بحران مالي جهاني

1. بحران مالي جهاني ليلا كاظمي بهار 1389

2. بحران مالي به شرايطي اطلاق مي شود كه در آن بسياري از موسسات مالي يا دارايي ها به طور ناگهاني بخش اعظمي از ارزش خود را از دست مي دهند. در طي قرن هاي نوزده و بيستم عمده بحران هاي مالي شامل ترس از خالي شدن ذخيره نقدي بانك ها بود. بحران مالي كه از سال 2007 شروع و در پاييز سال 2008 به اوج خود رسيد بزرگترين بحران مالي از سال 33-1929 به بعد محسوب مي شود.

3. روند بحران بزرگ ترين بحران اقتصادی پس از دهه 30

4. روند بحران • چند نكته: نرخ بهره تقاضا براي وام بيشتر موسسات مالي كه اخيرا در امريكا دچار مشكل شده اند موسسات مالي سرمايه گذاري و بيمه اند. اكثريت آمريكائيان در هنگام خريد خانه وام مي گيرند. گاهي ارزش وام تا 95% ارزش خانه است.

5. در آمريكا چند نوع موسسه مالي وجود دارد. بانك سپرده گذاري و بانك هاي سرمايه گذاري مانند لمن برادرز. • بعد از رکود بزرگ دهه 30 در آمریکا کنگره آمریکا دو نهاد ایجاد کرد با نام «فانی می» و «فردی مک» که کارشان این بود که این وام های مسکن را از این بانک ها می خریدند. این دو موسسه هم پس از خرید وام ها با قرار دادن وام ها در بسته های مختلف با نام اوراق بهادار رهنی اقدام به فروش آنها در بازار دیگری کردند. مشتریان این بازار غالباً کشورهای خارجی، بانک ها، صندوق های بازنشستگی و امثالهم بودند. • این دو نهاد موقع فروش متعهد شده اند در صورتی که وام گیرنده نتواند قسط هایش را بدهد این دو نهاد این ضرر را جبران می کنند.

6. روند بحران بحران اقتصادي آمريكا از سپتامبر 2001 شروع مي شود. در مدت كوتاهي نرخ بهره از 6% به 1% كاهش يافت.

7. نرخ بهره روند بحران آگاهي مردم از كاهش قيمت عرضه مسكن عرضه > تقاضا تقاضاي وام تقاضا براي خريد مسكن كاهش قيمت قيمت مسكن

8. افزایش قیمت مسکن • شکل گیری حباب مسکن • کاهش قیمت مسکن

9. حال تصور كنيد بانكي مانند لمن برادرز كه صد ها ميليارد دلار از اين نوع وام ها خريداري كرده است. خانه: 500 هزار دلار وام : 475هزار دلار افت قيمت: 350 هزار دلار هر كس سعي مي كند آن آخرين نفري نباشد كه پولش را از بانك نخواهد گرفت و لذا هجوم به بانك ها آغاز شد

11. علل شكل گيري بحران رشد حباب مسكن شرايط اعتباري آسان اعطاي وام به افراد كم اعتبار فروپاشي سيستم بانكي سايه حباب قيمتي كالا

12. علل شكل گيري بحران حجم سرمايه گذاري در مسكن از 627 ميليارد دلار در سال 2001 به 1428 ميليارد دلار در سال 2005 افزايش يافت. در سال 2008 قيمت مسكن در آمريكا نسبت به اواسط سال 2006 بيش از 20% كاهش داشت. رشد حباب مسكن قيمت مسكن در آمريكا بين سال هاي 1997 تا 2006 ميلادي، 124% افزايش را نشان مي دهد. سفته بازي در بازار مسكن آمريكا در رشد بادكنكي قيمتها تاثير زيادي داشت.

13. علل شكل گيري بحران شکل شماره 2: افزایش پرداخت وام به افراد کم اعتبار بین سالهاي 2004 تا 2006 شرايط اعتباري آساندر آمریکا، حجم سالانه وثيقه های نوع دوم و سایر وثيقه ها در شکل اوراق بهادار، که ميانگين آن طی یک مدت طولاتی حدود 100 ميليارد دلار بود، در سال های 2005 و 2006 به بيش از 600 ميليارد دلار افزایش یافت.

14. شکل شماره 2: افزایش پرداخت وام به افراد کم اعتبار بین سالهاي 2004 تا 2006 علل شكل گيري بحران اعطاي وام به افراد كم اعتبار در محدوده سال هاي بحران، فشار رقابتي و دولتي باعث افزايش اعطاي وام به افراد اعتبار شده است. در مارس 2007 ميلادي ميزان وام هاي اعطا شده به اين افراد در حدود 1300 ميليارد دلار بوده است. در 2007 بالغ بر 1.3 ميليون واحد آپارتمان در آمريكا به سبب اقساط بدهي وام مسكن در معرض حراج گذاشته شد.

