RICKETTCIACEAE

1. RICKETTCIACEAE PROF.DR. MEHMET S. TEKEREKOĞLU

2. Tarihçe • Batı uygarlıkları tarihinde önemli rol oynamıştır • I Charles 1643 de İngiltereyi fethetme isteği epidemik tifüs nedeniyle engellenmiştir • Fransızlar Pragı 1741’de 60 bin askerin tifüsden ölmesi üzerine işgal etmişlerdir • İrlanda savaşında 600 bin asker tifüsden ölmüştür • İkinci Dünya savaşı sırasında çalılık humması binlerce Japon ve Amerikan askerinin ölümüne neden olmuştur.

4. Etkene yönelik çalışmalar 1910’larda Howard Ricketts tarafından başlatılmış Çalışmalar sırasında enfekte olmuş ve hayatını kaybetmiştir. Tetrasiklin ve Kloramfenikol riketsiyozları insanlar için kabus olmaktan çıkarmıştır.

5. Rickettsiaceae ailesi Gram negatif Pleomorfik (kokoid-basil) Hareketsiz DNA ve RNA ‘ya sahip Canlı hücre içinde çoğalan Hayatlarının bir bölümü mutlaka Artropodlarda geçen prokaryotlardır

6. Morfoloji ve boyanma özellikleri Pleomorfik, zincirler oluşturabilen, Gram negatif ancak zayıf boyanırlar. Giemza, Castenada ve Machiavello boyaları ile ışık mikroskobunda iyi görünürler.

7. Üreme Özellikleri Yaşamaları için canlı hücrelere (Embriyonlu yumurta, çeşitli doku kültürleri, laboratuvar hayvanları ve eklem bacaklılar) gereksinim vardır. Doğal konaklarında küçük kan damarlarının endotel hücrelerini tercih eder

8. Direnç Riketsiyalar -70°C’de uzun süre canlılığını koruyabilir. +4 °C’de bir hafta canlı kalırlar. 35 °C’de birkaç saat Normal çevre şartlarında, hücre dışında hayatlarını sürdüremezler. Isı, kuruluk, ultraviyole, formaldehit, alkol gibi ajanlara, oda ısısına dayanıksızdır.

9. Antijenik Yapı Patojen olan riketsiyalar 5 serogrup ve biyotipe ayrılmıştır. 1.Benekli ateş grubu (Lekeli Humma) R.ricketsii, R.sibirica, R.conorii, R.australis, R.japonica, R.akari 2. Tifüs grubu R.prowazekii, R.typhi 3.Çalılık tifüs grubu R.tsutsugamushi 4.Q ateşi grubu C.burnettii 5.Siper ateşi grubu R.quintana

10. Antijenik Yapı Riketsiyalarda bulunan antijenler iki temel grupta toplanmıştır. 1.Kapsülde bulunan eterde çözülebilen grubaözgü antijenler 2.Hücre duvarında bulunan türe özgü antijenler

11. Antijenik Yapı Proteus vulgaris 01 X 19 Proteus vulgaris 02 X 2 Proteus mirabilis X k türlerinin O antijen faktörleri riketsiyalarla identikdir. Bu nedenle; Epidemik ve endemik tifüslü hasta serumları OX19 Kayalık dağlar ateşi grubu hasta serumları OX19 ve OX2 Uzak doğu ateşi hasta serumu ise OX k antijenleri ile aglütinasyon verirler. Bu riketsiyal antijenlerin proteusların polisakkarit O antijeni arasındaki çapraz reaksiyonuna Weil-Felix reaksiyonu denir.

12. Virulans ve patojenite Endotel hücrelerinde yerleşme tropizmi gösterir. Kapillerlerde ve küçük arterlerde proliferasyon ve perivasküler infiltrasyon sonunda damar duvarında harabiyet ve tromboz meydana gelir. Sonuç olarak; periferden merkeze doğru vaskülit meydana gelir. İnfeksiyonun inkübasyon süresinin ve şiddetinin bakterinin inokülasyon sayısına bağlı olduğu Rhesus maymunlarında gösterilmiştir.

