HİDROKARBONLAR

1. HİDROKARBONLAR Zekeriya ÖZGÜNER Kimya Öğretmeni OLTU LİSESİ

2. HİDROKARBONLAR AROMATİK HK ALİFATİK HK DÜZ ZİNC. YADA DALLANMIŞ DOYMUŞ HK DOYMAMIŞ HK TEK HALKALI BİTİŞİK HALKALI ALKENLER ALKİNLER ALKANLAR BENZEN VE TÜREVLERİ TOLUEN KSİLEN NAFTALİN ANTRESEN

3. HİDROKARBONLAR C ve H den oluşmuş organik bileşiklere HİDROKARBONLAR denir. Hidrokarbonlar, ALİFATİK ve AROMATİK hidrokarbonlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Aromatik olmayan hidrokarbonlara, Alifatik Hidrokarbonlar denir. Alifatik Hidrokarbonlar, düz, zincirli ve dallanmış yada halkalı biçimde olabilirler.

4. C C H H H H H H SP3 hibrtlrşmrsi SP2 hibrtlrşmrsi SPhibrtlrşmrsi C C H H H H H C≡C H Alifatik Hidrokarbonlar, doymuş ve doymamış biçimde de sınıflandırılabilir. C-C tekli bağlarda her bir C’atomu SP3 hibritleşmesi yapmış ve doymuş hidrokarbonlardır. C=C ikili bağlardaki C atomları SP2,C≡C üçlü bağlardaki C atomları SPhibritleşmesi yapmışlardır.

5. C C H H H H H H SPhibrtlrşmrsi C2H6 Etan ALKAN H H H H C C C2H2 Etin (Asetilen) ALKİN C2H6 Eten (Etilen) ALKEN H C≡C H Doymuş hidrokarbonlara ALKAN; ikili bağ içeren doymamış hidrokarbonlara ALKEN, iki tane ikili bağ içeren alkenlere ALKADİEN...; üçlü bağ içeren doymamış hidrokarbonlara ALKİN denir.

6. C C H H H H C2H6 Etan ALKAN H H • ALKAN • Genel formülü CnH2n+2 dir. • C atomları sp3 hibritleşmesi yapar. C atomları arasındaki bütün bağlar tekli bağ. Yani d (sigma) bağıdır. • İsimlendirme yapılırken sonu na -an eki getirilir. • Doymuştur. • En küçük üyesi 1 karbon atomludur

7. H H H H C C C2H4 Eten (Etilen) ALKEN ALKEN 1.Genel formülü CnH2n dir. 2. C atomları arasında en az bir tane 2 li bağ vardır. 3.İkili bağ yapan C atomları sp2 hibritleşmesi yapar. 4. Molekülde en az bir tane pi bağı bulunur. 5. İsimlendirme yapılırken sonu na -en eki ya da -ilen eki getirilir. 6. Doymamıştır. 7. En küçük üyesi 2 karbonludur

8. SPhibrtlrşmrsi C2H2 Etin (Asetilen) ALKİN H C≡C H ALKİN 1. Genel formülü CnH2n–2 dir. 2. C atomları arasında en az bir tane 3 lü bağ vardır 3. Pi bağı yapan karbon atomları sp hibritleşmesi yapar. 4. Molekülde en az 2 tane p bağı vardır. 5. İsimlendirme yapılırken sonu na -in eki getirilir. 6. Doymamıştır. 7. En küçük üyesi 2 karbonludur

10. AROMATİK HİDROKARBONLAR • Aromatik Hidrokarbonlar denildiğinde; • Halkalı yapı gösterirler. • Halkadaki bağlar tek-çift-tek-çift şeklinde sıralanmıştır ve Molekül tek düzlemlidir. • 3. Halkadaki ¶ elektron sayısı (4n+2 ) şeklindedir. • (n:Halka sayısı) • 4. Aromatik hidrokarbonlar doymamış oldukları halde, doymamış hidrokarbonların özellikleriniz göstermezler. • 5. Katılma tepkimeleri vermezler. • 6. Yer değiştirme tepkimeleri verirler.

11. CH HC CH HC CH CH AROMATİK HİDROKARBONLAR Aromatik hidrokarbonların en basit örneği benzen dir. • BENZEN; • Halkalı yapı gösterir • Halkadaki bağlar tek-çift-tek-çift şeklinde sıralanmıştır ve Molekül tek düzlemlidir. • 3. Halkadaki ¶ elektron sayısı (4n+2 ) şeklindedir. (n:Halka sayısı) • 4. Aromatik hidrokarbonlar doymamış oldukları halde, doymamış hidrokarbonların özellikleriniz göstermezler. • 5. Katılma tepkimeleri vermezler. • 6. Yer değiştirme tepkimeleri verirler. BENZEN (C6H6)

12. AROMATİK HİDROKARBONLAR Diğer bir üyesi naftalindir. (C10H8) Diğer bir üyesi de antresendır. (C14 H10) ANTRESEN BENZEN NAFTALİN

13. CH3 CH3 CH3-C- CH3 neo pentan CH3- CH-CH2- CH3 izo pentan CH3 İZO VE NEO DALLANMALARI Düz zincirli HK’ lara n-eki getirilerek düz zincirli oldukları ifade edilir. CH3-CH2-CH2-CH2- CH3 n-pentan En uzun zincirdeki II.karbona bir metil grubu bağlıysa bu tür dallanmalara İZO dallanmaları denir. En uzun zincirdeki II.karbona iki metil grubu bağlıysa bu tür dallanmalara de NEO dallanmaları denir.

