آزمایشگاه رفرانس بهداشت حرفه ای اصفهان بخش عوامل شیمیایی

2. آزمایشگاه رفرانس بهداشت حرفه ای اصفهان بخش عوامل شیمیایی بخش آزمایشگاه عوامل شیمیایی تهیه کننده : احمد خاکساری کارشناس مسئول آزمایشگاه بهداشت حرفه ای اصفهان

3. بخش های مختلف آزمایشگاه عوامل شیمیایی • بخش تجهیزات قرائت مستقیم • بخش نمونه برداری از آلایندههای هوا • بخش آماده سازی نمونه ها • بخش آنالیز دستگاهی

4. بخش تجهیزات قرائت مستقیم • کاغذهای معرف • محلول های معرف • دتکتورتیوپهای بلند مدت وکوتاه مدت • گازیابهای تک منظوره • گازیابهای مولتی وارن

5. کاربرد لوله های آشکار ساز: بنزن تولوئن اتانول CO و بسیاری از مواد دیگر.....

6. دتکتور تیوپهای کوتاه مدت • لوله های هستند به طول 11 سانتی متر وقطرخارجی 6 میلی متر وقطر داخلی 4 میلی متر که از مواد جاذب جامد وواکنش دهنده پر شده است ودر اثر واکنش با آلاینده شیمیایی تغییر رنگ ایجاد میشود که طول تغییر رنگ برابر میزان آلودگی بر حسب ppm می باشد • مشخصات این دتکتور تیوپها درجه بندی بر حسب ppm و تعداد ضربه ای که توسط پمپ باید زده شود (n ) می باشد

7. پمپهای مورد استفاده جهت دتکتور تیوپهای کوتاه مدت • پمپ آکاردئونی دستی با حجم 100 سی سی در هر ضربه • پمپ پیستونی دستی با حجم 100 سی سی در هرضربه • پمپ کوانتیمتر مدل 1 با قابلیت برنامه ریزی اتوماتیک جهت ضربه زدن با حجم 100 سی سی در هر ضربه • پمپ کوانتیمتر مدل 1000 با قابلیت برنامه ریزی اتوماتیک جهت ضربه زدن با حجم 100 سی سی در هر ضربه

8. روش اندازه گیری با دتکتور کوتاه مدت • ابتدا با وارد کردن سر دتکتوربه داخل روزنه پمپ دو سر دتکتور شکسته میشود سپس با توجه به جهت فلش روی دتکتور دتکتور به پمپ وصل میشود سپس با توجه به تعداد ضربه (n=5 ) ضربه به پمپ زده میشود وهوااز داخل دتکتورعبور داده میشود تا تغییر رنگ ایجاد شود انتهایی ترین نقطه تغییر رنگ قرائت میشود وبر حسب ppm گزارش میشود

9. دتکتور تیوپهای بلند مدت • این دتکتور تیوپها دارای درجه بندی برحسب میکرولیتر می باشد وبرای نمونه برداری نیاز به یک پمپ با دبی پایین به نام پلی متر دارد • ابتدا دو سر دتکتور شکسته میشود واز طریق فلش روی دتکتور آن را به پمپ وصل می کنیم سپس پمپ را روشن ومرتبا به دتکتور نگاه میکنیم تا تغییر رنگ در دتکتور ایجاد شود به محض تغییر رنگ پمپ را خاموش می کنیم ودتکتور تیوپ را از پمپ خارج می کنیم وطول تغییر رنگ را بر حسب میکرو لیتر یاد داشت می کنیم

10. روش محاسبه • حجم هوای عبوری از روی دتکتور را بر حسب لیتر محاسبه می کنیم: • n2-n1)*k) = حجم هوای عبوری بر حسب لیتر • طول تغییر رنگ در دتکتور بر حسب میکرولیترخوانده میشود • از تقسیم میکرولیتر خوانده شده بر حجم هوای عبوری بر حسب لیتر غلظت بر حسب ppm بدست می اید

11. گازیابها • مکانیسم عمل گاز یابها بر اساس واکنش شیمیایی است که این واکنش شیمیایی در گازیاب با توجه به میزان آلودگی بر حسب ppm گزارش میشود وچنانچه از حد خاصی بالاتر رود به صورت آلارم هشدار خواهد داد • گازیابها به دودسته تقسیم میشود : • 1- گازیابهای تک منظوره نظیر ازن سنج – کلر سنج و...

