I هوش هیجانی عنوان درس : تئوری های مدیریت و سازمان استاد ارجمند: جناب آقای دکتر حیدری

1. I هوش هیجانی عنوان درس : تئوری های مدیریت و سازمان استاد ارجمند: جناب آقای دکتر حیدری دانشجو: آرزو دریابگیان مقطع و رشته تحصیلی: دکترای مدیریت آموزشی (ورودی مهر ماه 91)

2. « عصبانی شدن آسان است ، همه می توانند عصبانی شوند؛ اما عصبانی شدن در مقابل شخص صحیح، به میزان صحیح، در زمان صحیح، به دلیل صحیح و به طریق صحیح، آسان نیست.» ارسطو

3. ظهور و پیدایش هوش هیجانی • تعاریف هوش هیجانی • دلایل مدافعان و مخالفان هوش هیجانی • عاطفه ، هیجانات و خلق ها • سرچشمه هیجانات و خلق ها • مدل هوش هیجانی گلمن • کاربردهای هوش هیجانی (احساسات و خلقیات) در مباحث مدیریتی • چگونگی اثر گذاری مدیران بر خلق ها • هوش هیجانی و آموزش و پرورش فهرست مطالب

4. ظهور و پیدایش هوش هیجانی • تحقیقات مایر(2001) درباره اقداماتی است که در حوزه روان شناسی از سال 1900 به بعد صورت گرفته که شامل 5 دوره است : • سال های 1900 تا 1969: دوره ای که در آن مطالعات روان شناختی مربوط به هوش و هیجان جدا و مستقل از یکدیگر صورت می گرفت. • از 1970 تا 1989 زمانی که توجه روانشناسی بر روی چگونگی تاثیر هیجانات و افکار بود. • از 1990 تا 1993 که زمان پیدایش EI (هوش هیجانی) به عنوان یک موضوع مورد مطالعه بود. • از 1994 تا 1997 زمانی که این مفهوم رایج و عمومی شد. • زمان حال که زمان شروع و توصیف تحقیقات در زمینه شفاف سازی هوش هیجانی است. • www.otaghefekr.org . دوشنبه 13 آذر1391هجری شمسی مصادف با 18 محرم الحرام 1434 هجری قمری و برابر با 3 دسامبر2012 ، ساعت22:10. • 4

5. تعاریف هوش هیجانی • هوش هیجانی تلفیقی از هوش میان فردی و هوش درون فردی است.(گاردنر، 2000) • گلمن (1998) هوش هیجانی را یک سازه کلی می داند که می تواند علت موفقیت فرد در جنبه های مختلف زندگی باشد. گلمن بیان می کند افرادی که احساساتشان را به نحوی کنترل می کنند و به طور موثر با دیگران رفتار می نمایند، زندگی پرمحتواتر دارند. همچنین افراد شاد، استعداد بیشتری در به دست آوردن اطلاعات دارند و بیشتر از افراد نارحت از زندگی اثربخشی برخوردارند. • برادبری و همکاران (2009) هوش هیجانی را توانایی ، استعداد و مهارت شناسایی ، ارزیابی و اداره احساسات خود فرد در برخورد با دیگران و گروه ها تعریف می کند. • بار-آن و پارکر (2000) هوش هیجانی را شکلی از هوش در نظر گرفته اند که از هیجانات و تفکر منتج می شود و به معنی رسیدن به ساختار کلی توانایی های هیجانی ، شخصی و اجتماعی است که بر توانایی مقابله با درخواست ها سازگاری و انطباق با محیط پیرامون که برای موفق شدن در برآوردن خواست های اجتماعی لازم است ارتباط دارد.(دوکانه ای فرد و همکاران،1389) • 5

6. دلایل مدافعان هوش هیجانی: جذابیت شهودی پیش بینی کننده معیارهائیست که اهمیت دارند. اساس زیست شناختی دارد دلایل مخالفان هوش هیجانی: مفهوم بسیار مبهمی است هوش هیجانی را نمی توان اندازه گرفت اعتبار آن محل تردید است 6

7. عاطفه ، هیجانات و خلق ها عاطفه آنرا طیف گسترده ای از احساساتی تعریف کرده اند که افراد تجربه می کنند. عاطفه یا به صورت هیجان تجربه می شود یا به صورت خلق. خلق ها علت آنها معمولا کلی و مبهم است. بیشتر از هیجانات دوام می آورند(ساعت ها یا روزها) عمومی تر هستند(دو بعد اصلی- خلق های مثبت ها و خلق های منفی – دارند که از چندین هیجان بخصوص تشکیل شده است) بطور کلی با حالات چهره بخصوص مشخص نمی شود. ذاتاً ادارکی هستند. هیجانات رویداد خاصی عامل آن است مدت کوتاهی استمرار دارد(چند ثانیه یا دقیقه) ذاتاً مشخص و پرشمار هستند(بسیاری از هیجانات بخصوص مثل خشم ، ترس ، نارحتی ، شادی، نفرت و شگفتی) معمولا با حالت بخصوص چهره همراه هستند. ذاتاً عمل گرا هستند. (رابینز و جاج،2009،ص245) 7

8. هیجانات اصلی هیجانات بسیار متنوع هستند و به عنوان مثال می توان به خشم ، تحقیر، اشتیاق، حسادت،ترس،ناکامی،ناامیدی،خجالت،انزجار،خوشحالی،نفرت،امید،رشک،شادی،عشق،غرور،شگفتی و غمگینی اشاره کرد. پژوهش های بسیار با هدف محدود کردن هیجانات و دسته بندی آنها به چند مجموعه اصلی انجام شده است. اما برخی محققین معتقدند که جستجو به دنبال هیجانات اصلی از نظر منطقی درست نیست، چون حتی هیجاناتی که مثل شوک به ندرت تجربه می کنیم هم می توانند تاثیر زیادی بر ما داشته باشند. محققین دیگر و حتی فلاسفه ، معتقدند هیجانات جهان شمولی وجود دارد که بین انسانها مشترک است. رنه دکارت که او را پدر فلسفه نوین می نامند ، شش احساس ساده و اصلی را شناسایی کرده – شگفتی ، عشق، تنفر، اشتیاق، شادی ، غمگینی- و معتقد است که همه احساسات و یا از ترکیب آنها ایجاده شده اند یا گونه ای از آنها هستند(رابینز و جاج،2009،ص247).

9. سرچشمه هیجانات و خلق ها شخصیت روزهای هفته و ساعات روز آب و هوا استرس فعالیت های اجتماعی خواب ورزش سن جنسیت (رابینز و جاج،2009،صص 251-254) 9

10. مدل هوش هیجانی گلمن خود آگاهی (آگاه بودن از احساسات خود) خود مدیریتی (توانایی و کنترل احساسات و هوس های خود) همدلی (توانایی درک احساسات دیگران) مهارتهای اجتماعی (توانایی اداره کردن احساسات دیگران) (گلمن،1999 به نقل از پارسا، 1389) 10

11. خود آگاهی (آگاه بودن از احساسات خود) خود آگاهی و شناسایی نوع و شدت احساسات خود ،بخش مهمی از هوش هیجانی است. فردی که احساسات خود را به راحتی شناسایی می کند، واکنش سریع تری در برخورد با مسائل دارد. به عبارتی قدم اول در ارائه و استفاده از راهکارها برای مسائل زندگی شناسایی احساسات است.در اغلب مسائل زندگی احساسات و عواطف ما دخیل هستند. بنابراین هوش عاطفی عمدتا با این مسائل درگیر است. و بخشی از آن که شناسایی نوع و شدت احساسات را بر عهده دارد، اولین مراحل را برای آماده شدن فرد برای اجرای مراحل بعدی طی می کند. تا زمانی که فرد با تاخیر و با مشکل از احساسات خود سر در می آورد ، امکان اداره و کنترل این احساسات نیز در او با تاخیر همراه خواهد بود. سرعت عمل در اجرای این مراحل بالا بودن هوش هیجانی فرد را نشان می دهد. 11

12. خود مدیریتی (توانایی و کنترل احساسات و هوس های خود) افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند، راحت تر از دیگر افراد احساسات خود را کنترل می کنند. قدرت بیشتری برای تحت اختیار در آوردن هیجان خود دارند و اجازه نمی دهند هیجان آنها بیش از حد لازم و در سطح افراطی عمل کند یا پسروی هیجانی داشته باشند. آنها برای کنترل احساسات خود شگردها و مهارت های زیادی را می دانند و در اکثر موارد با سرعت عمل از این مهارت ها و شگردها استفاده می کنند. آنها به راحتی خشم خود را کنترل کرده و آنرا در مسیر درست برای تخلیه و رسیدن به نتیجه مناسب هدایت می کند. زود و نابهنگام مضطرب نمی شوند و در این موارد می دانند که چگونه باید آرامش خود را حفظ کنند. 12