14. İZOMER Kısaca kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklı olan bileşiklere izomer denir. İzomer maddelerin birçok fiziksel ve kimyasal özellikleri bir birinden farklılık göstermektedir.

15. CH3 CH3 CH3-C- CH3 neo pentan CH3- CH-CH2- CH3 izo pentan CH3 Hidro karbonlarda görülen izomerliği kısaca; 1.YAPI İZOMERİ:Molekül formülleri aynı, ancak yapıları farklı olan maddelere denir. Bu farklılıklar; a. Zincirdeki farklılık. Örnek: Kapalı formülü C5H12 olan pentan; n-pentan, izo-pentan ve neo-pentan şeklinde bulunurlar. CH3-CH2-CH2-CH2- CH3 n-pentan

16. b. Fonksiyonel grupları farklıdır. Örnek: Alkoller-eter CH3-CH2-OH Etil alkol CH3-O-CH3 Di etil eter c. Fonksiyonel grupların yerlerinde farklılık vardır. Örnek: C5H10 da çift bağların yerleri farklıysa; CH3-CH═CH-CH2-CH3 2-penten CH2═CH-CH2-CH2-CH3 1-penten

17. H Cl C=C Cl H Cl Cl C=C H H CİS-1,2 DİKLOR ETEN TARANS-1,2 DİKLOR ETEN Cl CH3 C=C CH3 H H Cl C=C CH3 CH3 TARANS- 2-KLOR-2-BUTEN CİS-2 KLOR-2-BUTEN 2.YER İZOMERİ (Geometrik İzomeri) : Aynı yapıya ve molekül formüle sahip moleküllerde, atom yada atom gruplarının yerlerinde farklılık görülür, bu duruma yapı izomeri denir.

18. C C H H H H H H H H H H H H H H Etan C2H6 CH3-CH3 CH3-CH2-CH3 C3H8 Propan C C C FORMÜL VE FORMÜL ÇEŞİTLERİ Bileşiklerin kısaca gösterilmelerine FORMÜL denir. Organik Kimyada formüller Kapalı - Yarı Açık - Açık olmak üzere 3 grupta ifade edilirler. İsim Kapalı Yarı Açık Açık

19. ALKİL Alkanlardan bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşan köke alkil denir. Alkiller R harfiyle gösterilirler. Genel formülleri CnH2n+1 dir. Alkiller (R-) bir adet bağ yapa bilirler. Bu bağ yapma istekleri organik bileşiklerin temelini oluştururlar. Alkiller açık uçlarına bağlanan gruba göre isimlendirilirler. ALKİL GRUP GEN. FOR. İSİM R- -H R-H ALKAN R- -X(Halojen) R-X ALKİL HALOJENÜR R- -OH R-OH ALKOL R- -CHO R-CHO ALDEHİT R- -CO- R-CO- KETON R- -COOH RCOOH KARB.ASİT

20. SİSTEMATİK İSİMLENDİRME • Açık yapılı hidrokarbonların isimlendirilmesinde ana iskelet şudur: Ön ek + kök adı + son ek • Moleküldeki en uzun C zinciri ve bu zincirdeki C sayısı esas alınır. Kök adı buna göre belirlenir. • Uzun zincirdeki C larına numara verilir. Molekülde üçlü bağ varsa, üçlü bağın yakın olduğu uçtan numaralandırmaya başlanır. Üçlü bağ yoksa, ikili bağa dikkat edilir. İkili bağ da yoksa, uzun zincire bağlı olan grupların yerleri mümkün olduğu kadar küçük sayılarla belirtilebilecek şekilde numara verilir. • Önce grubun bağlı olduğu C numarası yazılır. (–) işaretinden sonra da grubun adı yazılır.

21. Molekülde benzer gruplar varsa, grupların bağlandıkları karbonların numaraları ayrı ayrı yazılır. Aynı alkil grupları, aynı C u üzerinde iseler bu karbonunun numarası, grup sayısı kadar tekrarlanır. Ayrıca benzer grupların sayısını belirtmek üzere di, tri, tetra ........ gibi ön ekler kullanılır. • Gruplar alfabetik sıraya göre yazılmalıdır. • Zincir üzerindeki C sayısı esas alınarak kök adı söylenir. (Prop, büt, pent, hegz, hept ... hecelerinden biri)

22. İskelet üzerinde bir tane üçlü bağ varsa kökten sonra –in eki getirilir. Üçlü bağ uçta değilse hangi numaralı karbondan sonra geliyorsa o rakam kökten önce yazılır. İskelette iki yerde üçlü bağ varsa hangi numaralı karbondan sonra geldikleri kökten önce yazılır. Kökten sonra ise –di in son eki getirilir. • Karbon iskeletinde üçlü bağ yok, fakat çift bağ varsa, eğer bir yerde ise –en veya –ilen eki getirilir. Çift bağ başta değil ise, hangi numaralı karbondan sonra geliyorsa, o rakam kökten önce yazılır. İskelette birden fazla çift bağ varsa yerleri kökten önce belirtilir. Kök heceden sonra ise di en, tri en ... gibi uygun son ek getirilir.

23. Karbon iskeletinde üçlü bağ veya çift bağ yoksa, yani molekül doymuş bir hidrokarbon İse kök heceden sonra sadece –an eki getirilir.