کارگاه آموزشي تنش هاي حرارتي در محيط کار

2. کارگاه آموزشي تنش هاي حرارتي در محيط کار مدرس: حميدرضا حيدري عضو هيئت علمي گروه بهداشت حرفه اي دانشگاه علوم پزشکي قم

3. عناوين اصلي • ضرورت پرداختن به مقوله استرس هاي حرارتي در محيط کار • بيماريهاي ناشي از گرما (علائم، پيشگيري و درمان) • پاسخ هاي فيزيولوژيک در برابر استرس هاي حرارتي • ارزيابي استرس هاي حرارتي با تاکيد بر شاخص WBGT • اقدامات کنترلي در برابر استرس هاي حرارتي

4. تعداد شاغلين در معرض گرما طبق آمار مرکز سلامت محيط و کار در سال 1390 بيش از 10 درصد شاغلين در معرض عامل زيان آور گرما هستند

7. لزوم پرداختن به مقوله استرس هاي حرارتي با توجه به شيوع بيماريها و عوارض ناشي از گرما

8. مرگ و مير ناشي از گرما • در امريکا در سال هاي ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۷، ۷۰۴۶ مورد مرگ ناشي از گرمازدگي گزارش شده است ( ۳۷۱ مرگ در سال) . مرگ و مير ناشي از گرما زدگي در تابستان با افزايش موج گرما افزايش مي يابد مثلاً در سال ۱۹۸۰ (سالي که در آمريکا گرما شديد بود) ۱۷۰۰ مورد مرگ ناشي از گرمازدگي گزارش شده بود در مقايسه با سال بعد که ۱۴۸ مورد گزارش شده بود. افراد بالاي ۶۵ سال ۴۴ % موارد مرگ را شامل مي شدند. • مرگ و مير ناشي از گرمازدگي به مدّت زمان قرار گرفتن در معرض گرما بستگي دارد. زماني که درمان گرمازدگي تأخيري بوجود آيد مرگ ناشي از گرمازدگي به ۸۰ % مي رسد با اين وجود تشخيص زودرس و درمان سريع، مرگ ناشي از گرمازدگي را به ۱۰ % مي رساند. مرگ و مير در در افراد مسن، بيماراني که بيماري زمينه اي دارند و بيماران بستري بيشتر است.

9. انواع بيماريهاي ناشي از گرما Heat rash : اغلب در قسمتهاي زير لباس اتفاق مي افتد. در محيط هاي گرم و مرطوب اتفاق مي افتد. علائم: به علت بسته شدن مجاري عرق ايجاد مي شود و همراه با علائمي همچون التهاب هاي قرمز و خارش پوست مي باشد. پيشگيري و درمان: استراحت در مکاني خنک خشک کردن پوست توجه به عفونت پوست تميز نگاه داشتن پوست (دوش گرفتن پس از اتمام کار)

11. انواع بيماريهاي ناشي از گرما Heat cramps:در شکم، بازو ها و پاهاي افرادي که فعاليتهاي فيزيکي دارند. مي تواند به علت از دست دادن الکتروليت ها همراه عرق اتفاق افتد. علائم: اسپاسم دردناک مشاهده پوسچر هاي غير طبيعي بدن چنگ زدن به ناحيه دردناک پيشگيري و درمان: استراحت در مکاني خنک نوشيدن آب فراوان خوردن وعده هاي غذايي با نمک بيشتر مراجعه به پزشک در صورت ادامه اسپاسم و درد شديد

12. انواع بيماريهاي ناشي از گرما Heat exhaustion: خستگي ناشي از گرما علائم: سردرد سرگيجه احساس ضعف بعلت خون رساني ناکافي به مغز بي حالي گيجي و تحريک پذيري تهوع عرق بيش از اندازه کاهش ادرار و تيره رنگ شدن آن پوست سرد و مرطوب