12. 2- گازیابهای مولتی وارن یا چند منظوره : این گازیابها دارای چندین سنسور هستند که چند نوع گاز را در آن واحد اندازه گیری می کنند

13. بخش نمونه برداری از آلایندهها • پمپهای نمونه برداری هوا با دبی های پایین –متوسط - دبی بالا • وسایل جمع آوری نمونه ها : فیلترهلدرها – سیکلونها – بابلرها – ایمپینجرها – جاذبهای جامد – فیلترها • وسایل کالیبراسیون • وسایل حمل نمونه به آزمایشگاه

14. پمپهای نمونه برداری • پمپ نمونه برداری LOW FLOWبا دبی زیر 500 سی سی در دقیقه برای نمونه برداری با جاذبهای جامد نظیر ذغال فعال • پمپ نمونه برداری فردی SKC-GILIAN-SIBATA,…با دبی 5-1 لیتر در دقیقه برای نمونه برداری با فیلترها وبابلر ها وایمپینجرها • پمپهای با دبی 45-25 لیتر در دقیقه برای نمونهای محیطی با دبی بالا نظیر آلایندههای زیست محیطی

15. وسایل نمونه برداری آلودگی هوا

16. فیلتر هلدر ها • فیلتر هلدرهای 3 قسمتی از جنس پلی استایرن با قطر 37 و25 میلی متر جهت نمونه برداری گرد وغبارکلی –فیوم فلزی – میستهای روغن • IOM نوع جدیدی از فیلترهلدر ها با قطر 25 میلی متر جهت نمونه برداری گرد وغبارکلی • فیلتر هلدرهای دالانی با قطر 25 میلی متر جهت نمونه برداری از ذرات آزبست

17. سیکلونها • جهت نمونه برداری از گرد وغبار قابل استنشاق از وسایلی به نام سیکلون ( مینی سیکلون ) استفاده میشود که قادر اند گرد وغبارهای زیر 5 میکرون (RES ) را نمونه برداری کنند • از جنس آلومینیومی یا پلی اتیلنی یا پلی استایرن ساخته میشود • سیکلون در منطقه تنفسی کارگر نصب ونمونه برداری انجام میشود

18. بابلرها وایمپینجرها • در داخل این وسایل گاز شوی محلول جاذب ریخته میشود وسپس با دبی 1 لیتر در دقیقه نمونه برداری انجام میشود مکانیسم عمل بابلرها وایمپینجرها بر اساس جذب درون مایع انجام میشود • گازشویها دارای یک مخزن مدرج جهت محلول جاذب می باشند ودارای یک نازل جهت انتقال هوا به درون محلول هستند ویک خروجی که به پمپ نمونه برداری وصل میشود

19. بطری های گاز شوی • بطريهاي گازشوي • بابلرهاي متخلخل • بطريهاي نمونه گير با لوله هاي مارپيچي • ستون هاي حاوي گوي هاي شيشه اي

20. فیلترها • فیلتر ها دارای سه مشخصه هستند • جنس • قطر • پورسایز جنس قطر وپورسایز فیلترها با توجه به متد وروش نمونه برداری ووسایل اندازه گیری انتخاب میشود

21. انواع فیلترها • فیلتر PVC: برای نمونه برداری گرد وغبارهای معدنی وآلی از این فیلترها استفاده میشود • فیلتر ممبران : برای نمونه برداری فیوم های فلزی استفاده میشود همچنین برای شمارش الیاف آزبست از این فیلترها استفاده میشود • فایبر گلاس : برای نمونه برداری بعضی از گرد وغبار خصوصا گرد وغبار های حرارتی کاربرد دارند • فیلتر تفلون : برای گرد وغبارهای بیولوژیکی ومیکروبی نظیر قارچها کپکها و...

22. جاذبهای جامد • لوله های ذغال فعال چارکل تیوپ • سیلیکاژل تیوپ • آلومیناژل • لوله هایی هستند به طول 7 سانتی متر وقطر خارجی 6 میلی متر وقطر داخلی 4 میلی متر که از دو قسمت سمپل وشاهد تشکیل شده است وبا مش مشخصی از ذرات جاذب جامد پر شده است

23. جاذب های سطحی جاذب های سطحی دارای دو بخش عقب و جلو هستند در صورتیکه که الاینده در بخش عقب بیشتر از1/10 بخش جلویی باشد نمونه فاقد اعتبار میباشد آلاینده به مرور جاذب را ترک نموده و خارج می شود . در نتیجه باید سریعا آنالیز گردد.

24. بخش آماده سازی نمونه ها • آماده سازی نمونه های فیلتری در روش گراوی متری : برای توزین فیلترها موارد زیر باید اعمال شود : • 24 ساعت فیلتر باید درون دسیکاتور قرار گیرد • برای انتقال فیلتر به ترازو از پنس استفاده شود • برای جابجایی فیلتر ها نهایت دقت اعمال شود • برای توزین از ترازوی 0/01 میلی گرم استفاده شود • در صورتی که از IOM استفاده شده است فیلتر با ضمائم وزن شود

25. آماده سازی نمونه ها ادامه • آماده سازی فیلتر های حاوی فیوم فلزی : • ابتدا فیلتربا پنس پلی اتیلنی به بشر 100 سی سی انتقال داده میشود • روی فیلتر 10 سی سی اسی نیتریک غلیظ ریخته شود • بشر روی هات پلیتن قرار داده شود ودمای هات پلیت روی 140 درجه تنظیم گردد • درب بشر با شیشه ساعت بسته شود • پس هضم فیلتر وتبخیر اسید پسازتشکیل رسوب سفید رنگ در ته بشر عملیات خاکستر سازی را متوقف می نمایم پس از سرد شدن بشر 10 سی سی اسید نیتریک 10درصد به بشر اضافه نموده ونمونه را آماده تزریق به دستگاه اتمیک ابزوبشن می نماییم • آماده سازی فیلترهای حاوی آزبست توسط بخارات استن انجام میشود وفیلتر روی لام فیکس شده وجهت شمارش الیف آزبست آماده میشود

26. آماده سازی نمونه های جاذب مایع وجامد • نمونه های جاذب مایع که از ایمپینجر ویا بابلر خارج میشود درون یک ارلن ریخته ومعرف های مورد نیاز طبق دستورالعمل هر متد به آن اضافه شده ونمونه ها جهت آنالیز دستگاهی با دستگاه اسپکتروفوتومتری یا گاز کروماتوگرافی آماده میشود 0 • آماده سازی نمونه های جاذب جامد: ابتدا دو قسمت سمپل وشاهد لوله های ذغال فعال را در درون ظروف کوچک دربسته با درپوش مخصوص ریخته وبه هر کدام 1 سی سی کربن دی سولفید اضافه نموده وبه مدت 2 ساعت در آزمایشگاه نگه داری می کنیم پس از 2 ساعت می توانیم با گاز کروماتوگرافی قرائت نماییم در صورت آماده نبودن دستگاه گازکروماتوگرافی نمونه ها را در یخچال نگهداری می کنیم 0

27. روش های آنالیز نمونه ها • روش گراوی متری • روش اتمیک ابزوبشن • روش اسپکتروفوتومتری • روش گازکروماتوگرافی • روش x-ray • روش شمارش با میکروسکوپ فاز کنتراست

28. روش گراوی متری • این روش برای تعیین غلظت اکثر گرد وغبار های آلی ومعدنی درهوا به کار می رود • در این روش از یک ترازوی حساس با دقت 0/00001 گرم یا 0/01 میلی گرم استفاده میشود • فیلترهای حاوی گرد وغبار پس از قرارگیری به مدت 24 ساعت در دسیکاتور با ترازو وزن شده ومیزان گرد وغبار موجود روی فیلتر اندازه گیری میشود وبا توجه به حجم هوای نمونه برداری غلظت بر حسب میلی گرم بر متر مکعب هوا محاسبه میشود

29. روش اتمیک ابزوربشن • برای تعیین فلزات در نمونه های هوا آب خاک ومواد غذایی ونمونه های بیولوژی از دستگاه اتمیک ابزوبشن استفاده میشود • آماده سازی هر کدام از نمونه ها براساس متد های مخصوص آن ماده انجامک میشود ونمونه ها پس از آماده سازی با دستگاه اتمیک ابزوبشن خوانده میشود • دستگاه اتمیک ابزوبشن برای هر عنصر یک هالو کاتد لامپ مخصوص آن عنصر را دارد وتعداد عناصری که دستگاه میتواند تعیین مقدار کند بستگی به تعداد لامپهای موجود دستگاه دارد • برای اندازه گیری غلظت هر عنصر ابتدا باید محلول های استاندارد آن عنصر ساخته شود وسپس با توجه به غلظت استاندارد ها غلظت نمونه مجهول محاسبه گردد

30. دستگاه اتيميك ابزوربشن

31. روش گاز کروماتوگرافی • بسیاری از ترکیبات شیمیایی آلی توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی تعیین مقدار می شود در این روش نمونه ها پس از جمع اوری بر روی کربن اکتیو ویا سیلیکاژل تیوپ در آزمایشگاه توسط کربن دی سولفید باز یافت شده وتوسط سرنگ میکرولیتری به دستگاه گازکروماتوگرافی تزریق می شود پس از عبور نمونه از ستون گازکروماتوگرافی نمونه ها جداسازی شده وبه ترتیب به دتکتور TC یا FID می رسد وتوسط دتکتور شناسایی می گردد وبه صورت پیک در مانیتور ظاهر میشود ابتدا نمونه استاندارد به دستگاه تزریق شده وپیک استاندارد ثبت می گردد سپس نمونه به دستگاه تزریق میشود تا تعیین مقدار گردد

