YAZILIM

1. YAZILIM Donanım tek başına bir şey ifade etmez, Donanımları kullanabilmemiz için yazılım gerekli, yani bilgisayarın ruhu.Yazılımları şu şekilde gruplandırabiliriz A-SİSTEM YAZILIMLARI 1-İŞLETİM SİSTEMLERİ 2-HİZMET YAZILIMLARI B-UYGULAMA YAZILIMLARI 1-KELİME İŞLEM YAZILIMLARI 2-HESAP TABLOSU YAZILIMLARI 3-SUNUM YAZILIMLARI 4-DOSYA YÖNETİCİ VE VERİ TABANLARI C-ZARARLI YAZILIMLAR D-PROGRAMLAMA DİLLERİ 1-MAKİNA DİLİ 2-ASSEMBLY DİLİ 3-ORTA SEVİYELİ DİLLER 4-YÜKSEK SEVİYELİ DİLLER 5-ÇOK YÜKSEK SEVİYELİ DİLLER 6-YAPAY ZEKA PROGRAMCILIĞI E-ÖZEL AMAÇLI YAZILIMLAR DERS4

2. A-SİSTEM YAZILIMLARI Uygulama yazılımları ile sistem yazılımları arasında aracılık eden yazılımlardır. 1-İŞLETİM SİSTEMİ YAZILIMLARI (OPERATİNG SYSTEM) -En temel yazılımlardır -Kullanıcı ile donanım arasında ( daha doğrusu uygulama yazılımları ile donanım elemanları arasında) tek aracı yazılımdır. -Bütün donanım birimleri ve yazılımları yönetir -İşletim sistemi olmadan bilgisayar kullanılamaz İşletim sisteminin temel özellikleri şunlardır: MİB ‘ i (CPU) yönetme Ana belleği (RAM) yönetme Harici birimleri, giriş ve çıkış birimleri yönetme Bilgisayar güvenliği ve kontrolünü sağlama İLK İŞLETİM SİSTEMLERİ HER FİRMAYA ÖZGÜ ROM BELLEKLERDE YAZILIRDI.DOLAYISIYLA BİR FİRMANIN ÜRETİĞİ PROGRAM DİĞER İŞLETİM SİSTEMİNDE ÇALIŞMIYORDU.BU DURUM ŞİMDİKİ KULLANILAN ORTAK PLATFORMLU İŞLETİM SİSTEMLERİNİ GETİRMİŞTİR DERS4

3. Donanım Elemanları Uygulama Yazılımları İşletim Sistemleri İnsanların donanım elemanlarını kullanıp yönetebilmesi sadece işletim sistemiyle mümkündür İşletim sistemi olmadan uygulama yazılımlarının çalışması mümkün değildir DERS4

4. 2-HİZMET YAZILIMLARI (UTİLİTY) İşletim sisteminin destek yazılımlarıdır.(format, dosya kopyalama,dosya sıkıştırma…) B-UYGULAMA YAZILIMLARI -İşletim sistemleri kullanıcı için sadece temel işlemleri yapar( dosya açma, kayıt…gibi). Dolayısıyla diğer bütün işlemler için başka araçlar yani uygulama yazılımları geliştirilmiştir. B-KELİME İŞLEM PROGRAMLARI Metin yazma ve düzenleme programlarıdır.Günümüzde en yaygın olarak kullanılanı Microsoft Word B-ELEKTRONİK TABLO VE GRAFİK PROGRAMLARI -Elektronik hesap yapma, -Satır ve sütün dolayısıyla hücre mantığıyla tablolama yapma, -Formüller ile tabloları daha kullanışlı hale getirme -Grafik hazırlama Ör:Mic.EXEL B-SUNUM PROGRAMLARI Konferans, ders, gösteri hazırlama yazılımları.Doğasında slayt ve animatif mantık vardır. Ör:P.Point B-DOSYA YÖNETİCİ VE VERİ TABANI PROGRAMLARI -Büyük miktarda verileri depolama -bu verilere hızlı erişim -verileri kullanma ve üzerinde işlem yapma -gerektiğinde bu verileri raporlama ve sorgulama Ör:Mic. Acces, Dbase, Oracle, SQL DERS4