13. همدلی (توانایی درک احساسات دیگران) افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردارند ، علاوه بر اینکه احساسات خود را به خوبی می شناسند در شناخت احساسات دیگران نیز عملکرد خوبی دارند. این مهارت موجب می شود که فرد بتواند دیدگاه و نظر افراد دیگر را از لحاظ احساسی درک کند و به عبارتی بتواند خود را به جای او بگذارد. داشتن چنین مهارتی موجب می شود که فرد بتواند روابط خود را به بهترین وجهی اداره کرده و سازمان دهد. 13

14. مهارتهای اجتماعی (توانایی اداره کردن احساسات دیگران) افرادی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند ، از لحاظ روابط اجتماعی بسیار موفق هستند. آنها به راحتی روابط را حفظ کرده و تحکیم بخشند. آنها در روابط خود راحت ، فاقد اضطراب و خونگرم عمل می کنند و دیگران را نیز به راحتی می پذیرند. افراد دیگر در ارتباط با این افراد احساس راحتی و آرامش می کنند و معمولا تمایل بیشتری برای ادامه ارتباط با این افراد دارند. در حالی که افرادی که دارای هوش هیجانی پایین تری هستند، در روابط ، سرد و خشک ارزیابی می شوند و اغلب روابط آنها در همان مراحل اولیه با شکست مواجه می شود.(گلمن به نقل از پارسا ، 1389) 14

15. کاربردهای هوش هیجانی (احساسات و خلقیات) در مباحث مدیریتی انتخاب (گزینش) تصمیم گیری خلاقیت رهبری انگیزش تعارضات بین فردی مذاکره خدمات مشتریان نگرش های شغلی رفتارهای انحرافی محیط کار (رابینز،2008،به نقل از اعرابی،صص214-216) 15

16. چگونگی اثر گذاری مدیران بر خلق ها به طور کلی خلق مردم را می توان با نشان دادن یک کلیپ ویدیویی خنده دار ، دادن یک بسته شکلات، یا حتی مزه کردن یک نوشیدنی دلپذیر بهتر کرد. اما شرکت ها چطور می توانند خلق کارمندان خود را بهتر کنند؟ مدیران می توانند شوخ طبعی و تشویق های سمبولیک را به کار گیرند. همچنین تحقیقات نشان داده که وقتی رهبران خلق خوبی دارند، اعضای گروه بیشتر مثبت بوده و در نتیجه با هم بیشتر همکاری می کنند. مورد آخر اینکه گزینش افراد مثبت به عنوان اعضای تیم باعث می شود خلق خوب بین اعضای تیم سرایت کند. مطالعه ای که در خصوص بازیکنان کریکت انجام شد ، نشان داد که خلق شاد بازیکنان ، اعضای تیم را تحت تاثیر قرار داده و بر عملکرد آنها اثر مثبت می گذارد. بنابراین منطقی است که مدیران هنگام گزینش اعضای تیم ، افرادی را انتخاب کنند که مستعد بروز خلق مثبت هستند.(رابینزوجاج،2009،ص264) 16

