HEN PHEÁ QUAÛN

1. HEN PHEÁ QUAÛN

2. MUÏC TIEÂU Neâu ñònh nghóa hen Neâu caùc yeáu toá nguy cô cuûa hen Trình baøy sinh lyù beänh cuûa hen Chaån ñoaùn vaø phaân baäc hen Trình baøy caùc thaønh phaàn trong quaù trình kieåm soaùt hen

4. 1. ÑÒNH NGHÓA Hen : tình traïng vieâm maïn tính ñöôøng daãn khí.Tình traïng vieâm naøy laøm cho ñöôøng daãn khí trôû neân deã nhaïy caûm, gaây ra nhöõng ñôït ho, khoø kheø, khoù thôû vaø naëng ngöïc taùi ñi taùi laïi, ñaëc bieät laø ban ñeâm vaø gaàn saùng. Nhöõng ñôït naøy thöôøng lieân quan ñeán tình traïng taéc ngheõn ñöôøng daãn khí lan toûa, vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau vaø coù theå hoài phuïc hoaëc töï nhieân hoaëc do ñieàu trò.

5. Chöa xaùc ñònh roõ nguyeân nhaân cuï theå Keát quaû cuûa söï phoái hôïp nhieàu yeáu toá nguy cô, goàm yeáu toá baûn thaân vaø yeáu toá moâi tröôøng. 2. BEÄNH NGUYEÂN

6. 2.1 Yeáu toá baûn thaân Di truyeàn: 35-70% tröôøng hôïp bò hen coù lieân quan ñeán yeáu toá di truyeàn. Cô ñòa dò öùng: 50% tröôøng hôïp bò hen coù lieân quan ñeán dò öùng. Giôùi tính: ôû treû em nam/nöõ = 2:1, daäy thì 1:1. Sau ñoù, nöõ nhieàu hôn nam.

7. 2.2 Yeáu toá moâi tröôøng Yeáu toá khieán moät ngöôøi deã bò hen trôû thaønh beänh hen: Dò nguyeân: maït nhaø, loâng thuù nuoâi, con giaùn, naám moác,phaán hoa Hoùa chaát ngheà nghieäp Khoùi thuoác laù, oâ nhieãm moâi tröôøng, thuoác khaùng vieâm khoâng steroid, …

8. Allergens:

9. Yeáu toá kích phaùt côn hen: Dò nguyeân Nhieãm truøng hoâ haáp: vi truøng hay sieâu vi Thöùc aên Khoâng khí oâ nhieãm Khoùi thuoác laù Thay ñoåi thôøi tieát Gaéng söùc, xuùc caûm maïnh Caùc chaát kích thích nhö nöôùc hoa xòt phoøng, muøi sôn, …

10. 3. SINH BEÄNH HOÏC Yeáu toá nguy cô (thuùc ñaåy hen) VIEÂM Taêng ñaùp öùng ñöôøng thôû Taéc ngheõn luoàng khí Trieäu chöùng Yeáu toá nguy cô (khôûi phaùt côn hen)

11. Thöôøng veà ñeâm hoaëc gaàn saùng Ho, khoø kheø, naëng ngöïc, khoù thôû Côn taùi ñi taùi laïi Trieäu chöùng giaûm ñi khi duøng thuoác giaõn pheá quaûn hay töï heát Cô ñòa dò öùng: chaøm, vieâm muõi dò öùng… 4. LAÂM SAØNG

12. TRIEÄU CHÖÙNG THÖÏC THEÅ Khoù thôû, khoø kheø, tieáng “oàn”, chuû yeáu thì thôû ra. Co keùo cô hoâ haáp phuï. Gioïng noùi ngaét quaõng, traïng thaùi kích ñoäng. Nghe phoåi: ran rít ran ngaùy 2 beân phoåi / bình thöôøng / aâm pheá baøo giaûm nhieàu 2 beân vaø khoâng nghe ñöôïc ran.