13. Rickettsia İnfeksiyonları 1.Benekli Ateş Grubu (Lekeli Humma) Kayalık Dağlar Ateşi (Rocky Mountain Spotted Fever) R.ricettsii’nin etken olduğu ABD’nin güneyinde endemik olarak görülür. Keneler taşınmada rol alır. Tedavi edilmezse ölüm oranı %95

14. Kuluçka süresi 2-12 gündür Ani şiddetli baş ağrısı, ateş, yorgunluk, üşüme belirtileri ile başlar. Döküntülerle devam eder. GİS yakınmaları, atralji, konjonktivit, ense sertliği ve periorbital ödem, hiponatremi ve trombositopeni sık görülen bulgulardır. Konjestif kalp yetmezliği, sarılık, böbrek yetmezliği, koma görülebilir.

15. Laboratuvar Tanı Tanı klinik belirtilerle konur R.rickettsii’nin kandan izolasyonu zordur. Hastalığın başlangıcı, 2 hafta sonrası ve 4 hafta sonrası spesifik antikorların ölçümü tanıda daha yararlıdır (Serokonversiyon)

16. Epidemiyoloji Etken R.ricketsii’nin doğadaki hayat döngüsü keneler, küçük kemiriciler, büyük vahşi hayvanlar ve evcil hayvanlardır. Bulaş yapışmış kenelerin parmakla alınması sırasında olabilir. İnsandan insana geçiş olmaz, kirli enjektör kullanımı, kan transfüzyonu ile nadiren geçiş gösterilmiştir. Laboratuvar kazası olarak da karşımıza çıkabilir.

17. Tedavi ve Korunma Kloramfenikol ve Tetrasiklin R.rickettsii’e etkili antibiyotiklerdir. Vücuda yapışan kenenin kağıt ya da kumaş parçası ile hemen uzaklaştırılması gerekir. Bakteri kenenin dokularında ve dışkısında bulunduğundan kenenin ezilmemesine dikkat edilmelidir.

18. Diğer kene benekli ateş grubu Ricketsiyozlar R.akari..... Ricketsiya çiçeği hastalığının etkeni. R.sibirica..... Kuzey Asya kene tifüsü R.australis..... Queensland kene tifüsü R.conorii..... Marsilya Ateşi R.japonica..... Japon benekli ateşi hastalıklarından sorumludur.

19. 2. Tifüs Grubu Epidemik Tifüs Etken R.prowazekii Vektör bitler İlk olarak çalışmaları sırasında kendisi de enfekte olan Polonyalı araştırmacı Von prowazek tarafından tanımlanmıştır.

20. Epidemik Tifüs Klinik Bulgular İnkübasyon süresi 10-14 gündür. Yaygın myalji, üşüme, titreme, ateş ve şiddetli frontal baş ağrısıdır. Ayrıca GİS şikayetler, zayıflık, öksürük bulunur. Menenjit belirtileri olabilir. 4-7 gün sonra eritem, gövdeden perifere yayılan makülopapüler döküntüler görülür.

21. Tifüs Yunanca Duman anlamındadır. Ciddi olgularda koma ve delirium görülebilir. Hastalar dalgın ve bulanık şuurlu olduklarından ilk yıllarda bu isim verilmiştir. Primer enfeksiyondan sonra kalıcı bir bağışıklık oluşur. Laboratuvar Tanısı Tanı serolojik ve etkenin izolasyonu ile sağlanır. Tedavi Kloramfenikol ve tetrasiklin

22. Epidemik Tifüs Epidemiyoloji Bit enfekte insanı emdiğinde etkeni alır. Günler sonra parazitin dışkısında etken belirir. Enfekte bit beslenirken aynı zamanda dışkılama ve ısırılma insanda irritasyon yaratarak, kişinin kaşınması deride oluşan sıyrıklardan dışkıdaki etkenin konağa girişini sağlar.

23. Epidemik Tifüs Bitlerin en aktif olduğu ısı 20 derecedir. Bu nedenle giysilerin kıvrımlarında, kat yerlerinde yerleşir. Vücut ısısı 40 derece veya daha fazla olduğunda bit vücudu terk etmektedir. Aynı şekilde ölüm meydana geldiğinde bit cesetten ayrılır. Korunma İnsektisit kullanımı faydalıdır. Canlı ve attenüe aşılar R.prowazekii’nin E kökeni kullanılarak oluşturulmuştur. Tek doz bağışıklığı sağlar.