17. هوش هیجانی و آموزش و پرورش از طریق تعیین ضریب هوشی افراد ، فقط می توان افراد وظیفه شناس یعنی کسانی را کشف کرد که می دانند چگونه در نظام آموزشی نمرات خوبی کسب کنند، ولی بهره هوشی افراد هیچ گونه اطلاعاتی در این باره نمی دهد که آنان در فراز و نشیب زندگی چگونه عمل می کنند، زیرا هوش و استعداد تحصیلی هیچ گونه آمادگی و مهارتی را برای مقابله با ناملایمات در محیط تحصیلی ، زندگی و استفاده از فرصت های مطلوب به دست نمی دهد.(نوری، 1382به نقل از حنیفی و جویباری ،1389) آموزش هوش هیجانی در مدرسه بسیار حائز اهمیت است و می تواند در دراز مدت و هم در کوتاه مدت ضامن موفقیت افراد باشد. زمانی که کودک دچار اضطراب مزمن یا خشم یا عصبانیت باشد ، آن ها را افکار تحمیل تلقی می کند و نمی تواند ذهن خود را از مسائلی که موجب نگرانی است، رها سازد. بنابراین وقتی که فضای حافظه بیشتر با این گونه افکار تحمیلی اشغال می شود ، امکان کمتری برای یادگیری جدید باقی می ماند . پژوهش ها نشان می دهد مدارسی موفق هستند که به ایجاد رابطه مناسب بین دانش آموزان، دانش آموزان و معلمان ، دانش آموزان و سایر اعضای مدرسه کمک می کنند. در چنین مدارسی معلم برای ایجاد تعامل و رابطه مطلوب بین دانش آموزان تلاش می کند. برنامه های آموزشی شامل مهارت های هیجانی در این گونه مدارس به دانش آموزان کمک می کند تا احساسات و هیجان های خود را مدیریت کنند و عزت نفس آنان را تقویت می کند. با تشویق کودکان به پروراندن تمامی استعدادها و توانایی های که عملاً آنها را به سوی کسب موفقیت رهنمون می سازد یا آن ها را در انجام کارهایشان یاری می کنند، مدارس به مراکزی برای پرورش مهارت های زندگی مبدل می شوند. مهم ترین خدمتی که آموزش و پرورش می تواند در جهت رشد کودک انجام دهد آن است که او را با توجه با استعدادهایش به سوی مناسب ترین زمینه هدایت کند و به نظر می رسد در آموزش و پرورش کشور ما ، این هدف نادیده انگاشته شده است و وقت کمتری صرف رتبه بندی کودکان می شود و وقت بیشتری به نشان دادن قابلیت ها و استعدادهای طبیعی شان اختصاص داده می شود. این در حالی است که راه های بی شماری برای کسب موفقیت وجود دارد. توانایی های بسیاری نیز در رسیدن به موفقیت نقش دارند. در این راستا ، باید معلمان و والدین در نظر داشته باشند که هوش شناختی IQ به تنهایی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر نبوده ، بلکه عوامل دیگری مانند هوش هیجانی ، سازگاری با محیط تحصیلی و جنسیت در پیشرفت تحصیلی آنان دخالت دارند که می بایست مورد توجه قرار گیرند. 17

18. اگرچه یادگیری مهارت های اجتماعی از خانه آغاز می شود، اما از وقتی که کودکان به مدرسه وارد می شوند ، با مکان هایی برای بروز هیجانات متفاوت روبه رو می شوند، مدارس با چالش های تدریس و همچنین اصلاح و ایجاد مهارت های هیجانی در کودکان روبه رو هستند. این چالش ها می توانند با اضافه کردن اطلاعات به استانداردهای برنامه های درسی و ایجاد شرایطی در مدرسه، توسعه و کاربرد مهارت های هیجانی را تشویق کنند(سیاروچی،فورگاس و مایر ، 2001،به نقل ار حنیفی و جویباری،1389) نظام آموزشی امروز مبتنی بر نمرات هوش عمومی دانش آموزان از کودکستان تا دانشگاه است.طرفداران این دیدگاه سنتی می کوشند که همچنان این روند را حفظ کنند. در برابر این دیدگاه بسیاری از محققان ، معلمان و والدین اظهار کرده اند که چنین آزمون هایی برای ارزیابی دانش آموزان ناقص اند. اخیراً، این دیدگاه جدید درباره یادگیری و هوش، مربیان و برنامه ریزان را برآن داشته تا در روش های آموزشی تجدید نظر کنند که همان نظریه هوش چند وجهی است. آموزش مهارت های هیجانی و اجتماعی در مدرسه بسیار مهم است و می تواند هم در دراز مدت و هم در کوتاه مدت ضامن موفقیت های افراد باشد.

19. منابع • دوکانه ای، فریده؛ بهبودی، معصومه و خیاط نظام، مریم.(1389).بررسی سهم هر یک از مولفه های هوش هیجانی در پیش بینی میزان رضایتمندی زناشویی دبیران زن متاهل مقطع متوسطه در شهر ایلام. فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال دوم، شماره اول، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن. • رابینز، پی استیفن.(2008). مبانی رفتار سازمانی. ترجمه سید محمد اعرابی و محمد تقی زاده مطلق(1389). تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ دوم. • رابینز، پی استیفن و جاج، تیموتی.(2009). رفتار سازمانی. ترجمه مهدی زارع(1389). تهران: انتشارات نص، چاپ دوم. • سانتراک، جان دبلیو. زمینه روان شناسی. ترجمه مهرداد فیروزبخت(1383). تهران: انتشارات رسا، چاپ اول. • حنیفی، فریبا و جویباری، آزیتا.(1389).بررسی رابطه هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر تهران. فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال دوم، شماره اول، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن. • گلمن، دانیل.(1999). هوش هیجانی.ترجمه نسرین پارسا(1389). تهران. انتشارات رشد، چاپ اول. • www.otaghefekr.org . دوشنبه 13 آذر1391هجری شمسی مصادف با 18 محرم الحرام 1434 هجری قمری و برابر با 3 دسامبر2012 ، ساعت22:10