5. C-ZARARLI YAZILIMLAR ( VİRÜSLER ) Bilgisayar programları ve virüslerine zarar veren yazılımlardır. -Virüsler sadece çalıştırılabilir dosyalara bulaşırlar.Yani; çalıştırılabilir uygulamanın özelliği programın yada daha doğrusu dosyanın belleğe yüklenen kısmıdır.Bilgisayarın Başlat/çalıştır alanına uzantısını yazmaya ihtiyaç duyulmadan çalışan dosyalardır.Uzantıları exe ve com dur. Dolayısıyla virüsler exe yada com uzantılı uygulama dosyalarına bulaşırlar Virüslerin fonksiyonu ( özelliği ve işleyişi ) -çalıştırılabilir olması ( bulaştığı yerde çalışmaya başlar ) -İstediği yere girme ( konuçlanabilme, barınabilme, ele geçirme) -kendi kendine çoğalabilme( üreme , işin kötü tarafı değişik yapıların oluşması) -Aktivasyon ( diğer programları örgütleyip kendi lehine çevirebilme) Virüsten korunma yolları -İşletim sistemi ve internette güvenlik duvarı oluşturma -Antivirüs programları -İşletim sistemini ve diğer yazılımların sürekli güncellenmesi DERS4

6. Antivirüs Programlarının çalışma mantığı Program sistemde ( bilgisayarda ) istenmeyen yabancı programları yok etme mantığına dayanır.Bu olay bazen sisteme zarar veribilir. Örneğin animasyon dosyasını program virüs olarak algılayıp ( belki bu sistemin bir parçası olabilir ) silebilir.Dolayısıyla bu hatalardan ayıklanmış, test edilmiş, akademik kuruluşlarca yazılmış, imza veritabanı çok geniş ve güncel, maddi olarak çok daha fazla yatırım yapılmış antivirüs programı tercih edİlmeli VİRÜS ÇEŞİTLERİ 1-DOSYA VİRÜSLERİ Bu virüsler aslında programların kendisine denilmektedir. Bunlar silinebilir dosyaları (genelde .COM ve .EXE uzantılı dosyaları ) etkilemekte ve o dosya silindiği anda virüs de harekete geçmektedir. Bu virüsler, virüsten etkilenmiş dosyaların disket alışverişi sonucu yayılmaktadır 2-BOOT SEKTÖR VİRÜSLERİ Bu virüsler çok yaygındır; ancak engellenmesi de bir o kadar kolaydır. Bir boot sektörü virüsü, içinde virüs olan bir disketin sürücüde bırakılması ve bilgisayarın tekrar açılmasıyla bilgisayara sızmaktadır. Bilgisayar açılırken disketten boot etmeye çalışır ve virüs disketten sisteme girer. Bu tip virüsleri önlemek için; bilgisayarı açarken sürücüde bir disket olmadığından emin olmak gerekir. Çünkü bu virüsler, fabrika etiketli orijinal yazılımlarda bile bulunabilir. Diskin yapısı bozulursa o disk bir daha kullanılamaz. DERS4

7. 3-MAKRO VİRÜSLER Bir makro virüs, kelime işlemci veya veri tabanı programlarının dili olan makro dilinde yazılır. Bir makro dilinin nasıl kullanıldığını öğrenmek ise kolaydır, bu da bir virüs yaratmanın oldukça kolay olması anlamına gelir. Bu virüslerin bu kadar çok yayılmasının nedeni tek bir kelime işlemci veya veri tabanı dökümanını birden fazla kullanıcının kullanmasından kaynaklanır. Makro virüslerin çoğu virüslü dökümanın bir elektronik posta mesajı ile bir ofis ağı veya Internet aracılığıyla aktarılması ile yayılmaktadır. 4-POLYMORPHİC VİRÜS Her bulaşmada kendisini değiştirmektedir. Bu tür virüslerin imzaları sürekli değiştiği için, hem de bu değişiklik sıklıkla rasgele bir şekilde yapıldığı için normal imza yöntemiyle arandıklarında tespit edilemeyebilir. Antivirüs programları bu tür virüsleri yakalamak için tahmin yürütmeye dayalı özel teknolojiler kullanmaktadır. 5-STEALTH (CASUS) VİRÜSÜ Kendisini antivirüs programlarından korumak için özel yöntemler kullanmaktadır. Bu tür virüsler çoğunlukla DOS'u etkilemektedir. 6-EVCİL VİRÜS Çoğunlukla araştırma laboratuarında yaşamaktadır. Dış dünyaya çıkamamıştır DERS4