32. دستگاه گازكروماتوگرافي

33. روش اسپکتروفوتومتری • در این روش نمونه ها در طول موج خاصی که نمونه جذب دارد خوانده میشود ابتدا توسط بلانک دستگاه صفر میشود وسپس نمونه محلول در داخل بلانک توسط دستگاه خوانده میشود چنانچه ماده در طول موج 400-200 نانومتر جذب داشته باشد با اسپکتروفوتومتر UV وچنانچه در طول موج 900-400 نانومتر جذب داشته باشد با اسپکتروفوتومتر VIS خوانده میشود

34. بخش ساخت محلول های استاندارد • برای تعیین میزان غلظت آلایندهها ابتدا برای هر دستگاه آنالیز نیاز به ساخت محلول های استاندارد می باشد که طبق دستورالعمل هر متد استانداردها ساخته میشود برای این کار ابتدا محلول استاندارد مادر( استوک ppm1000 ) ساخته میشود به عنوان مثال برای ساخت استوک سرب یک گرم پودرسرب خالص را در50سی سی اسید نیترک 2 مولار حل می کنیم وبه حجم یک لیتر می رسانیم ویا 598/1 گرم نیترات سرب را در100 سی سی آب مقطر 2بار تقطیر حل کرده وبه حجم یک لیتر می رسانیم تا استوک 1000ppm ساخته شود سپس با این استاندارد سایر استاندارد های مورد نیاز با توجه به نوع نمونه ودقت روش ساخته میشود

35. دستگاه اسپكتروفتومتر(uu-vis)

36. اسپکتروفتومتری IR برای ترکیباتی نظیر: ترکیبات آلی اتیلن اتان پروپان بوتان CO CO2

37. اسپکتروفتومتری UV برای ترکیباتی نظیر: ترکیبات کربونیل ترکیبات آروماتیک ترکیبات چند حلقوی ترکیبات خطی اشباع نشده NH3 NOX O3 SO2...........

38. ترازوي حساس با دقت mg0.01 • موادي كه به روش گراوي متري تعيين مقدارميشوند توسط فيلترنمونه برداري وتوسط ترازوي mg0/01 تعيين مقدارميشوند نظير: گردوغبارنيترات آمونيوم - سولفات آمونيوم -ذغال -پنبه -ايندوسولفان - گاليوم - ميست گليسيرين - گرافيت -كائولين -پشم شيشه - ميست روغن معدني - سيمان - تالك - تيتانيوم دي اكسايد - استئارات روي و...

39. دستگاه اتميك ابزوربشن شعله ایphilips( AA) جهت تعيين غلظت فيوم فلزي درهواي محيط كار- آب - خاك - مواد غذايي - مواد بيولوژيكي و... ازدستگاه اتميك استفاده ميشود باتوجه به 10 لامپ موجود در آزمايشگاه بهداشت حرفه أي فلزات زيرقابل اندازه گيري مي باشد : سرب - كروم - نيكل - مس - كادميوم - سلنيوم - آرسنيك - آهن - قلع - آلومنيوم - در صورت فراهم شدن لامپ سايرفلزات نظيرلامپ منگنز- منيزيوم سديم- موليبدن و... اين فلزات نيزقابل اندازه گيري هستند.

40. دستگاه اتميك ابزوربشن perkinelmerهمراه با کوره گرافیت وسیستم ویپر ژنراتور ( AAG) • جهت تعيين غلظت فيوم فلزي درهواي محيط كار- آب - خاك - مواد غذايي - مواد بيولوژيكي و... ازدستگاه اتميك استفاده ميشود • باتوجه به 20 لامپ موجود در آزمايشگاه بهداشت حرفه أي فلزات زيرقابل اندازه گيري مي باشد : • جیوه – سیلیس – آرسنیک – روی – مس – آهن – نیکل – آلومینیوم – استرانسیوم – باریوم – کلسیم – کروم – نقره – سلنیوم – فسفر – منیزیوم – سرب – کادمیوم – کبالت -

41. دستگاه اسپكترفتومتر UV - VIS • آلاينده هايي كه به صورت محلول در طول موج 900 -200 نانومتر جذب داشته باشند توسط اين دستگاه قابل اندازه گيري هستند .نظير: آمونياك - دي متيل هيدرازين - فرمالدئيد - كتن - نيتروؤن دي اكسايد - ازن - فسژن - استي بين - آرسين - كروميوم - سرب و...

42. اسپکتروفوتومتر vis • آلاينده هايي كه به صورت محلول در طول موج 900 -400 نانومتر جذب داشته باشند توسط اين دستگاه قابل اندازه گيري هستند .نظير: سرب - آمونياك - فرمالدإيد - كتن - كروميوم -...

43. گازکروماتوگرافیunicam اندازه گیری گازها وبخاراتی که به روش گازکروماتوگرافی انجام میشود. ( دستگاه در حالت تعمیر است وقرار است مجددا راه اندازی شود )

45. موفق باشيد