэгт 3> Ажиллах хүчний оролцооны түвшний таамаглал /нас хүйсээр/ (хувиар) * NSO used to consider male under 60 and female under 55 as working age population so in 2000 there are no numbers in some boxes.

14. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн таамаглал • Эдийн засгийн идэвхитэй хүн амын таамаглал • Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам 2012-2022 онд жилд 1,5% /37000/ - аар өснө. • 30 - 49 насны бүлэг хөдөлмөрийн зах зээл дээр гол ажиллах хүч болж, 50 болон түүнээс дээш насныхан мөн 15 - 29 насны залуу үеийнхэн буурна. • Залуу үеийнхний эзлэх хувь: (15-29): (’12) 30.7% → (’22) 23.8%, 6.9%буурна. • Гол хөдөлмөрийн хүчний эзлэх хувь: (30-49): (’12) 54.2% → (’22) 58.4%, 4.2%өснө. • Ахимаг насныхны эзлэх хувь (50 – аас дээш): (’12) 15.1% → (’22) 17.8%, 2.7%буурна.

15. Хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийн таамаглал (эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам) <Хүснэгт 4> Ажиллах хүчний таамаглал /нас, хүйсээр/ (мянган хүн ам, %) * This number includes some under 16 so it bigger than the sum by 1777 of which 1109 is male and 668 is female. ** 60+ population. But this information in 2000 is not reflected in 15+ population due to the difference in methodology.

16. Хөдөлмөрийн эрэлтийн таамаглал Салбараарх ажиллагсдын таамаглал • Нийт ажиллагсдын хэмжээ 2012-2022 онд жилд 1,8% /21000/-аар өснө. • ХАА, Ойн аж ахуй, Загасчлал, Ан агнуурын салбарт ажиллагсдын хэмжээжилд 1.5%-иар буюу 370 мянгаас (‘12) 318 мянга (’22) болж буурна. • Уул уурхайн салбарт ажиллагсдын тоо жилд 7.0%-иар буюу 47 мянгаас (‘12) to 91 мянга (‘22) болж өснө. • Аж үйлдвэрийн салбарт ажиллагсдын тоо жилд 3.2%-иар буюу 65 мянгаас (‘12)89 мянга(‘22) болж өснө. • Барилгын салбарт ажиллагсдын тоо жилд 6.3%-иар буюу 59мянгаас (‘12) 109мянга(‘22) болж өснө.

17. Хөдөлмөрийн эрэлтийн таамаглал • Үйлчилгээний салбар жилд 2.5%-иар өсч 490,000(‘12) – аас 625,000(‘22) ажиллагсадтай болно. • Өсч буй салбарууд: Урлаг,үзвэр, үйлчилгээ– 8.2%/жилийн өсөлтийн түвшин/, мэргэжлийн шинжлэх ухаанболон техникийн үйл ажиллагаа – 8.1%/жилийн өсөлтийн түвшин/ • Багасаж буй салбарууд: Бусад үйлчилгээний үйл ажиллагаа – 3.1%/жилийн бууралт/, Захиргааны болон халамжийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа – 1.2%/ жилийн бууралт/ • Хөдөө аж ахуйн салбарын эзлэх хэмжээ буурч, Уул уурхай, Аж үйлдвэр, Үйлчилгээний салбаруудын өсөлттэй байхаар тооцоологдож байна. • ХАА/Загасны аж ахуй : (’12) 35.0% → (’22) 25.2%, 19.8%p бууралт • Уул уурхай: (’12) 4.4% → (’22) 7.2%, 2.8%p өсөлт • Аж үйлдвэр: (’12) 6.1% → (’22) 7.0%, 0.9%p өсөлт • Үйлчилгээний салбар: (’12) 46.4% → (’22) 49.5%, 3.2%p өсөлт

18. Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт(ажил эрхлэлт,салбараар) <Загвар 3> Ажил эрхлэлтийн түвшний таамаглал /Үндсэн салбараар/ (%)

19. Хөдөлмөрийн эрэлтийн таамаглал Мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлтийн таамаглал Таамаглалын хугацаанд (’12~’22) мэргэжлийн ангилал, мэргэжилтнүүдийн дүн өндөр өсөлттэй байхаар хүлээгдэж байна. Нөгөөтэйгүүр, ХАА, Ойн аж ахуй, Загас агнуурын аж ахуйн чадвартай ажилчдын тоо их хэмжээгээр буурах болно. • Мэргэжлийн ангиллын ажилчдын тоо: 162 мянгаас(‘12) → 227 мянга (’22) , 65000-аар өснө • ХАА, Ойн аж ахуй, Загас агнуурын аж ахуйн чадвартай ажилчдын тоо :(’12) 363 мянгаас → (’22) 307мянга, 56000-аар буурна. Ажилчдын нийт тооны дунд ХАА, Ойн аж ахуй, Загас агнуурын аж ахуйн чадвартай ажилчдын тоо буурахад мэргэжлийн ажилчдын хувь өснө. • Мэргэжилтнүүдийн хувь: (’12) 15.3% → (’22) 18.0%, 2.7%p өснө. • ХАА, Ойн аж ахуй, Загас агнуурын аж ахуйн чадвартай ажилчдын хувь: (’12) 34.3% → (’22) 24.3%, 10.0%p буурна.

20. Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт(ажил эрхлэлт,салбараар) <Загвар 4> Ажил эрхлэлтийн таамаглал /мэргэжлийн гол бүлгээр/ (%)

21. 1. Эдийн засгийн эрчимтэй өсөлтийг хангах түлхүүр бол хүний нөөцийн бодлого Эдийн засгийн хурдтай өсөлтийн үр дүнд, МУ-ын хүн ам, ажиллах хүчний эрэлт, нийлүүлэлтийн бүтцэд том өөрчлөлт бий болно. • ХАА салбарын эзлэх хувийн жин буурч, уул уурхай/боловсруулах үйлдвэр/барилгын салбарын хувийн жин нэмэгдэнэ; • Ур чадвартай ажиллах хүч болон мэргэжилтнүүдийн эрэлт нэмэгдэнэ • 30-аа доош насны ажиллах хүчний нийлүүлэлт буурч, 50-аас дээш насных өснө

22. 2.Хөдөлмөрийн эрэлтэд гарах өөрчлөлтөд авах арга хэмжээнүүд • ЭЗ-ийн салбараарх хөдөлмөрийн эрэлтэд гарах өөрчлөлтөд зориулан дээд боловсролын шинэчлэл хийх • Мэргэжилтэн, техникч болон ур чадвартай ажилчидын эрэлт нэмэгдэнэ; дээд боловсролын систем, болон сургалтын хөтөлбөрийн шинэчлэл хийх • Эдийн засгийн өсөлтийг дагуулах өндөр ур чадвартай мэргэжилтнүүдийг өндөр технологт сургах • Өндөр ажил эрхлэлттэй уламжлалт салбаруудаа дэмжих • ХАА-н салбарын ажил эрхлэлтийг дэмжих, бүтцийн аажим өөрчлөлтийг хангахын тулд хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх • Хөдөлмөрийн эрэлт-нийлүүлэлтийг удирдах хөдөлмөрийн үйлчилгээг бий болгох • Хөдөлмөрийн хомсдолд дутуу ашиглагдаж байгаа нөөцийг идэвхжүүлэх, болон хөдөлмөрийн илүүдэлтэй байгаа салбаруудад бүтцийн өөрчлөлт хийх замаар бусад салбаруудад зохистойгоор тараах • Хөдөлмөрийн хомсдолтой байгаа салбаруудад мэргэжилийн сургалт болон бусад арга хэмжээг авах

23. 3. Хүн амын бүтцэд гарах өөрчлөлтөд зориулж • Насжиж байгаа болон төрөлт багатай нийгэмд зориулсан бодлогууд хэрэгжүүлэх • Насжиж буй хөдөлмөрийн нөөцөд зориулсан бодлого шаардлагатай. Жишээ нь” “ахмадуудад зориулсан” ажлын байр, хөдөлмөрийн төвүүдийг байгуулах, ажлуудыг насны бүтцээр зөв хуваарилахг.м. • Ажилтай хүмүүсийн ур чадварыг хөгжүүлэх хөтөлбөрүүдийг бий болгох • ЭЗ-ийн өсөлт гэдэг бол ур чадвартай хөдөлмөрийн эрэлт өснө гэсэн үг • Эмэгтэйчүүдийн ажиллах хүчний оролцоог дэмжих • Хүүхэд асрах асуудлыг шийдэх болонэмэгтэйчүүдийн ажиллах орчинг хууль эрх зүй, соёлын хувьд сайжруулах • Эмэгтэйчүүдийн хувьд өндөр бүтээмж гаргах салбарууд болох IT, нийтийн эрүүл мэнд, соёл гэх мэт салбаруудыг сонгон авч, төвлөрөх.

24. Appendix

25. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 5> Agriculture, Forestry and Fishing

26. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 6> Mining and Quarrying

27. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 7> Manufacturing

28. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 8> Electricity, Gas, Steam and Air conditioning supply

29. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 9> Water supply, Sewerage, Waste management and Remediation activities

30. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 10> Construction

31. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 11> Wholesale and Retail trade, Repair of motor vehicles and Motorcycles

32. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 12> Transportation and Storage

33. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 13> Accommodation and Food service activities

34. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 14> Information and Communication

35. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 15> Financial and Insurance activities

36. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 16> Real estate activities

37. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 17> Professional, Scientific and Technical activities

38. Employment coefficient forecast by major industry <Fig 18> Administrative and Support service activities