21.3 ความสัมพันธ์ในระบบนิเวศ

1. 21.3 ความสัมพันธ์ในระบบนิเวศ ในแต่ละระบบนิเวศ สิ่งมีชีวิตที่อยู่ ด้วยกันย่อมมีความสัมพันธ์ซึ่งกัน และกัน และสัมพันธ์กับสภาพ แวดล้อมที่สิ่งมีชีวิตนั้นๆ อาศัยอยู่

2. “นักเรียนทราบหรือไม่ว่า เพราะเหตุใด ปัจจัยทางกายภาพ จึงมีอิทธิพลต่อการ ดำรงชีพของสิ่งมีชีวิต” ศึกษาได้จาก หัวข้อต่อไปนี้

3. 21.3.1 ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับปัจจัยทางกายภาพ

4. อุณหภูมิ มีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตของ สิ่งมีชีวิต • เป็นปัจจัยในการควบคุมการเจริญเติบโต การสืบพันธุ์และการแพร่กระจายของสิ่งมีชีวิต

5. อุณหภูมิ • มีผลทำให้มีการปรับตัวทางด้านโครงสร้าง เช่น มีขนยาวปกคลุม มีชั้นไขมันหนาอยู่ใต้ผิวหนัง

6. อุณหภูมิ • มีการปรับตัวด้านพฤติกรรม เช่น การอพยพหนีหนาวของนกปากห่าง ชั่วคราวจากตอนเหนือลงมาตอนใต้ของทวีปเอเชีย

7. แสง มีความสำคัญต่อสิ่งมีชีวิตในระบบ นิเวศโดย • เป็นปัจจัยจำกัดของพืชที่เจริญอยู่ใต้ทะเลลึกระดับต่างๆ

8. แสง • มีผลต่อการสร้างอาหารของพืช ดังภาพที่ 21-31 • มีผลต่อการสืบพันธุ์ของพืชและสัตว์บางชนิด

9. แสง • มีผลต่อการเกิดพฤติกรรมต่างๆของพืชและสัตว์บางชนิด

10. ความชื้น คือ ปริมาณน้ำที่มีอยู่ใน สภาพแวดล้อมแต่ละแห่งมีความ สำคัญต่อระบบนิเวศ เนื่องจาก.....

11. ความชื้น • เป็นปัจจัยที่เป็นตัวกำหนดสภาพ แวดล้อม ความอุดมสมบูรณ์ลักษณะและชนิดของระบบนิเวศนั้น ๆ

12. ความชื้น • มีผลต่อการปรับตัวของสิ่งมีชีวิต ทั้งพืชและสัตว์ ดังภาพที่ 21-32

13. แก๊ส ที่สำคัญต่อสิ่งมีชีวิตคือ ออกซิเจน คาร์บอนไดออกไซด์ และ ไนโตรเจน

14. แก๊ส • โดยเฉพาะแก๊สออกซิเจนมีความสำคัญในการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตเกือบทุกชนิด

15. แก๊ส • พวกที่อยู่บนบก จะได้รับแก๊สออกซิเจนอย่าพอเพียง • พวกที่อยู่ในน้ำ แก๊สออกซิเจนจะเป็นปัจจัยจำกัดในการดำรงชีพที่สำคัญ

16. ดิน เป็นที่อยู่อาศัยและให้แร่ธาตุแก่พืชและสัตว์ • องค์ประกอบที่สำคัญของดิน คือ แร่ธาตุในดิน อากาศ ความชื้น ปริมาณสารอินทรีย์ในดิน

17. ดิน • ลักษณะของดินจึงมีอิทธิพลต่อพืชและสัตว์มาก • สัตว์ได้รับแร่ธาตุจาก • การบริโภคพืช • การบริโภคแร่ธาตุจากดินโดยตรง

18. ความเป็นกรด – เบส ของดินและน้ำ หรือ เรียกว่า ค่า pH • เป็นปัจจัยที่เกิดจากปฏิสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตกับที่อยู่อาศัยแต่ละแห่ง เช่น

19. แบคทีเรียและราซึ่งย่อยสลายสารอินทรีย์ทำให้บริเวณนั้นมีสภาพเป็นกรดสูงแบคทีเรียและราซึ่งย่อยสลายสารอินทรีย์ทำให้บริเวณนั้นมีสภาพเป็นกรดสูง

20. การขับถ่ายของเสียของสิ่งมีชีวิตบางชนิด เช่น สัตว์ปีกจะขับถ่ายกรดยูริกลงในดินและน้ำเป็นเวลา นานๆ ทำให้บริเวณนั้น มีสภาพ pH ค่อนข้างต่ำ และเป็นกรด

21. 21.3.2 ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับปัจจัยทางชีวภาพ ในระบบนิเวศแต่ละแห่ง จะมี สิ่งมีชีวิตหลากหลายชนิด ที่มีความ สัมพันธ์กันในหลากหลายรูปแบบ

