CHAPTER 7

1. CHAPTER 7 EĞİTİM

2. Türkiye’de Yetişkin Nüfusun Eğitim Düzeyi Source: OECD Education at a Glance: 2005 Indicators

3. Devlet Üniversitelerinde Toplam Harcamaların Öğrenci Başına Dağılımı

4. Devlet Bütçesi İçinde Eğitimin Payı

5. Eğitiminde Devlet Müdahalesinin Nedenleri • Eğitim Kamusal Mal mıdır? • Sınıftaki öğrenci sayısı belirli bir sayıyı aştığında herbir öğrencinin öğretmenden alacağı ilgili azalmaktadır (rakip), ayrıca bir öğrenciyi eğitim kurumunun verdiği hizmetten dışlamakta mümkündür (dışlanabilir). • Eğitim Pozitif Dışsallık Yaratır mı? • Demokratik değerlerin ve vatandaşlık bilincinin yerleşmesi, farklı görüşlere tolerans gösterilmesi okullaşma arttıkça artmaktadır. Dürüstlüğün-erdemin yaygınlaşması ve kökleri iyi eğitimdedir (Genel Kanı – Conventional Wisdom). • Genel Kanıya Karşı Durumlar Acemoglu vd. [2005] bir ülkede okullaşma arttıkça demokratik yönetimin yerleştiğine dair deliller, ülkelerin kültür, tarihsel geçmişleri ve sosyal kurumları nedeniyle kaybolmaktadır.

6. Eğitiminde Devlet Müdahalesinin Nedenleri • Yüksek Öğretim Konusu; • eğer eğitimden beklenen yararlar, sosyalleşme, azalan getiriler söz konusu ise ilköğretim ve liseler eğitiminin üniversite eğitiminden daha fazla dışsal yararlar getirdiği ve devletin bu alanda daha az faaliyette bulunması gerektiği sonucu ortaya çıkar. • Devletin yüksek öğretimi sübvanse edebilmesinin koşulu yüksek öğrenim nedeniyle oluşabilecek verimlilikteki artışların öğrencilerin gelecekte elde edecekleri kazançlardan (gelir) fazla olduğunu göstermesidir. • Verimlilik artışı gelecekteki gelir artışlarından fazla olsa dahi bütün öğrencilerin aynı oranda sübvanse edilmesini haklılaştıracak herhangi bir iktisadi gerekçe yoktur. • Beşeri sermaye; insanların üretken kapasitelerini artırmak için eğitim-öğretim ve sağlığa yaptığı yatırıma denilmektedir (Aksak kredi piyasası).

7. Eğitiminde Devlet Müdahalesinin Nedenleri • Eğitim Piyasası Adil midir? • Fırsat Eşitliği (commodity egalitarianism); bazı mal ve hizmetlerin, maliyet ve yararlarından bağımsız olarak, herkese adil bir biçimde açık olmasını ifade eder (Özellikle ilköğretimde).

8. Eğitimde Devlet Müdahalesi Neyi Başarır? • Kamusal eğitimin bedava ve zorunlu olması gerekir mi? • Etkinlik temelinde eğitimin bedava ve zorunlu olmasını haklılaştıracak argümanlar zayıftır. Bedava ve zorunlu olması ancak fırsat eşitliği temelinde savunulabilir. • Devlet eğitim hizmeti üretmeli midir? • Devlet eğitim hizmeti üretmez ise, özel sektör içindeki rekabet öğrencilerin sadece verimlilik dolayısıyla gelecekteki kazançlarını artırmaya yönelik faaliyetlere yönelerek vatandaşlık kabiliyetlerinin geri plânda kalmasına yol açabilir. Bu taktirde eğitimden beklenen dışsallık yaratılamayabilir.

9. Kamusal Eğitim, Özel Eğitimi Dışlar mı? A x Diğer Bütün Mal Miktarları ii Private School quantity of education Kamusal okullaşma eğitimi “dışlar” i B ep e0 Eğitim Malı Miktarı

10. Kamusal Eğitim, Özel Eğitimi Dışlar mı? A x Diğer Bütün Mal Miktarları ii i Kamusal okullaşma eğitim miktarını artırır B e0 ep Eğitim Malı Miktarı

11. Kamusal Eğitim, Özel Eğitimi Dışlar mı? Bu üçlü Kayıtsızlık eğrisi analizlerinden çıkarılacak sonuç, devletin bir malı bedava sunuyor olması o malın tüketiminin artacağı anlamına gelmemektedir. A x Diğer Bütün Mal Miktarları Kamusal okullaşma eğitim miktarını artırmaz ii i B ep e0 Eğitim Malı Miktarı

