Դեռահասների աճի , զարգացման , վերարտադրողական առողջության առանձնահատկությունները

1. Դեռահասներիաճի, զարգացման, վերարտադրողական առողջության առանձնահատկությունները ՄարինաՄելքումովա «Արաբկիր»բժշկականհամալիր-Երեխաների և դեռահասներիառողջությանինստիտուտ

2. Դեռահասը… Համաձայն ԱՀԿ-ի` Դեռահասներ` 10-19 տարեկան

3. ԴեռահասայինտարիքիառանձնահատկություններըԴեռահասայինտարիքիառանձնահատկությունները Մարմնի կտրուկ աճ Երկրորդային սեռական հատկանիշների առաջացում, վերարտադրողական ֆունկցիայի և սեռական վարքագծի ձևավորում Վնասակար սովորությունների և վարքագծի ձևավորում Սոցիալացում Քրոնիկ հիվանդությունների յուրօրինակ ընթացք Դեռահասային տարիքին բնորոշ հիվանդությունների/հիվանդագին վիճակների ձևավորում

4. Հասունացման դինամիկան ֆիզիկական սեռական հոգեսեռական հոգեկան սոցիալական երեխա դեռահաս մեծահասակ 10 12 14 16 18 20 лет

5. Պուբերտատ Սոցիալական զարգացում Ասոցիալ շրջան Պուբերտատ Սոցիալական զարգացում

6. Ֆիզիկական զարգացում • Դեռահասի հասակը պայմանավորված է սեռով, ժառանգականությունով, սնուցման առանձնահատկություններով, միջավայրի և այլ արտաքին ազդակների` Ֆիզիկական ակտիվություն,, մտավոր ակտիվություն, հոգեբանական միջավայր, հիվանդություններ ազդեցությունով • Արտաքին ազդակները կարող են փոխել անհատի հասակի ժառանգական պոտենցիալի իրացումը

7. Ֆիզիկական զարգացում • Մինչև դեռահասություն երկու սեռերի աճը ընդանում է հարթ և իրար հավասար • Աղջիկների մոտ սկսվում է երկու տարի շուտ • Աճի թռիչք` աղջիկների մոտ մաքսիմալ`12.2, ավարտվում է 17-19 տ • Տղաների մոտ`14.2 տարեկանում,ավարտվում է 19-20 տարեկանում • Դաշտանային ցիկլի առաջացումից հետո աճը դանդաղում է • Տղաները 12-13 սմ բարձր են աղջիկներից

8. Ֆիզիկական զարգացում • Աճի թռիչքի ընթացքում տղաների հասակը ավելանում է 25-30 սմ, իսկ աղջիկների`18-23 սմ • Հասակի մաքսիմալ արագությունը դեռահասների մոտ նկատվում է գարնանը, իսք քաշի ավելացումը`աշնանը • Սթրեսները, գերլարվածությունը դպրոցում, սպորտային ինտենսիվ ծանրաբեռնվածությունը արգելակիչ ազդեցութուն է թողնում աճի վրա

9. Ֆիզիկական զարգացում • Մարմնի զանգվածի ավելացումը տղաների մոտ համընկնում է հասակի թռիչքի հետ, միջինում 9 կգ/տ, աղջիկների մոտ այն տեղի է ունենում 6 ամիս հետո, կազմելով միջինում 8 կգ/տ • Կախված է էներգիայի բալանսից • Թերսնուցումը, սննդի պակասը,սնուցման վարքագծի փոփոխությունները, սպորտով ինտենսիվ զբաղվելընպաստում է ավելի ուշ հասունացմանը • Քաշի ավելցուկը նպաստում է վաղ սեռական զարգացմանը

10. Ցածրահասակություն Աճի և սեռահասունության կոնստիտուցիոնալ ուշացում Ընտանեկան ցածրահասակություն Ակնկալվող հասակ: տղաներ (հոր հասակը+ մոր հասակը ) +13)/2 Աղջիկներ (հոր հասակը+ մոր հասակը ) -13)/2 Կարող է տատանվել 10 սմ

11. Ֆիզիկական զարգացում • Սկզբից աճում է թաթը, սրունքը, ազդրը, կոնքը միջաձիգ չափերով, նոր դաստակը, նախաբազուկը, ուսերը • Վերջույթների և մարմնի աճի տարբերությունը` մեկ տարի • Պուբերտատի ընթացքում փոխվում է գանգի դիմային հատվածը; ստորին, հետո վերին ծնոտները, քիթը, ակնագունդերի սագիտալ և հորիզոնտալ առանցքը, ինչը նպաստում է միոպիայի զարգացմանը • Գանգի չափերը10-տարեկանի մոտ համապատասխանում են մեծահասակների • գանգին 95% • Հետևանք` դեռահասային դիսմորֆոֆոբիաներ…

