TAJGA

1. TAJGA

2. Tajga, borealne lasy iglaste Lasy szpilkowe występujące w północnej części Azji (Syberia, Sachalin, Kamczatka, Hokkaido) oraz Ameryki Północnej (Alaska i Kanada), Europy (Półwysep Skandynawski, Karelia, północno-wschodnia część Niziny Wschodnioeuropejskiej ), w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej.

3. Termin "tajga" stosowany bywa w odniesieniu do całej formacji roślinnej na wszystkich kontynentach lub tylko dla lasów borealnych Eurazji. W takim ujęciu lasy Ameryki Północnej określane są mianem borealnego lasu iglastego. Tajgę w większości porastają lasy iglaste oraz, w niewielkim stopniu, lasy liściaste. Gatunki liściaste są częstsze na obrzeżach lasów, pożarzyskach, nad brzegami rzek i na bagnach. Większy udział gatunków liściastych daje się zauważyć także na obszarach przymorskich, gdzie klimat jest znacznie łagodniejszy. Na północy tajga sąsiaduje przez obszar zwany lasotundrą z tundrą, a na południu z lasami liściastymi albo ze strefą stepową. Dosyć rozległy obszar Europy Środkowej i Wschodniej zajmuje boreo-nemoralna strefa przejściowa, charakteryzująca się mozaikowatością formacji leśnych. Strefa ta ciągnie się od południowej Szwecji, poprzez kraje nadbałtyckie, aż po góry Uralu. W jej południowych rejonach przeważają lasy liściaste, natomiast na północy dominują lasy iglaste. W rejonie zachodnim, gdzie występują lepsze gleby, występują głównie drzewostany dębowe z domieszką buka. W Europie Wschodniej dominującą rolę w składzie lasów borealnych odgrywa natomiast sosna. Podobnie mieszany charakter mają formacje na Dalekim Wschodzie. W zachodniej części Ameryki Północnej borealne lasy iglaste przechodzą w iglaste lasy górskie lub nadmorskie (deszczowe lasy strefy umiarkowanej). W uproszczonych klasyfikacjach formacji roślinnych wszystkie te lasy iglaste bywają łączone jako jeden biom, mimo znacznych różnic klimatycznych. Tajga Euroazji rozciąga się 9000 km z zachodu na wschód, od półwyspu Skandynawskiego do Oceanu Spokojnego. Występuje tam krótkie, ciepłe lato i długa, mroźna, śnieżna zima. W większej części strefy lasów iglastych występuje wieczna zmarzlina. Grunt jest bardzo głęboko zamarznięty i tylko latem rozmraża się na głębokość 1 m. Wieczna zmarzlina uniemożliwia odpływanie wód opadowych, co sprzyja tworzeniu się rozległych obszarów bagiennych.

4. Cechy krajobrazu; Lasy wielogatunkowe, lasy jednogatunkowe, lasy iglaste, wieczna zmarzlina, obszary bagienne, jeziora polodowcowe. Wyróżnić można dwa typy tajgi eurazjatyckiej: tajgę ciemną – występuje głównie w Europie i Zachodniej Syberii, ale także wyspowo na obszarze całej Syberii. Budowana jest przez gatunki wyższe, rosnące gęściej (świerk syberyjski, jodła syberyjska, limba syberyjska), ma stosunkowo bogate runo krzewinkowe, tajgę jasną – występuje we Wschodniej Syberii i północnej Europie. Budowana jest przez gatunki niższe, rosnące rzadziej (modrzew dahurski, sosna zwyczajna), runo ma ubogie, chrobotkowe. Na fizjonomię i ekologię roślinności tajgi duży wpływ mają naturalne zaburzenia (wiatrołomy, pożary, powodzie), gdyż wiele gatunków drzew, zwłaszcza tajgi jasnej, wykazuje cechy pirofityczne – np. posiada grubą, łuszczącą się korkową korę.

5. Przykłady tajgi występującej na świecie; Tajga na Alasce Tajga europy Tajga w Kanadzie Tajga na Syberii

6. Fauna Tajgi; W ciągu krótkiego lata w lasach tajgi pojawiają się duże ilości komarów. Poza wieloma gatunkami owadów żyją tam także liczne ptaki: sikory, jemiołuszki, głuszce, krogulce i jastrzębie. Niektóre z nich, np. jemiołuszki, uciekają przed zimą, odlatując na południe, do strefy lasów liściastych. Na obszarze tajgi spotyka się wędrujące stada reniferów. Występuje tam także wiele innych gatunków ssaków, takich jak łosie, łasice, gronostaje, wiewiórki, rosomaki, borsuki, rysie, lisy, wilki, niedźwiedzie i kuny. Niektóre z nich, np. rosomaki i niedźwiedzie brunatne, na okres zimy zapadają w stan odrętwienia. Głuszec Jastrząb Renifer Łoś Gronostaj Rosomak Niedźwiedź brunatny Wilk