15. علل شكل گيري بحران فروپاشي سيستم بانكي سايه اين سيستم شامل موسسات مالي غير بانكي است كه نقش مهمي را در تامين وجوه مالي مورد نياز كسب و كار دارند. اين موسسات به عنوان واسطه بين سرمايه گذاران و وام گيرندگان قرار مي گيرند و وجوه مالي را از سرمايه گذاران به شركت ها سوق مي دهند. اين موسسات اگرچه براي بازارهاي اعتباري از اهميت بالايي برخوردارند و از پايه هاي سيستم مالي محسوب مي شوند اما كنترل هاي لازم بر روي آنها صورت نمي گيرد.

16. تاثير بحران بر موسسات مالي يكي از اولين قربانيان بحران مالي يكي از بانك هاي انگليسي به نام نورترن راك بود. ورشکستگی بسیاری از نهادهای مهم مالی آمریکا مانند (BROTHERSLEHMAN) در سپتامبر 2008 اولين شركتهايي كه تحت تاثير بحران قرار گرفتند شركت هايي بودند كه مستقيما درگير فعاليت هاي بخش مسكن بودند. در طول سال هاي 2007 تا 2008 بيش از 100 موسسه اعطاي وام رهني ورشكست شدند. موسسات بزرگ زيادي يا ورشكست شدند يا اينكه توسط بخش دولتي تصاحب شدند از جمله مي توان به موسسات مالي لمن برادرز، مريل لينچ و شركت بيمه AIG اشاره كرد.

17. شرکت های فنی مي و فردی مک كه 70 درصد وام های مسکن را در آمریکا تامین کرده اند اما به علت نوسان بازار مسکن با بحران مالی مواجه شده اند. بانک ایندی مک (سومین بانک بزرگ آمریکا) یکی از بزرگ ترین ارائه دهندگان وام برای خرید مسکن در این کشور ورشکست شد.

18. كارشناسان دلايل متعددي را براي تسري بحران مالي آمريكا به سراسر جهان عنوان مي‌كنند كه ارتباطات گسترده ميان نهادهاي اقتصادي جهاني يكي از بارزترين آنهاست. بحران مالی و اعتباری که در حال حاضر کشورهای صنعتی و برخی از کشورهای در حال توسعه با آن روبرو هستند ابعاد بسیار گسترده ای دارد. صندوق بین المللی پول در آوریل 2008 زیانهای ناشی از این بحران را که پس از بحران 1929 مهمترین بحران اقتصادی جهان محسوب می شود حدود 1000 میلیارد دلار برآورد کرده بود اما این رقم در حال حاضر به مراتب بیش از پیش بینی های اولیه است. تعدادی از کشورهای آسیایی مانند عربستان سعودی، امارات عربی متحده، چین، سنگاپور، ژاپن و ..... نیز که در زمره سهامداران موسسات اعتباری ورشکسته یا زیان دیده در آمریکا و اروپا هستند از این بحران آسیب دیده اند.

19. تاثير بحران بر ايران عدم وابستگي اقتصاد ايران به اقتصاد آمريكا و تحريم‌هاي غرب، موجب شد تا نظام مالي ايران از آثار منفي اين بحران تا حدودي در امان باشد و چنانچه بتوانيم اين امر را درست مديريت كنيم، آسيب كمتري به اقتصاد ايران وارد خواهد شد. همچنين تاثيرپذيري غيرمستقيم بازار بورس ايران از بازارهاي بورس جهاني به دليل عدم سرمايه‌گذاري در خارج از كشور، از ديگر تبعات بحران مالي كنوني بر اقتصاد ايران است كه اين امر نيز نياز به اعمال سياست‌هاي جديد در بازار سرمايه ايران دارد.

20. تاثير بحران بر ايران کاهش شدید درآمدهای نفتی کشور : عواملي همچون كاهش شديد بهاي نفت و كاهش ميزان صادرات غيرنفتي به دليل پايين آمدن قدرت خريد كشورهاي اروپايي، از جمله مهمترين دلايل تاثير بحران مالي جهاني بر اقتصاد ايران است كه موجب كاهش درآمدهاي ارزي كشور شده و در دراز مدت، مشكل‌زا خواهد بود.