12. Ֆիզիկական զարգացում • Հատուկ կարիք ունեցող երեխաների մոտ ուշացած զարգացումը դեռահասային տարիքումնպաստում է ցածր ինքնագնահատականի առաջացմանը, հատկապես տղաների շրջանում, դժվարություններ է ստեղծում հասակակիցների շփման, իսկ հետագայում և ծնողական ընտանիքից անկախացման հարցերում: • Քրոնիկ խնդիրներ ունեցող աղջիկները ավելի էմոցիոնալ են և դյուրագրգիռ, քան առողջության խնդիրներ չունեցող դեռահասները, ավելի շատ են հակված հոգեկան խանգարումների • Քրոնիկ խնդիրների առկայությունը անդրադառնում է նաև ուսումնական առաջադիմությանը:

13. Սեռականզարգացմանգնահատում • Թելարխե- կրծքագեղձերի զարգացում, աղջիկների մոտ` սեռական զարգացման սկիզբ • Ադրենարխե` ցայլքի մազակալում, ակնե, մարմնի հոտի փոփոխություն • Մենարխե` դաշտանային ցիկլի սկիզբ • Կրծքագեղձերի մեծացում` պինդ հանգույց արեոլայի շրջանում, ցայլքի մազակալման սկիզբ `10-11,5 • Ցայլքի և թևատակերի մազակալում` 10-13 տ • Դաշտանային ցիկլի առաջացում` 11-13 տ. • Օվուլյացիա, ձայնի փոփոխությու,ն պզուկների առաջացում `14-15տ • Ոսկրային աճի դադարեցում` 16-17 տ

14. ՍեռականզարգացմանգնահատումտղաներիմոտՍեռականզարգացմանգնահատումտղաներիմոտ • Ամորձիների մեծացում` 11-12 տ • Ցայլքի մազակալման սկիզբ` 12-13 տ • Սեռական օրգանների աճ` 12-13 տ • Ձայնի փոփոխություն` 13-14 տ • Թևատակերի մազակալում` 14 տ • Սերմնաժայթկում 14-15 տ • Դեմքի մազակալման սկիզբ` 14-18 տ

15. Սեռականզարգացմանգնահատում • Վաղաժամ սեռական հասունություն `մինչև 8 տ.երկրորդային սեռական հատկանիշների առաջացում, դաշտանի առաջացում մինչև9 տ աղջիկների մոտ • տղաների մոտ` մինչև 9 տ.մազակալում

16. Սեռականզարգացմանգնահատում • Ուշացած սեռահասանությունը սահմանվում է հետևյալ նշանների բացակայությամբ • Կրծքագեղձերի զարգացում` 13 տարեկանում • Ամորձիների զարգացում` 14 տարեկանում • Մենարխե` 15 տարեկանում • Պատճառները • աճի և սեռահասունության կոնստիտուցիոնալ ուշացում, հատկապես տղաների մոտ • թերսնուցում,քրոնիկական հիվանություններ • սթրես • Էնդոկրին խանգարումներ

17. Սեռական զարգացման գնահատում • Կրծքագեղձերի մեծացումը կարող է լինել ասիմետրիկ, սովորաբար ձախ կուրծքը լինում է ավելի մեծ • Եթե վեց ամսվա ընթացքում նկատվում է ունիլատերալ կրծքի մեծացում, անհրաժեշտ է մտածել վնասվածքի կամ էնդոկրին խանգարումների մասին • Մինչև դաշտանային ցիկլի սկիզբը մոտ մեկ տարվա ընթացքում հնարավոր է ֆիզիոլոգիական լեյկորեա` էպիթելիալ բջիջների դեսկվամացիայի հաշվին • Ցիկլը անօվուլյատոր կարող են լինել 1-1.5 տարի • Տրամադրության և ախորժակի փոփոխություններ, մոռացկոտություն, գլխացավեր`նախադաշտանային համախտանիշ