8. D-PROGRAMLAMA DİLLERİ Bütün Programların ( işletim sisteminden tutupta kullanıcıya en yakın olan uygulama yazımlarına kadar) yazıldığı, üretildiği programlardır. Genel olarak şöyle sınıflandırabiliriz. 1-MAKİNA DİLİ ( 1 VE 0) 2-ASSEMLY DİLİ ( 1 VE 0 LARDAN OLUŞAN ADRESLERİ KAREKTERLERLE TEMSİL EDİLİR ( ÖR:AX= 0011000000111001b GİBİ) 3-ORTA SEVİYELİ DİLLER ( ÖR:C,C++,C#,JAVA) 4-YÜKSEK SEVİYELİ DİLLER(ÖR:PASCAL,BASİC) 5-ÇOK YÜKSEK SEVİYELİ DİLLER ( ÖR:DAT.NET) 6-YAPAY ZEKA( ROBOT PROGRAMCILIĞI YADA İNSANIN MAKİNASINI YAPMA DENEBİLİR.ÖR:PROLOG) ***ÇEKİRDEĞE, İLK KATMANA YANİ DONANIMA YAKIN OLAN DİLLER MAKİNA DİLİ OLARAK İFADE EDİLİRLER ( BURADA MAKİNA DİLİ VE ASSEMLY).BUNLARLA KODLANAN YAZILIMLAR ÇOK HIZLI ÇALIŞIRLAR.ÇÜNKÜ ARACI PROGRAM(DERLEYİCİ YADA ÇEVRİCİ DE DENEBİLİR) YOKTUR ****ÇEKİRDEKTEN UZAK OLAN YAZILIMLAR (3,4,5,6 NOLU ) ARACI PROGRAMA (DERLEYİCİ(COMPİLER) YANİ MAKİNA DİLİNE ÇEVRİLMEYE İHTİYAÇ DUYARLAR.DOLAYISIYLA YAVAŞ ÇALIŞIRLAR.ÇÜNKÜ PROGRAM ÇEKİRDEK DÜZEYDE ÇALIŞANA KADAR ARADA BİRÇOK PROGRAM ÇALILIŞIR DERS4

9. E-ÖZEL YAZILIMLAR Özel yazılımlar yukarıdaki yazılım guruplarına girmeyen kişiye, bir firmaya yada bir sisteme ( ör: bir üretim işletmesinin sipariş girişinden çıkış işlemine kadar bütün süreçlerin modül modül ( sipariş modülü, üretim planlama modülü, üretim modülü, kalite modülü, sevkiyat modülü) kodlandığı programlardır. Özellikle bu programların ve bütün programların geliştirilmesinde izlenen yol haritası şu şekildedir 1-Problemin yada sistemin tanımlanması -Program yazılmadan önce o sistem ( örnek olarak üretim işletmesinin bütün çalışma süreçleri) çok net bir şekilde tanımlanıp öğrenilmelidir.Gerekirse örnekte ki üretim işletmesinde ki bütün departmanlarda personel gibi çalışılmalıdır. **Ve bu süreç çok dikkat gerektiren aşamadır.Dolayısıyla çok analitik düşünülüp gelecekte de sektörde ( o sistemin sektörü) neler olunacağı tahmin edilerek yapılmalıdır (YANİ PROGRAMCI ÇOK YÖNLÜ, OBJEKTİF DÜŞÜNÜP GELECEĞİ GÖRMEK DURUMUNDADIR) **PROGRMCI BÜTÜN SEKTÖRLERİ VE BÜTÜN BİLİMLERİ BİLMEK ZORUNDADIR **MATEMATİKSEL VE DİĞER SAYISAL BİLİMLER PROGRAMCILIĞIN ALT YAPISIDIR **GEREKİRSE DÜNYAYI YENİDEN MODELLEYECEK ( TASARLAYACAK) DÜNYA GÖRÜŞÜNE SAHİP OLMALIDIR **BİLİMSEL VE MADDECİ DÜŞÜNÜŞ YAPISINA SAHİP OLMALIDIR. DERS4

10. 2-Algoritmanın hazırlanması -Sistem ( örnekte üretim iletmesinin sistemi) modül modül ayrılmalı, sistemdeki gerçek harekete göre bu modüller sıraya dizilmeli, bu modüllerdeki bütün veriler ve süreçler tanımlanmalı Örnek olarak üretim işletmesinin sistemindeki gibi 1-sipariş modülü( önce firmaya sipariş gelir) 2-planlama modülü( gelen siparişler üretimden önce planlanır) 3-işletme modülü ( planlamaya göre üretim yapılır) 4-kalite modülü ( üretilenlerin standartlara uyumluluğu denetlenip belgelenmek zorundadır) 5-sevkiyat modülü ( en sonunda ürünler müşterilere ulaştırılmak zorundadır) -işte bütün bu modülerin bütün verileri ve hareket süreçleri tanımlanır. 3-Akış diyagramları -algoritmada tanıtlanan modüllerin bilgisayar dünyasına uygun olarak daha ayrıntılı ve daha da önemlisi bilgisayar mantıksal hareket süreçlerine uygun olarak şekillerle gösterilmesidir. DERS4