13. انواع بيماريهاي ناشي از گرما Heat exhaustion: پيشگيري و درمان: انتقال فرد به محلي سايه و خنک اجتناب از تنها گذاشتن فرد اگر فرد احساس گيجي يا سبکي سر دارد وي را بخوابانيد و به اندازه 6 تا 8 اينچ پاهاي وي را بالاتر از سرش بگيريد اگر فرد حالت تهوع دارد، وي را به بغل بخوابانيد. لباسهاي سنگين فرد را از تن خارج کنيد (دکمه هايش را باز کنيد). اگر فرد احساس تهوع ندارد هر 15 دقيقه به او يک فنجان آب خنک بخورانيد. با هر وسيله اي که مي توانيد فرد را خنک کنيد (فن، اسپري آب، لباس خيس) اگر فرد در مدت چند دقيقه بهتر نشد، به اورژانس اعزام کنيد در غير اينصورت امکان Heat stroke وجود دارد.

14. انواع بيماريهاي ناشي از گرما Heat stroke : مي تواند کشنده باشد. علائم: پوست خشک و رنگ پريده عرق کردن ممکن است همچنان وجود داشته باشد. تهوع پوست گرم و برافروخته گيجي، تحريک پذيري غش کردن تشنج بروز علائم ناگهاني دماي بالا (104 درجه فارنهايت يا بالاتر) (40 درجه سانتيگراد)

15. پيشگيري و درمان: • انتقال فرد به محلي سايه و خنک • اجتناب از تنها گذاشتن فرد • اگر فرد تشنج دارد، اشياء را از وي دور کنيد تا با آنها برخورد نکند. • اگر فرد حالت تهوع دارد، وي را به بغل بخوابانيد. • لباسهاي سنگين فرد را از تن خارج کنيد (دکمه هايش را باز کنيد). • اگر فرد به اندازه کافي هوشيار نيست که خود آب بنوشد، به او به دفعات مقدار کمي آب بخورانيد. • با هر وسيله اي که مي توانيد فرد را خنک کنيد (فن، اسپري آب، لباس خيس) • اگر يخ در دسترس مي باشد، از کيسه هاي يخ استفاده کنيد

16. What are the most serious heat illnesses? Heat exhaustion and Heat stroke Heat Exhaustion Heat Stroke Dehydration Untreated heat exhaustionmay progress toheat stroke. Symptoms of either should always be taken seriously Note: Heat exhaustion or heat stroke may develop over a few days.

17. Heat Exhaustion or Heat Stroke? • You can ask these 3 questions. • "What is your name?" • "What day is this?" • "Where are we?" • If a worker can’t answer these questions, • assume it is heat stroke. How do you tell the difference??

19. توجه به گرمايش جهاني کره زمين و تاثير آن در افزايش استرس هاي حرارتي محيط کار در آينده • رشد صنايع و به موجب آن مصرف بيش از حد سوخت هاي فسيلي از يك سو، و افزايش جمعيت جهان و تغيير كاربري اراضي از سوي ديگر، موجب شده است تا پس از انقلاب صنعتي به تدريج تغييرات مشهودي در اقليم كره زمين به وجود آيد. • مصرف سوختهاي فسيلي توسط انسان سبب افزايش در انتشار گاز دي اكسيد كربن و ديگر گازهاي گلخانه اي شده است. همه سناريوهاي دول بين المللي تغيير اقليم و مدلهاي گردش عمومي پيش بيني مي كنند كه افزايش در غلظت گازهاي گلخانه اي مي تواند سطح دماي كره زمين را بالا ببرد.

20. منابع توليد گرما • وسايل و ماشين آلات گوناگون • فرايندهاي توليد • تابش خورشيد • وسايل روشنايي مصنوعي • انسان و شرايط جوي خارج از محيط کار انواع محيط هاي گرم • گرم و مرطوب • گرم و خشک • گرم و تابشي

21. Heat stress in in door environment

24. Heat stress in out door environment

25. استرس هاي حرارتي بعنوان يک عامل زيان آور شغلي در محيط هاي کار

26. Environmental Factors Direct sun, heat and humidity More direct sun, the greater the risk Limited air movement Low or no wind

27. Environmental Factors Hot equipment Engines add more heat Heat reflected from ground or objects Watch out for reflected heat