7. Flora Tajgi; Na obszarach tajgi rosną głównie drzewa iglaste: świerki, sosny, sosny limby, jodły syberyjskie, modrzewie, lecz także – najczęściej drobnolistne – liściaste: brzozy, osiki, olsze, jarzęby. Drzewa szpilkowe są bardzo dobrze przystosowane do panujących tu warunków klimatycznych. Mogą rosnąć aż do tych obszarów, na których zaledwie przez 30 dni w roku średnia temperatura przekracza 10 °C, a w dwóch następnych miesiącach nie ma mrozu. Gruba, woskowa okrywa szpilek chroni je przed mrozami. Drzewostany w borealnej strefie lasów iglastych półkuli północnej są z reguły jednowarstwowe, zwarte, ciemne, albo też zbudowane dość luźno. Im dalej na północ, tym są one bardziej luźne i bardziej ubogie gatunkowo. Luźna forma tych lasów związana jest przede wszystkim ze zmianą pokroju koron drzew, które na tych szerokościach geograficznych są węższe, bardziej strzeliste. Ma to swoje ekologiczne uzasadnienie, gdyż wąskie i wysokie korony pozwalają na lepsze wykorzystanie promieni słonecznych podczas niskiego położenia słońca. Takie, a nie inne ukształtowanie koron drzew nie powoduje także szkód okiścią śnieżną. Warstwa krzewów w borealnych lasach iglastych jest bardzo słabo wykształcona. Składają się na nią przeważnie pojedyncze egzemplarze młodych drzewek, ale najczęściej reprezentowany jest jałowiec. W runie występują liczne gatunki grzybów, mszaków, mchów oraz rośliny z rodziny wrzosowatych: borówka, żurawina błotna, gruszyczka.

8. Aspekt klimatu Tajga leży w klimacie strefy umiarkowanej chłodnej. Cechą charakterystyczną tej strefy jest okres krótkiego, ale chłodnego lata oraz okres długiej, mroźnej zimy. Średnia temperatura miesięczna w lipcu waha się w granicach od 10 - 20 stopni Celsjusza, zima temperatura średnia miesięczna może spadać do wartości -10 do -50 stopni Celsjusza. Zimne powietrze arktyczne z północy jest czynnikiem warunkującym taki duży spadek temperatur i długie mrozy. Cecha charakterystyczna gleby tajgi jest występowanie wiecznej zmarzliny - głębokie przemarzniecie gruntu powoduje słabą eksploatacje tego terenu pod zabudowę. Rozmarznięciu ulega jedynie zewnętrzna warstwa o grubości 1 metra, czyli warstwa czynna - wtedy to powstaje niezliczona ilość błota, domy muszą być budowane na palach by nie zapadły się w te błoto i nie uległy zniszczeniu. Zamarznięty grunt uniemożliwia infiltracje wody do podłoża, co wiąże się z jej zaleganiem na powierzchni - taka jest przyczyna tworzenia się rozległych bagien na obszarze tajgi.

9. Aspekt gospodarczy; Chłodny klimat panujący w tym rejonie kuli ziemskiej nie sprzyja osadnictwu ani egzystencji ludności. W związku z tym obszar ten jest jeszcze słabo zurbanizowany. Największy dochód ludności dostarcza wyrąb drewna - to stąd czerpany jest materiał do produkcji papieru na całym globie ziemskim. Głównie jest on sprowadzany z Syberii, - czyli północnej części Rosji. Syberia słynie również dziś z eksploatacji bogatych złóż ropy naftowej, węgla, złota i rud metali. Tylko ten obszar charakteryzuje się ogromnym udziałem terenów zurbanizowanych o specjalizacji przemysłowej. Mimo to zachowało się jeszcze wiele nieprzebytych i niepoznanych przez człowieka połaci lasów, które są ostoją zwierząt i roślin syberyjskich. Drugim środkiem dochodu jest również łowiectwo. Ofiarą tego staje się duża liczba gronostajów, lisów i innych zwierząt futerkowych, głownie w Kanadzie i na Alasce. Jest to bardzo szkodliwe i zagraża przeżyciu wielu gatunków zwierząt.

10. Gleby tajgi; Zespół gleb strefowych pasa umiarkowanego chłodnego (borealnego); dzielą się na 2 podzespoły: marzłociowe (na które decydujący wpływ ma dość płytko zalegająca wieczna zmarzlina) i bezmarzłociowe (wieczna zmarzlina jest położona głębiej); występują w północnej Eurazji, północnej części Ameryki Północnej i południowej części Ameryki Południowej; w większości są pokryte borealnymi lasami iglastymi (tajga).