11. 4-Kodlama ( bilgisayarla konuşma sanatı) -Bilgisayara işlemlerin yaptırılacağı kod ve semboller dizisidir. -Çok dikkat ve sabır gerektiren bir iştir ( Uzaya fırlatılan Apollo uydusunun kodlarında sadece “-” yani bildiğimiz tire işaretinin unutulması nedeniyle uydu inflak etmişti( parçalanmıştır.) 5-Derleme ve programın çalıştırılması ( makine diline çevrilme) -Yazdığımız kodların ( örnek : İf a=0 then b=12. sınıflar) 1 ve 0 lı sisteme indirgenmesi, yani çevrilmesi ( compile ).Bu derleme esnasında yapısal hatalar ( yani kod imla hataları) giderilir 4-Test etme Mantıksal hataların giderildiği ve programın sisteme uygunluğunun test edildiği süreçtir.Bu aşamada gerçek dünyada ki ( örnekte işletmede ) hareket sanal dünyada denenip test edilir.Kesinlikle gerçeğe uygun denenip test yapılmalıdır.Hazırlık ve kodlama süreci kadar zaman alır. DERS4

12. BİLGİSAYAR AĞLARI Birden çok bilgisayarın birbirine bağlanarak kaynakları paylaşmaktır.Bu kaynaklar, yazıcı, hard disk, modem, dosya…daha birçok şey. Bir ağın oluşabilmesi için minimum iki makineye, bunlara takılı olarak ağ kartlarına ve de bağlantıyı sağlamak içinde kabloya ihtiyaç vardır. Ağların Gelişimi ve Ağ Teknolojileri 1-Ana Makine (MainFrame) Modeli: -Bilgisayar ağlarının ilk başlangıç noktasıdır -Sistemde bir tane ana makine( MainFrame ), bu makinada kendine ait işlemci, harddisk ekran, klavye ve terminallerin bağlandığı seri portlar vardır; en az bir tanede terminal vardır ( aptal makine) ve bu terminallerin ekran ve klavyesi vardır. -Terminaller sadece ekran görevi gördüğünden bütün işlemler ana makinada gerçekleşirdi.Ana makinanın bozulması sonucunda bütün sistem çökerdi. 2-stemci / Sunucu (Client/ Server) Modeli: İstemci/Sunucu modeli ile pasif terminaller yerine kendi baslarına işlemler yapabilen ve kendi sabit disklerinde programlar saklayabilen makineler geldi. Böylece her istemci kendi baslarına belirli işlemleri yerine getirebilmekte, yetersiz durumda kaldıklarında ise o ise özelleşmiş olan sunuculara başvurmakta idiler. veri tabanı ya da web gibi uygulamalarda bir sunucuya erişilmesi gibi. DERS4

13. 3-Eslenik Ag (Peer to Peer) Modeli: Sunuculara ihtiyaç duyulmayan ağlardır.Bu ağlarda makineler yaklaşık özelliklerde idi ve isleyiş olarak birbirlerine üstünlük sağlamıyorlardı Büyüklüklerine Göre Aglar DERS4

14. LAN (Local Area Network) Yerel Alan Agı: Kurulabilecek en küçük çaplı ağ olmakla birlikte büyüklükleri bir oda veya bir binayla sınırlı kalmayıp 1 km'ye kadar çıkabilmektedir. Örneğin küçük ve orta dereceli kurumların ağları. WAN (Wide Area Network) Geniş Alan Ağı: Aralarında 1 km'den fazla mesafe lan LAN ların birleşmeleriyle meydana gelirler. MAN (Metropolitan Area Network) Metropol Alan Ağı: WAN'ların şehir bazında ya da şehirler arası birleştirilmeleriyle oluşur, fakat günümüzde MAN kavramı kullanılmamakta, yerine WAN terimi tercih edilmektedir İnternet: İnternet tam anlamıyla ağlar arası ağdır. Bu kavramı açmak gerekirse büyük küçük binlerce ağın birleşmesinden oluşmuş en büyük ağdır. Ağ Topolojileri Ağın fiziksel yapısı, kablolarla bağlantı seklidir. Temel 3 topoloji vardır.Bunlar Bus, Ring ve Star bağlantıdır. DERS4