13. Hoâ haáp kyù Löu löôïng ñænh kyù XQ phoåi 5. CAÄN LAÂM SAØNG

14. HOÂ HAÁP KYÙ

15. Ñöôøng cong löu löôïng – theå tích cuûa hoâ haáp kyù bình thöôøng HOÂ HAÁP KYÙ

16. HOÂ HAÁP KYÙ FEV1/FVC : 74% PEF : 40%, taêng 75% sau thöû thuoác

17. Chaån ñoaùn hen seõ ñöôïc thieát laäp neáu Hoâ haáp kyù chöùng toû beänh nhaân coù hoäi chöùng taéc ngheõn ñöôøng daãn khí (FEV1/FVC hoaëc FEV1/VC < 75%) vaø coù ñaùp öùng vôùi thuoác giaõn pheá quaûn Tieâu chuaån ñaùp öùng vôùi thuoác giaõn pheá quaûn: FEV1 taêng ≥200 ml vaø taêng ≥12% PEF taêng ≥15% sau khi xòt thuoác giaõn pheá quaûn

18. Löu löôïng ñænh keá(Peak Flow Meters) Duïng cuï ñôn giaûn & reû tieàn Duøng cho caù nhaân Chæ ño ñöôïc PEF (löu löôïng ñænh) Theo doõi dieãn tieán cuûa beänh hen Moät thaønh phaàn trong Keá hoaïch haønh ñoäng taïi nhaø

19. Peak Flow Meters (PFM)

20. X-quang phoåi Duøng ñeå loaïi tröø caùc beänh khaùc coù theå gaây khoø kheø hay khoù thôû. Ña soá beänh nhaân hen coù X-quang phoåi bình thöôøng. Taêng saùng ôû caû 2 pheá tröôøng hoaëc khu truù do tình traïng taéc ngheõn naëng.

21. 6. CHAÅN ÑOAÙN XAÙC ÑÒNH • Döïa vaøo tieàn caên baûn thaân vaø gia ñình • Trieäu chöùng laâm saøng • Hoâ haáp kyù

22. CHAÅN ÑOAÙN PHAÂN BIEÄT

23. Caùc böôùc ñieàu trò 4 3 2 1 PHAÂN BAÄC HEN GINA 2002

24. ÑAÙNH GIAÙ ÑOÄ NAËNG CÔN HEN Löu yù: Taát caû caùc baäc hen ñeàu coù theå xaûy ra nhöõng côn hen naëng Caàn phaân bieät roõ ñoä naëng côn hen vaø baäc hen

25. 7. ÑIEÀU TRÒ Ñaït ñöôïc vaø duy trì söï kieåm soaùt trieäu chöùng. Ngaên ngöøa caùc côn hen xaûy ra Duy trì chöùc naêng phoåi gaàn möùc bình thöôøng neáu coù theå Duy trì möùc ñoä hoaït ñoäng theå löïc bình thöôøng, keå caû gaéng söùc Traùnh taùc duïng phuï cuûa thuoác ñieàu trò hen Phoøng traùnh söï giôùi haïn luoàng khí khoâng hoài phuïc Phoøng traùnh töû vong do hen

26. 6 BÖÔÙC KIEÅM SOAÙT HEN Giaùo duïc beänh nhaân Ñaùnh giaù vaø theo doõi ñoä naëng hen Traùnh hoaëc kieåm soaùt caùc yeáu toá kích phaùt côn hen Thieát laäp keá hoaïch duøng thuoác cho töøng beänh nhaân ñeå kieåm soaùt laâu daøi hen Thieát laäp keá hoaïch cho töøng beänh nhaân ñeå ñoái phoù vôùi caùc côn hen Coù keá hoaïch theo doõi beänh ñònh kyø

27. 7.1 GIAÙO DUÏC BEÄNH NHAÂN Giaûi thích cho beänh nhaân bieát tình traïng beänh cuûa mình Noùi cho ho hieåu muïc tieâu vaø phöông caùch ñieàu trò Toå chöùc caâu laïc boä beänh nhaân, nhöõng buoåi sinh hoaït giao löu giöõa thaày thuoác vaø beänh nhaân

28. 7.2 ÑAÙNH GIAÙ BAÄC HEN Döïa vaøo beänh söû, LS vaø CLS ñeå chaån ñoaùn möùc ñoä hen Heïn beänh nhaân taùi khaùm ñònh kyø ñeå ñaùnh giaù laïi baäc hen

29. 7.3 TRAÙNH YEÁU TOÁ NGUY CÔ

30. 7.4QUAÛN LYÙ HEN LAÂU DAØI

31. CAÙC LOAÏI THUOÁC ÑT HEN

32. 2 LOAÏI THUOÁC CHÍNH Thuoác caét côn Söû duïng ñeå caét côn hen theo nhu caàu Phoøng ngöøa côn hen kôûi phaùt do gaéng söùc (tröôùc khi taäp theå duïc, thi ñaáu theå thao) Thuoác ngöøa côn Söû duïng moãi ngaøy ñeå choáng vieâm ñöôøng thôû Duøng ñeå ñaït vaø duy trì söï kieåm soaùt toát trieäu chöùng vaø phoøng ngöøa côn hen

33. CAÙC THUOÁC CAÉT CÔN Goàm 2+ taùc duïng ngaén (salbutamol, bricanyl), Xanthine (theophylline), khaùng cholinergic (ipratropium) daïng hít hay uoáng Trong tröôøng hôïp naëng phaûi keát hôïp corticoid toaøn thaân ñöôøng uoáng / chích nhaèm giuùp phuïc hoài nhanh vaø ñaûo ngöôïc hieän töôïng vieâm

34. CAÙC THUOÁC PHOØNG NGÖØA Corticoid (beclomethasone, budesonide, fluticasone) khí dung/hít 2+ td keùo daøi (salmetarol, formoterol)(uoáng / hít), theophylline td chaäm

37. LIEÀU THUOÁC ICS HAØNG NGAØY

38. CAÙC DUÏNG CUÏ HOÃ TRÔÏ SÖÛ DUÏNG THUOÁC MDI (Metered dose inhalers) Spacer Maùy phun khí dung

39. ÑIEÀU TRÒ HEN THEO BAÄC Thuoác kieåm soaùt Thuoác kieåm soaùt: • Giaûm lieàu khi hen ñaõ ñöôïc kieåm soaùt • Theo doõi • ICS duøng haøng ngaøy • LABA duøng haøng ngaøy • Theâm (neáu caàn): Thuoác kieåm soaùt: • ICS duøng haøng ngaøy • LABA duøng haøng ngaøy Thuoác kieåm soaùt: ICS duøng haøng ngaøy -Theophylline-SR - Khaùng Leukotriene -LABA daïng uoáng - Corticosteroid daïng uoáng Thuoác caét côn: Cöôøng β2 daïng hít taùc duïng nhanh Ít nhaát 3 thaùng BAÄC 1: Töøng côn BAÄC 2: Nheï dai daûng BAÄC 3: Vöøa dai daúng BAÄC 4: Naëng dai daúng GIAÛM BAÄC Coù theå xem xeùt vieäc thay ñoåi thuoác caét côn vaø kieåm soaùt GINA 2002

40. 7.5XÖÛ LYÙ CÔN HEN

41. KHI CÔN HEN XAÛY RA

42. XÖÛ LYÙ CÔN HEN TAÏI NHAØ Ñaùnh giaù ñoä naëng cuûa côn, PEF<80% Khoù thôû, khoø kheø, naëng ngöïc, co keùo Xòt thuoác caét côn B2 taùc duïng nhanh (toái ña 3 ñôït/giôø) Ñaùp öùng toát > 4g; PEF> 80 Ñaùp öùng khg h toaøn <3g; 60<PEF<80 Ñaùp öùng keùm Tr/c taêng; PEF<60 Glucocorticoid (u) Laëp laïi B2 ngay Anticholinergic hít Glucocorticoid (u) Anticholinergic hít Tieáp tuïc B2 Tieáp tuïc xòt moãi 3-4 g Gaëp NV Y teá Gaëp NV y teá gaáp Phoøng caáp cöùu

43. CAÀN NHAÄP VIEÄN Xòt thuoác caét côn khoâng coù taùc duïng (trieäu chöùng ngaøy caøng taêng) Sau 1 giôø xòt 3 ñôït maø vaãn khoâng caûi thieän Beänh nhaân coù caùc trieäu chöùng naëng : Gioïng noùi ngaét quaõng Tím moâi vaø ñaàu ngoùn tay, chaân Caùnh muõi phaäp phoàng, co keùo da vuøng xöông söôøn khi thôû Maïch nhanh, tim ñaäp maïnh Khoâng theå ñi ñöùng ñöôïc

44. 7.6 HEÏN TAÙI KHAÙM ÑÒNH KYØ

45. KEÁT LUAÄN • Beänh lyù vieâm ñöôøng hoâ haáp maïn tính • Hen hen khoâng chöõa döùt nhöng kieåm soaùt raát toát • Ñieàu trò hen chính laø ñieàu trò khaùng vieâm chöù khoâng phaûi chuû yeáu laø thuoác daõn pheá quaûn. • Vieäc keát hôïp ñieàu trò caû 2 loaïi thuoác treân ñem laïi hieäu quaû ñaùng khích leä. • Ñieàu trò vaø phoøng ngöøa phaûi ñöôïc tuaân thuû trong moät thôøi gian daøi