24. Brill-Zinsser hastalığı Primer olarak epidemik tifüs geçiren kişilerde yıllarca sonra ortaya çıkar Salgın olmadan tifüsün görülmesi etkenin insanlarda yıllarca canlı kalabileceğini göstermiştir. Bu kişileri ısıran bitler enfekte olurlar. Belirtiler epidemik tifüsden daha ılımlıdır. Komplikasyon ve ölüm görülmez. Brill-Zinsser de antikor titre artışı önemlidir. Akut dönemde IgG yükselir. Tetrasiklin ve kloramfenikol tedavide kullanılır.

25. Endemik Tifüs (Fare Tifüsü) R.typhi’nin etken olduğu bu hastalıkta taşıyıcılar piredir. İnkübasyon 1-2 hafta Ani başalayan ateş, baş ağrısı, yaygın deri döküntüsü, halsizlik, myalji klinik belirtilerdir. Bazen öksürük, üşüme, titreme, bulantı, kusma görülebilir. Tedavi edilmezse 2 haftada iyileşir.

26. Endemik Tifüs (Fare Tifüsü) Tedavide tetrasiklin ve kloramfenikol etkilidir. İnsanlar tesadüfen hastalığa yakalanırlar. Kemiriciler etkeni beyninde uzun süre bulundurur. Ancak etkilenmezler. İnsana geçiş pirenin ısırması olur. Pirenin dışkısında da bulunduğu için ısırılan kişi kaşınırsa deri sıyrıklarından etken girer.

27. Aşağıdaki mikroorganizmalardan hangisi vasküler endotel hücrelerini etkileyerek hastalığa yol açar?(TUS Eylül 2005) A) Coxiella burnetti B) Haemophlilus influenzae C) Rickettsia typhi D) E.coli E) Salmonella typhi

28. 3.Çalılık Ateşi (Tsutsugamushi hastalığı) R.tsutsugamushi (R.orientalis)etkendir. Doğu asya, güneydoğu asya ve büyük okyanus adalarında görülür. İlk kez 19 yy da Japonya’da çalılıkların bulunduğu sahalarda endemik olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde kumlu sahillerde, ekvatorun bol yağmur alan kuşağında görülür. Kuluçka dönemi 1-3 hafta, Vaskülit yapar. Ölüm oranı %50’ye kadar çıkabilir. Laboratuvar Tanı Serolojik titre artışı önemlidir. Tedavi Kloramfenikol ve tetrasiklin

29. Epidemiyoloji R.tsutsugamushitrombiculid cinsi mini kene ile geçer. Bu artropodlar küçük kemiricileri (Tarla fareleri ve sıçanlar) ve kuşları enfekte edebilirler. Etkeni yumurtaları yoluyla (transovarial) yavrularına geçirirler. İnsana artropdların erişkin veya larva formlarının ısırması ile geçer. İnsandan insana bulaş bildirilmemiştir. Aşısı yoktur.

30. 4.Q Ateşi EtkenCoxiella burnettii Morfoloji ve Boyanma Diğer Rickettsii’lardan daha küçük, pleomorfik, hareketsiz, kapsülsüz Gram boyası ile değişken boyanır. Isıya dayanıklıdır. Kültür ve antijenik özellikleri Embriyonlu tavuk yumurtasında özellikle sarı kesede 10-15 günde 35°C ürer. UV, kuruluk ve ışınlara dayanıklıdır. Virulansını etkileyebilecek plazmidlere sahiptir.

31. Klinik Coxiella burnetii Q ateşi, Q humması, Ouery ateşi isimleri ile anılan hastalığı yaparlar. Türkiye de dahil olmak üzere Dünya da yaygındır. İnsana geçiş Toz partiküllerinin solunması Çiğ süt içilmesi Deri ve mukoza yoluyla Hasta insanların öksürük damlacıkları ve laboratuvar kazaları ile insandan insana geçiş gösterilmiştir.

32. Klinik bulgularda belirtisiz seyreden infeksiyonlardan, pnömoni, uzayan ateş, endokardit ve hepatite kadar değişen dağılım gösterir. Diğer riketsiyozların aksine deri döküntüsü görülmez. Q ateşinde komplikasyonlar az olup; ölüm %1 cıvarındadır.