18. Սեռական առողջություն • Եթե նկատվում է սեռական հասունացման ուշացում, խորհուրդ չի տրվում ծանր ֆիզիկական լարվածություն • Տղաների մոտ պրեբուրտատում առնանդամի երկարությունը միջինումէ 6.2 (4.5-7.5) հասուն շրջանում միջինում`13.2 (10.8-15.5) • Ձեռնաշարժությունը դեռահասային տարիքում...բնական երևույթ թե..... • Սեռավարակների մասին տեղեկատվության տրամադրում • Վաղ հղիության վտանգների վերաբերյալ տեղեկատվություն

19. Սեռական առողջություն • Զարգացման խնդիրներունեցող շատ աղջիկների մոտ սեռահասունացման շրջանը սկսվում է ավելի վաղ: • Այս երեխաները խոցելի են դառնում սեռական ոտնձգությունների և բռնությունների նկատմամբ: • Սեռական կրթության նպատակներից մեկն է նաև հնարավորություն տալ պատկերացում կազմել ընտանեկան արժեքների, ծնողավարության, պատասխանատվության, որոշում կայացնելու, բարոյականության մասին, ընդգրկվել հասարակության մեջ որպես լիարժեք անդամ:

20. Հետևանքները… Դեռահասներին անհանգստացնում է արտաքին տեսքը, փոփոխվող մարմինը Աղջիկները անհանգստանում են քաշի ավելացումով Վաղաժամ և ուշացած զարգացում ունեցողները ենթակա են դեպրեսիաների, սնուցման խանգառումների, բռնությանը Վաղ հասունացում ունեցող տղաները բավական պոպուլյար են Ուշացած հասունացում ունեցողները ընկալվում են որպես մանկամիտ, որպես հետևանք` ցածր ինքնագնահատական Դառնում են ամաչկոտ, հատկապես հակառակ սեռի ներկայացուցիչների նկատմամբ Լրացուցիչ հանգստի/քնի, բալանսավորված սննդի կարիք ունեն

21. Անհրաժեշտ է… Բացատրել դեռահասային տարիքի առանձնահատկությունները 8-9 տարեկանում Բացատրել, որ դեռահասների պատկերները թերթերում կամ համացանցում չեն համապասխանում իրականությանը Վաղ հասունացում ունեցող դեռահասներին խրախուսել շփվել հասակակիցների, այլ ոչ թե տարիքով մեծերի հետ Լսել դեռահասին

22. Հոգեբանա-սոցիալականզարգացում 10-13 տ Մտածողությունը դեռ կոնկրետ,ներկայի մասին, էգոցենտրիզմ, առաջադիմության նվազում, նույն սեռի ընկերների հետ շփում, մեծահասակների դերը, պլատոնիկ լիբիդո + հետաքրքրություն, ցանկություն ինչ-որ մի բան անել, գործել - հոգնածություն, հետևողականության պակաս, աղմկոտություն, ամաչկոտություն 14-16 տ Աբստրակտ մտածելակերպ, կոնֆլիկտներ ծնողների հետ, հասակակիցների մեծ նշանակություն, նույնանման հագուստ, ռիսկային վարքագծի դրսևորում, հետաքրքրություն հակառակ սեռի նկատմամբ, էրոտիկ լիբիդո + Ինքնուրույնության ցանկություն, անհատականություն, անմիջականություն - Կռվառա են, հակասական, իմպուլսիվ, անկառավարելի, կամակոր, ինքնամփոփ 17-19 տ Աբստրակտ մտածելակերպ, ապագայի պատկերացում, մասնագիտության ընտրություն, սեքսուալ լիբիդո, +Պրակտիկ,պրագմատիկ, տեղեկացվածություն -մաքսիմալիստ են, ամբիցիոզ

23. Սոցիալականզարգացում • Հիմնական խնդիրները` • Անձի ձևավորում, • Արժեքների, կյանքի նպատակների ձևավորում • Մասնագիտության ընտրություն

24. Սոցիալականզարգացում Ձևավորվում է սեռին բնորոշ վարքագիծ Աղջիկները` զգայուն, լսող, էմոցիոնալ, փոքրերի մասին մտածող` մայրական բնազդ, համբերատար Տղաները` լիդեր,ազատ, ավանտյուրիզմ

25. Սոցիալականզարգացում • Սիրո և կապվածության կարիք • Հաջողության կարիք • Անկախության կարիք • Անվտանգության կարիք • Ինքնահաստատաման կարիք • Ընկերների հետ շփում, որն օգնում է վստահության ձեռք բերմանը • ԸՆՏԱՆԻՔ

26. Շնորհակալություն