15. Bus topoloji Doğrusal bir hat üzerinde kurulmuş bir yapıya sahiptir. Makineler kabloya T-konnektörler aracılığıyla bağlanırlar ve kablonun rezistansını düşürmemek için açıkta kalan iki ucuna sonlandırıcılar takılır. 10 mps hızda çalısır. Bir makinede veya kablonun herhangi bir noktasında oluşan arıza tüm sistemin çalışmasını engeller. Bu dezavantajına rağmen kurulumu en kolay yapı olduğu için tercih edilmektedir. Maksimum kapasitesi 10-12 makine olup, iki makine arası maksimum mesafe ince es-eksenli (thin coaxial) kablo kullanıldığında 185 m, kalın es-eksenli (thick coaxial) kablo kullanıldığında 500 metredir. DERS4

16. Ring topoloji Kuyruk yapısındaki bir ağın sonlandırıcıların çıkarılarak iki ucunun birleştirilmesiyle oluşan ağ yapısıdır. En yaygın uygulaması IBM'e ait olan Token Ring topolojisidir. 4 mps veya 16 mps hızda çalışır. Kuyruk yapısının tüm özelliklerini taşımakla birlikte ağda bulunan düşük hızlı bir kart tüm sistemi yavaşlatır. Zincir yapısında ağda var olduğu düşünülen sanal bir jeton (token) tüm makineleri sırayla dolaşır ve bilgi alışverişi bu şekilde sağlanır. DERS4

17. Star topoloji Diğerlerinden farklı olarak, kablo,konnektör ve ağ kartına ek olarak hub,switch gibi diğer cihazlar kullanılarak oluşturulan ağdır. Bilgisayarlarla bağlantı cihazının (hub gibi) maksimum mesafesi 100 metredir.Her bilgisayarın bağlantısındaki problem yalnızca onun çalışmasını engellerken, ağdaki diğer cihazlar çalışmalarına devam ederler. Ancak bağlantı cihazlarındaki (hub, switch) problemler, o cihaza bağlanan tüm cihazların çalışmasını engeller. Diğerlerine göre daha güvenilir fakat pahalı çözümler sunar. DERS4

18. OSI Katmanları Ağ haberleşmesinde 7 katmandan oluşan OSI (Open System Interconnection) açık sistemler arası bağlantı kurallarını belirlemiştir. Bir ağ oluşturmak için fiziksel gereksinimlerin dışında, cihazların haberleşebilmeleri için ortak bir anlamsa biçimine yani bir takım protokollere ihtiyaç duyulur. Her protokolün çalıştığı katman yaptığı ise göre değişmektedir. Bu bahsedilen katmanlar su şekilde sıralanmaktadır: 7 Uygulama / Application 6 Sunum / Presentation 5 Oturum / Session 4 Tasıma / Transport 3 Ag / Network 2 Veri iletim / Data Link 1 Fiziksel / Physical Uygulama katmanı kullanıcıya en yakın olan ve programla iletişimini sağlayan katman, fiziksel katman ise en uzak olan ve kablodaki veri transferini içeren katmandır. Bir veri demeti, programın uygulama katmanından fiziksel katmana kadar çeşitli işlemlerden geçip (enkapsüle edilip), kablo üzerinden ağa ve oradan da diğer bilgisayarlara ulaşıp tam tersi isleme tabi tutularak, uygulama katmanına çıkarak diğer kullanıcılara iletilir. İnternette ve ağ uygulamalarında yaygın olarak kullanılan TCP/IP protokolünün uygulanmasında ise 6 ve 5 numaralı katmanlar uygulama katmanının içine dahil edilir ve sonuç olarak ortaya melez (hybrid) bir yapı ortaya çıkar. DERS4

19. Yükseltici (Repeater): Kablonun kapasitesinden daha fazla mesafelere bağlantı kurulması gerektiğinde araya bir yükseltici konularak sinyalin güçlendirilmesini sağlayan cihazdır. Hub: Yıldız yapısındaki ağlarda merkezi bağlantıyı sağlayan cihazdır portlara makineler takılır. Modem: Bilgisayarın dijital sinyallerini analoga çevirerek kablo üzerinden iletilmesini sağlayan cihazdır. DERS4