33. Laboratuvar Tanı için klinik örneğin intraperitoneal olarak kobaya verilmesi veya embriyonlu yumurtaya ekim yapılarak üretilmesi gereklidir. Mikroaglutinasyon testi özgüllüğü ve duyarlılığı yüksek olduğu için tercih edilir. Tedavi Ilımlı ve subklinik enfeksiyonlar kendiliğinden iyileşebilir. Tetrasiklin, kloramfenikol ve trimethoprim-sulfometoksazol etkilidir.

34. Epidemiyoloji ve Korunma Artropodlar (keneler) bakteriyi omurgalılara bulaştırır. Evcil hayvanlar (omurgalılar) etkeni idrar, dışkı, süt, plasenta gibi ürünleri ile dış ortama yayarlar. Bu etkeni içeren toz partiküllerinin solunması ile insanlar enfekte olur. Aşısı yoktur.

35. 5. Siper Ateşi Rochalimaea quintana Bakteri pediculus humanus corporis ile bit-insan-bit döngüsü içinde bulaşır. Hücre gereksinimi olmadan üreyen tek riketsiya türüdür. Gram negatif bakterilerdir. En önemli özelliği içinde %6 inaktive at serumu ve %4 eritilmiş at eritrositleri bulunan jelozda üreyebilmesidir. Isıya, kuruluğa dayanıklıdır. Bitlerin bağırsaklarında yıllarca canlı kalabilirler.

36. Klinik Kuluçka süresi 9-13 gün. Ateş, halsizlik, baş ağrısı olabilir. 1-3 günde roseol tarzında döküntüler olabilir. Ateş aniden 39-40 dereceye kadar çıkar. Bir gün sonra düşer. Beş gün sonra tekrar çıkar. Hastalık 3-5 hafta sonra kendiliğinden iyileşir.

37. Laboratuvar Etkenin izolasyonu zordur. Bitlerin kan emmesi sağlandıktan 7-8 gün sonra ezilerek preparat sağlanması ve bakterinin görülmesi gereklidir. Hasta kanı özel besiyerine ekilir. İmmunfloresans yöntemide kullanılabilir. Tetrasiklin ve kloramfenikol etkilidir.

38. Epidemiyoloji Yeryüzünde yaygındır. Vücut bitlerinin hasta kişilerin kanını emmesi ve kendisinde uzun süre barındırması ile yayılır. İnsandan başka rezervuar bildirilmemiştir. Etkenin bitlerin bağırsak boşluklarında yıllarca yaşayabildiğinden, dışkısının ezilerek derideki sıyrıklardan veya mukoza ve konjuktivaya bulaşması hastalığa yol açar.

39. Ehrlichiosis (Erlihiyozis) Erlichia cinsi bakteriler Rickettsiaceae ailesinde yer alan pleomorfik, hareketsiz,gram negatif, zorunlu hücre içi bakteridir. Lökositlere tropizm gösterirler. Altı türden E.sennetsu ve E.canis insanlarda hastalık oluşturur. Senetsu ateşi ateş, LAP ve atipik lenfositoz ile karakterizedir. Tanıda etkenin fare peritonundan izolasyonu ve spesifik immunoserolojik testler kullanılır. Benign seyirlidir. Tedavi edilmese dahi kendiliğinden iyileşir. Tetrasiklin ve doksisiklin tercih edilir.

40. Bartonellaceae Bartonella bacilliformis Bartonellaceae ailesi içinde yer alır. Oroya ateşi ve Verruga peruana adlı hastalıkların etkenidir. gram negatif bakterilerdir. Giemza ve Wright boyaları ile boyanırlar. Zenginleştirilmiş (tavşan serumlu) besiyerlerinde 28 derecede, 10 günde disk şeklinde koloni yaparak ürer.

41. Bartonellaceae İnsanların tatarcık benzeri bir artropodla sokulması ile kana geçer ve eritrositlere yerleşir. Üç hafta içinde anemi hepato-splenomegali, LAP ve yaygın hemorajilerle karakterize klinik tablo oluşur. Endotel harabiyeti nedeniyle trombozlar oluşur. %40 oranında fatal seyreder. Tedavide penisilin, streptomisin, kloramfenikol kullanılabilir.

42. SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER