X IŞINI TÜPÜ VE CİHAZLARI

1. X IŞINI TÜPÜ VE CİHAZLARI • Dr.Okan Gürkan

2. X IŞINI CİHAZI • 1- X Işın Tüpü • 2-Konsol • 3-Jeneratör

3. X IŞINI TÜPÜYAPI VE ÖZELLİKLERİ • 30 cm uzunluk ,15 cm çap. • Anod ve katod • Vakum • Metalik muhafaza • Tüp penceresi

4. X IŞINI TÜPÜ • Kinetik enerji – Elektromanyetik enerji çevrimi

5. ANOD • X ışını tüpünün pozitif kısmı • Bakır gibi sıvıyı iyi ileten bir malzeme • Ucunda X ışını hedefi olarak adlandırılan tungstenden yapılmış bölüm • Sabit ve döner tipler

6. SABİT ANOD • Diş üniteleri ve portatif cihazlar • Düşük tüp akımı • Tungsten plağı (hedef) küçük ve dikdörtgen şeklinde

7. DÖNER ANOD • Hedef alanı büyük. • Artmış ısı kapasitesi • Elektromanyetik indüksiyon motoru ile döndürülür

8. KATOD • X ışını tüpünün negatif kısmı • Tungstenden yapılmış flaman • Odaklayıcı fincan • Bağlantı kabloları

9. X IŞINI OLUŞUMU • Katot ile anot arasına 25 kV-150 kV arası yüksek gerilim • Isı absorbsiyonu sonucu elektronların metal yüzeyden ayrılması (Termionik Emülsiyon) • Potansiyel farkı sonucu anoda ilerleme ile X ışını tüp akımı oluşumu (miliamper)

10. ODAKLAYICI FİNCAN • Molibden yapılı • Negatif yüklerin saçılmasını engelleme • Elektronların ince bir demet şeklinde hedefe odaklanması

11. METALİK MUHAFAZA • Fazla radyasyon absorbsiyonu:cam tüp ve metalik muhafaza penceresinden geçen radyasyon haricinin absorbe edilmesi. • Metalik muhafaza ile cam tüp arasında ince yağ tabakası • Yüksek ısı absorbsiyonu • Yüksek gerilim kablolarının topraklanmasını sağlayan kablolar ile elektrik şokundan koruma • Mekanik koruma

12. CAM TÜP • 20-25 cm uzunluk ve 15 cm çap • Havası boşaltılmış ve ısıya dayanıklı • 5 cm2 cam pencere • Her iki yanında anot ve katot

13. FİLTRELEME • X Işınının büyük kısmı düşük enerji düzeyinde • Filtre edilmeyen düşük enerjili radyasyon gereksiz cilt dozuna neden olur ve görüntüye pozitif etkide bulunmaz • Aluminyum filtre ile gereksiz radyasyonun ortadan kaldırılması

14. DEMET SINIRLAMA (KOLİMASYON) • Hastadan saçılan radyasyon miktarı X-ışının uygulandığı alan ile orantılı olduğundan, alan boyutu istenen görüntülemenin yapılabilmesi için gerekli olan minimum büyüklüğe ayarlanmalıdır. • Genellikle dikdörtgen ya da dairesel biçimde ve radyasyon geçirmez kolimatörler kullanarak ışın demetinin kolimasyonu ve X-ışını sisteminde çalışan personelin saçılan radyasyondan en az etkilenmesi sağlanabilir

15. (1930) (1940)

16. RÖNTGEN CİHAZLARI

17. RÖNTGEN CİHAZLARI • 1- Radyografi aygıtları • 2- Radyoskopi aygıtları

18. RADYOGRAFİ AYGITLARI • Statik bir görüntüleme • İncelenecek bölge röntgen filmini taşıyan kaset üzerine konur • Masa yatay hareket ettirilebilir

19. RADYOGRAFİ AYGITLARI • Masa düşük absorbsiyon özelliği olan maddeden yapılmıştır • Masa altında buki ve kaset yerleştirmek için özel hazne bulunur • Hasta ayaktayken çekim yapılabilmesi için dikey kaset yerleştirilen ek üniteler mevcuttur

20. RADYOSKOPİ AYGITLARI • Röntgen filmine görüntü alınabilmesinin yanında dinamik görüntüleme • Fluoresan ekran:üzerine x ışını düştüğünde ultraviyole ışık yayar