22. โดยปกติ นิยมใช้สัญลักษณ์แทน ความสัมพันธ์แบบต่าง ๆ โดยที่........ (+) แทนการได้ประโยชน์ (-) แทนการเสียประโยชน์ (0) แทนการไม่ได้และไม่เสียประโยชน์

23. 1. ภาวะพึ่งพากัน(mutualism) เป็นการอยู่ร่วมกันของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด • ที่ต่างฝ่ายต่างได้ประโยชน์(+/+) • แต่แยกจากกันแล้วจะทำให้การดำรงชีวิตไม่เป็นปกติหรืออาจตายได้ เช่น

24. โพรโทซัวในลำไส้ปลวก – ปลวก • ไลเคน ซึ่งเป็น รา – สาหร่ายสีเขียว • ไรโซเบียม – รากพืชตระกูลถั่ว • ไมคอร์ไรซา - พวกสน Mutualism: Lichen on Mangrove http://members.optusnet.com.au/~janewest000/Mangrove/interactions.html

25. 2. ภาวะอิงอาศัยหรือภาวะเกื้อกูล(commensalism) เป็นความสัมพันธ์ ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด อาศัยร่วมกัน โดยที่ • ฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์(+) • อีกฝ่ายหนึ่งไม่ได้และไม่เสียประโยชน์(0) เช่น

26. กล้วยไม้ -ต้นไม้ใหญ่ • เหาฉลาม - ปลาฉลาม • เพรียง - ปลาวาฬ • แบคทีเรีย – ผิวหนังคน • ผึ้งหรือนกทำรังบนต้นไม้ http://www.settomorrow.com/images/mboard_1181544607/1181544607.jpg

27. 3. ภาวะปรสิต(parasitism) เป็น การอยู่ร่วมกันที่สิ่งมีชีวิตหนึ่งไปอาศัยสิ่งมีชีวิตอีกชนิดหนึ่ง • ผู้ที่ไปอาศัย เรียกว่าปรสิต(parasite) ได้ประโยชน์(+) • ผู้ถูกอาศัยเรียกว่า โฮสต์(host)เสียประโยชน์(-)

28. กาฝากบนต้นไม้ • พยาธิต่าง ๆ ในคนและสัตว์ • เพลี้ย กับ ต้นไม้ • เห็บ กับ สุนัข • ไร กับ ไก่ From Mangrove Agfact 1985 R WestParasitism Mistletoe on Mangrove http://members.optusnet.com.au/~janewest000/Mangrove/interactions.html

29. http://www.bio.miami.edu/ecosummer/lectures/lec_symbiosis.htmlhttp://www.bio.miami.edu/ecosummer/lectures/lec_symbiosis.html

30. 4. การล่าเหยื่อ(predation) เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิดที่... • ฝ่ายหนึ่งเป็นผู้ล่า (predator) ได้ประโยชน์(+) • อีกฝ่ายหนึ่งเป็นเหยื่อ(prey)ซึ่งเสียประโยชน์(-)

31. แมว กิน หนู • นก กิน แมลงและ กบก็กินแมลง • งู กิน กบ • เสือ กิน กวาง http://www.bio.miami.edu/ecosummer/lectures/lec_symbiosis.html

32. 5. ภาวะแก่งแย่งแข่งขัน(competition) เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตอาจเป็นชนิดเดียวกันหรือต่างชนิดกัน ที่มีความต้องการในสิ่งที่เหมือนกัน แต่สิ่งนั้นมีจำกัด ทำให้เสียประโยชน์ด้วยกันทั้งคู่ (- / -)..

33. สัตว์แย่งกันครอบครองที่อยู่อาศัยสัตว์แย่งกันครอบครองที่อยู่อาศัย • สัตว์แย่งชิงอาหาร • ฝูงปลาแย่งกันหุบเหยื่อ • ต้นจอกและต้นบัวในน้ำ ศึกษาจากภาพ 21 – 34 และ 21 – 35

34. 6. การได้ประโยชน์ร่วมกัน (protocooperation) เป็นการอยู่ร่วมกัน ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด ที่ได้ประโยชน์ใน การอยู่ร่วมกัน(+ / +)

35. แต่เมื่อแยกจากกันก็สามารถดำเนินชีวิตได้ตามปกติแต่เมื่อแยกจากกันก็สามารถดำเนินชีวิตได้ตามปกติ • นกเอี้ยง กับ ควาย • แมลง กับ ดอกไม้ • ปูเสฉวน กับ ดอกไม้ทะเล • มดดำ กับ เพลี้ย

36. การได้รับประโยชน์ร่วมกัน (Protocooperation)ใช้สัญญลักษณ์ +, + http://www.ras.ac.th/link15/webweerawut/web/ecosystem1_files/frame.htm#slide0057.htm