12. Kamu Harcaması Eğitimin Sonuçlarını İyileştiriyor mu?

13. Kamu Harcaması Eğitimin Sonuçlarını İyileştiriyor mu? • Karşılaştırmalı Eğitim Sonuçları? • Eğitimin birçok amacı bulunmaktadır. Bunlar öğrencilerin bilişsel (cognitive) becerilerinin iyileştirilmesi, sorumluluk almanın öğretilmesi, başkalarıyla iletişim kurulmasının öğretilmesi, vatandaşlık görevlerinin öğretilmesi, sosyal ve ekonomik olarak hayat kalitesinin iyileştirilmesi vb. gibi. Bunları sayısallaştırmak son derece zordur. Bu nedenle dar anlamda sınav sonuçları, devam kayıtları, okulu terk etme oranları, okullaşma oranları ve gelir karşılaştırmaları çalışmalarda kullanılmıştır.

14. Kamu Harcaması Eğitimin Sonuçlarını İyileştiriyor mu? • Ampirik Bulgular: Harcama Öğrencilerin Sınav Sonuçlarını İyileştiriyor mu? • Öğrenci başına en fazla eğitim harcaması yapan ülkelerden biri ABD’dir. 29 gelişmiş ülkenin katıldığı 15 yaş arası sınavlarda; ABD okur yazarlıkta 15., fen bilgisinde 9. ve matematikte 24. sırada yer almıştır [OECD, 2004]. Bu sonuç eğitim harcamalarının artırılmasının sınav sonuçlarına az etki ettiğini göstermektedir. • Guryan [2003], fakir bölgelere daha fazla yardım yapılmasının matematik, okuma, fen ve sosyal bilgiler sınavlarında 4 ve 8’nci sınıf sonuçlarında önemli artışlar tespit etmiştir.

15. Kamu Harcaması Eğitimin Sonuçlarını İyileştiriyor mu? • Hanushek [2002], kaynaklarını etkili kullanan okulların kaynaklarını etkisiz kullanan okullarla dengelendiğini ve bunun da bazı eğitim harcamalarının eğitim kalitesine yönelmesi gerektiği yönünde sonuçlar ortaya çıkardığını belirtmektedir.

16. Eğitim Gelecekte Gelir Artışına Yol Açıyor mu? • Eğer lise ve yüksek öğrenim sınav sonuçlarına etki ediyor ancak gelecekte gelir artışına yol açmıyorsa o zaman halkın parasının iyi kullanıldığından söyleyebilir miyiz? • Eğer daha fazla kamusal harcama eğitimin kalitesini iyileştiriyorsa bu taktirde öğrencilerin gelecekte daha verimli işçiler olması beklenir. Bu beşeri sermayedeki artış yüksek ücret anlamına gelmelidir. Ancak bunun genel bir kural olması mümkün gözükmemektedir.

17. Eğitim Gelecekte Gelir Artışına Yol Açıyor mu? • Heckman [1999] yaptığı araştırmada eğitim harcamalarındaki %10 artışın gelecekteki gelirleri %1-2 gibi bir oranda etkilediğini tespit etmiştir. Harcamaların etkililiğinin ekonomik ve sosyal konumla alâkalı olduğunu, özürlü çocuklara erken dönemde yapılan eğitim yatırımının en yüksek getiriyi sağladığı da tespitleri arasında yer almaktadır.

18. Kamusal Eğitimde Yeni Açılımlar-Pilot Okullar (Charter Schools), Kupon Uygulaması (Voucher) • Pilot Okullar (Charter Schools)- kamunun özel birimleri arasında yer alan müfredatı bakanlık tarafından belirlenen ancak eğitim konusunda deney yapma ve harcama-kiralama konusunda özerklikleri bulunan okullardır. Empirical evidence • Kupon; ailelere istedikleri okulda çocuklarını okutabilmeleri için okul ücretlerini ücretlerini karşılamak üzere verilir. Okul kuponu nakit olarak devletten tahsil eder.

19. Kamusal Eğitimde Yeni Açılımlar-Okul Sorumluluğu (School Accountability) • Okul sorumluluğu (hesap verme), standart sınavlarla okulun performansının denetlenmesi sistemi. Rapor kartları (report cards) veya finansal motivasyonların sınav sonuçlarına bağlanması ile okul performansının denetlenmesi.