21. RADYOSKOPİ AYGITLARI • Karanlık ortamda florasan ekran üzerinden direk inceleme yapılabilir • Görüntü kuvvetlendiriciler yardımıyla fluoroskopik görüntüler monitöre aktarılır • Hareketli organ ve kontrastlı incelemeler,anjiografi. • Masa istenilen pozisyona getirilebilir

22. PORTATİF RÖNTGEN CİHAZI • Hasta yatağında , operasyon sırasında • Fren sistemli ,motorize veya itme ile hareket eden seyyar cihazlar

23. MAMMOGRAFİ • Meme glandüler yapısının röntgenogramı • Kanser taraması (temel kullanım) ve tanısal amaçlı

24. MAMMOGRAFİ (DİKKAT EDİLECEK UYGULAMALAR) • Düşük kilovoltaj uygulanması :Meme yapılarının birbirinden ayrıdedilmesi ve mikrokalsifikasyonların tanısında • Kanser riski taşıyan memeye düşük doz verilmesi

25. MAMMOGRAFİ CİHAZININ YAPISI • Tüp ve kasetlik kraniokaudal ,lateral ve oblik projeksiyonlarda döndürülebilecek yapıda • Memenin sıkılaştırılması için kompresyon ünitesi • Otomatik kompresyon üniteleri

26. MAMMOGRAFİ CİHAZININ YAPISI • 25-50 kvp • Düşük kilovoltaj sınırlarında dar spektral bantlı X ışını • Anotta hedef madde molibden • Tüp penceresinde X ışını absorbsiyonunu en aza indirgemek için berilyum

27. MAMMOGRAFİ CİHAZININ YAPISI • Molibden ya da aliminyum filtreler ile düşük enerjili ışınların emilimi

28. MEMENİN SIKILAŞTIRILMASININ YARARLARI • Doku kalınlığının azaltılmasına bağlı saçılma azaltılır. • Doku kalınlığının her seviyede eşitlenmesi sayesinde memenin hem ön, hemde arka kesiminde, dansitenin eşitlenmesi sağlanIr. • Meme içi yapıların birbirine süperpoze olma olasılığı azaltılır.

29. GÖRÜNTÜ KAYDI 1. Direkt ekspojur film 2. Ranforsatörlü film 3. Kseromamografi

30. DİREK EKSPOJUR FİLM • Hastanın aldığı dozu arttırdıklarından günümüzde kullanılmazlar.

31. RANFORSATÖRLÜ FİLMLER • Tek emülsiyonlu • Direk radyografide olduğu gibi • Yüksek hızlı ve yüksek rezolüsyonlu filmler, tek ranforsatörlü kasetlerle kullanılmaktadır. • Üretilen yüksek hızlı film ve ranforsatörlerle radyasyon dozu, oldukça düşürülmüştür

32. KSEROMAMMOGRAFİ • Selenyum kullanılır. • Selenyum metal bir levha üzerindedir. • Memeyi geçen x-ışınlarının miktarıyla orantılı olarak, x-ışınının fazla düştüğü yerlerde metal levha üzerindeki selenyum deşarj olur • Karanlık ortamda özel bir cihazın içinde bu levhanın üzerine ters yüklü ince bir doz (toner) püskürtülür. • Toner deşarj olmayan kısımların üzerine yapışır. • Böylece elektriksel olarak levhaya tutanan toz zerreciklerinden bir görüntü oluşturulur. • Selenyum, karanlık ortamda şarj edilerek tekrar tekrar kullanılabilmektedir. • Bu yöntemin tek dezavantajı, hastanın aldığı dozun yüksek olmasıdır.

33. YARDIMCI TEKNİKLER • Konla kompresyon tekniği :Şüpheli alan sınırları kompresyon konu kullanılarak incelenir. • Magnifikasyon tekniği:Mikrokalsifikasyonların daha iyi gösterilebilmesi için,meme ile kasetin arasına yerleştirilen magnifikasyon kutuları kullanılarak uygulanmaktadır.

34. Prof. Dr. Ercan TUNCEL ders notları 2006 • Doç. Dr. Erol AKGÜL Röntgen cihazları ve fizik prensipleri • Türkiye Atom Enerjisi Kurumu