28. Environmental factors • Physical exertion • What kind of work are you doing? • How hard are you working?

29. Personal risk factors Dehydration Failure to drink enough water can make you dehydrated Loss of electrolytes When you sweat you lose electrolytes Electrolytes are needed for your body to function Illness/fever

30. Personal risk factors Age, weight, and personal fitness Past heat-related illness Medical conditions Heart conditions Diabetes Etc. Certain medications

31. Personal risk factors Diet • Sugar-added drinks • Heavy foods • Alcohol

32. PPE Clothing and Personal Protective Equipment (PPE) • Heavy clothing • Multiple layers • Dark colored clothing • Protective clothing • Vapor barrier clothing • Chemical resistant suits • Respiratory protection

33. دماي هوا • دماي هوا با استفاده از ترمومتر هاي رايج و معمولي (دماسنج خشک) اندازه گيري مي شوند. • گستره دماسنج خشک بين 10 تا 60 درجه سانتيگراد با دقت °C 1 ± باشد. • جريان هوا در اطراف دماسنج خشک نبايد قطع يا محدود شود، سنسور دماسنج بايد در برابر تابش آفتاب و ساير سطوح بازتاب دهنده محافظت گردد .

35. دماي ترWet Bulb Temperature • حداقل دمايي است که بتوان در آن هوا را در فشار ثابت با تبخير آب خشک نمود. روش و وسيله اندازه گيري آن: • دماسنج معمولي که سنسور آن با فيتيله اي مرطوب نگه داشته مي شود.

36. به منظور کاهش خطا در دماسنج هاي تر بايد موارد زير را رعايت کرد: • فتيله قابليت رسانايي آب را داشته و به صورت آستين بدون درز باشد. • براي مرطوب کردن فتيله آب مقطر استفاده گردد. • فتيله در اندازه اي باشد که نه چندان محکم و نه چندان گشاد روي قسمت حساس دماسنج قرار گيرد. • فتيله بايد هميشه تميز باشد و با توجه به آلودگي هوا و شدت آن نسبت به تعويض آن اقدام کرد. • بايد تمامي رويه قسمت حساس دماسنج را بپوشاند و اگر روي دماسنج عمق غوطه وري مشخص شده باشد بايد فتيله تا آن محل را بپوشاند.

37. فاصله آزاد فتيله بايد حدود 2 تا 3 سانتيمتر باشد تا از تاثير دماي آب بر روي دماسنج جلوگيري شود و از خشک شدن فتيله در اثر فاصله زياد نيز پرهيز شود. • به منظور رسيدن به تعادل دمايي در اين دماسنج توصيه مي گردد که حداقل 20 دقيقه صبر نمود و در صورت قرائت يکسان دما پس از سه مرتبه آن را به عنوان دماي تر يادداشت کرد. • بايد دقت نمود که فاصله آزاد فتيله با هواي محيط در ارتباط باشد و در فضاي محصور ظرف قرار نگيرد.

38. دماي تر طبيعي • اثر خنک کنندگي تبخير و حرکت هوا با اندازه گيري دماي تر طبيعي و اعمال آن در شاخص WBGT، در نظر گرفته مي شود. • گستره دماسنج تر بين 5 تا 40 درجه سانتيگراد با دقت 0/5 باشد ضمن آنکه نبايد جريان هوا در اطراف دماسنج تر قطع يا محدود شود، دماسنج بايد در برابر تابش آفتاب و ساير سطوح بازتاب دهنده محافظت گردد . • در روش ديگر مي توان فتيله را حداقل به مدت نيم ساعت قبل از قرائت بوسيله ريختن آب مقطر توسط سرنگ روي آن مستقيماً مرطوب نمود . فتيله بايد هميشه پاکيزه باشد و فتيله نو قبل از استفاده بايد شسته شود. • همچنين براي پرکردن مخزن از آب مقطر استفاده شود. در چنين شرايطي، فيتيله مرطوب بطور مداوم، آب مورد نياز براي تبخير را فراهم مي کند.

39. دماي تابشي Radiant Temperature • دمايي است که با گرماي تابشي منتشره از سطوح داغ متناسب باشد. (اين تابش بيشتر در ناحيه مادون قرمز قرار دارد.) • دماي تابشي با استفاده از يک دماسنج گويسان استاندارد (کره اي توخالي، معمولا از جنس مس(متوسط ضريب نشر 0/95) و مشکي، به قطر 15 سانتي متر يا 6 اينچ که در مرکز آن مخزن يک دماسنج معمولي خشک قرار گرفته است) اندازه گيري مي شود. • گستره دماسنج تابشي بين 20 تا 120 درجه سانتيگراد با دقت 0/5 تا 50 درجه سانتيگراد و دقت 1 تا 120 درجه سانتيگراد باشد. • زمان لازم براي به تعادل رسيدن دماسنج گويسان با محيط و قرائت دماسنج، حداقل 20 دقيقه است.

41. رطوبت • رطوبت مطلق: وزن بخار آب در واحد حجم هوا (g/cm3) • رطوبت نسبي: Relative Humidity نسبت فشار بخار آب موجود در هواي محيط به فشار بخار آب اشباع شده در همان درجه حرارت RH= (P/Ps) × 100

42. روش و وسايل اندازه گيري رطوبت نسبي • روش مستقيم • ترمو هيدرومتر ديجيتالي • روش غير مستقيم • رطوبت سنج چرخان Whirring Hygrometer • رطوبت سنج مکشي (آسمن) Assman (Aspirated) Hygrometer

43. روشهاي مختلف محاسبه رطوبت نسبي • محاسبه بر اساس روابط رياضي • محاسبه بر اساس جداول • محاسبه بر اساس خط کش • محاسبه با استفاده از نمودارهاي سايکرومتري

45. سرعت جريان هوا • وسايلي که براي اندازه گيري سرعت جريان هوا استفاده مي شوند بايد داراي سه مشخصه زير باشند: • حساسيت دستگاه به جهت جريان هوا • حساسيت دستگاه به نوسانات جريان هوا • توانايي تعيين ميانگين سرعت جريان هوا در دوره زماني مشخص

46. برخي روش ها و وسايل اندازه گيري سرعت جريان هوا: • بادسنج پره اي : حساس به تغيير فشار هوا يا گاز • بادسنج حرارتي : بر اساس تغييرات دما بر اثر عبور جريان هوا • دماسنج کاتا : بر اساس ميزان توان سرد شوندگي در اثر عبور جريان هوا

47. آنمومتر حرارتي

48. نقش سرعت جريان هوا در ارزيابي استرس حرارتي • با توجه به آنکه در ارزيابي نهايي شاخص WBGT و مقايسه مقدار اندازه گيري شده با مقادير استاندارد، وضعيت سرعت جريان هوا نيز مورد نياز مي باشد، مي بايست سرعت جريان هوا نيز توسط دماسنج کاتا و يا آنمومتر حرارتي کاليبره شده به دقت اندازه گيري و در گزارش نهايي اعلام گردد.

49. دما سنج کاتا

50. دما سنج كاتا (kata thermometer)  • شبيه دماسنجهاي معمولي( الکلي) است با اين تفاوت كه داراي يك مخزن نسبتا بزرگ به ابعاد 1/5 × 0/57اينچ در پايين است كه از الكلهاي رنگي پر شده است و يك مخزن كوچك در قسمت بالا كه در هنگام گرم شدن و افزايش انبساط ، الكل در مخزن كوچك جمع ميشود ونقش حفاظتي را براي دماسنج ايفا ميكند. • بر روي دماسنج 2 شاخص a و b حك شده است كه فاصله اين دو را رديف سردشوندگي گويند و اختلاف حرارتي اين دو شاخص 3 درجه سانتيگراد يا 5 درجه فارنهايت است. • در پشت دماسنج كاتا عددي نوشته شده كه به فاكتور كاتا معروف است و براي دماسنجهاي مختلف متفاوت است و هر كارخانه فاكتور مربوط به هر كاتا را روي آن حك ميكند. • فاكتور كاتا در واقع معرف مقدار انرژي تبادل يافته بين محيط و كاتا ترمومتر است .