21. تاثير بحران بر ايران کسادی ورکود در جهان کاهش GDP درسطح جهان کاهش تقاضا برای نفت خام كاهش قيمت نفت ازآنجا که نفت و درآمدهای نفتی درطول دهه های اخیر جایگاه بسیار مهمی را دراقتصاد وسیاست ایران به خود اختصاص داده است بنابراین کاهش شدید قیمت نفت می تواند مشکلات زیاد اقتصادی را برای ایران به وجود آورد. Financial crisis and peak oil prices

22. بررسی شکل گيری بحران ازنظر زمانی • بحران وامهای رهنی نازل(SUBPRIME MORTGAGE CRISIS) • بحران تنگنای اعتباری( CREDIT CRUNCH CRISIS) • بحران مالی آمریکا (FINANCIAL CRISIS) • بحران مالی جهانی (GLOBAL FINANCIAL CRISIS)

23. بحران وامهای رهنی نازل (SUBPRIME MORTGAGE CRISIS) back

24. بحران تنگنای اعتباری ( CREDIT CRUNCH CRISIS) بروز نااطمینانی دربازارهای مالی بیش از هرچیزی می تواند به این بازار آسیب برساند. در اثرپرداخت وامهای ساب پرایم بسیاری از موسسات و بانکهای وام دهنده متضرر شدند . نااطمینانی مردم همه سعی کردند طلب خود رااز بانکها وصول کنند وام دهی دربازارهای مالی با رکود روبروشد و تنها با بهره های بالا می شد وام گرفت . • تعدادي از نهادهاي مالي آمريكا از جمله new century financial corporation به سبب لاوصول شدن مطالباتشان از آوريل 2007 اعطاي وام جديد را متوقف كردند. back

25. بحران مالی آمريکا به دلیل پیوستگی نهادهای مالی آمریکا با یکدیگر به سرعت بحرانی که درزمینه وامهای رهنی شروع شده بود تمام ابعاد بازار سرمایه را فراگرفت و تبدیل به یک بحران مالی شد. در سپتامبر 2008 بحران مالی آمریکا به اوج خود رسید وشاخص سهام به شدت سقوط کرد. و بسیاری ازموسسات مالی آمریکا مانند بانک سرمایه گذاری (LEHMAN BROTHERS) شرکت بیمه (AIG) و بر اثر این بحران آسیب شدیدی دیدند.

26. بحران مالی آمريکا • در چهار ماهه نخست سال 2008 تعداد 50% خانه هاي ساخته شده جديد كه در معرض فروش قرار گرفته بود روي دست صاحبان آنها باقي مانده بود. • ساخت خانه هاي جديد نسبت به 4 ماهه اول 2008 حدود 60 درصد كاهش يافت. • مصادره 3 ميليون واحد مسكوني در سه ماهه 2009 • يكي از مهمترين بخشهايي كه صادرات آن درسال 2008 از ركود مالي به شدت آسيب ديد صنعت اتومبيل سازي بود . كشور ژاپن كه در صدور اتومبيل مقام اول را در دنيا داراست با 18 % كاهش صادرات اتومبيل مواجه شده است • در ژانويه 2008 يونيون بانك سويس اعلام كرد كه بيش از 18 ميليارد دلار از طلبهاي آن در بخش مسكن آمريكا غير قابل وصول است.

27. بحران مالي جهاني • به دلیل یکپارچگی بازارهای مالی درسطح جهان و سرمایه گذاری بانکها و نهادهای مالی کشورهای مختلف در آمریکا با سقوط بورسهای آمریکا آنها نیز تحت تاثیر قرار گرفتند. كشورهايي كه روند ادغام آنها در اقتصاد جهاني به كندي صورت گرفته است از آسيب كمتري برخوردار خواهند بود. كشورهاي توسعه يافته اي مانند برزيل، مكزيك و آرژانتين كه اقتصاد آنها به اقتصاد آمريكا وابستگي شديدي دارد از بحران مالي فعلي تاثيرپذيري بيشتري خواهند داشت.

28. بحران مالی جهانی (ادامه) • این بحران به سرعت از آمریکا به سایر کشورهای اروپایی و آسیایی سرایت کرد. • سقوط شديد ارزش سهام در بازارهاي مالي بين المللي • كاهش شديد حجم سرمايه گذاري هاي خارجي در سال 2008 • در اثر بحران مالی به صنعت توریسم آسیب جدی وارد شده است. • بر اساس پیش بینی سازمان بین المللی کار تا پایان سال 2009 بیش از 50 میلیون فرصت شغلی در کشورهای در حال توسعه از دست خواهد رفت.

29. بحران مالي جهاني (ادامه) • كاهش نرخ رشد اقتصاد جهاني از 5% در سال 2007 به 3/9% در سال 2008 و 3% در سال 2009 • کاهش 9% در صادرات در سال 2009 نسبت به سال 2008 • گسترش بيكاري در سطح بين المللي به مقياسي كه در دهه هاي اخير مقرون به سابقه نبود. • كاهش ميزان كمك هاي كشور هاي توسعه يافته در كشورهاي كم رشد و فقير

30. بحران مالی جهانی (ادامه) • صادرات برزیل و چین در ژانویه امسال 25 درصد کاهش یافته است • افزايش نرخ تورم در كشور هايي كه تراز بازرگاني نامتعادل دارند. • حجم سرمایه گذاریهای مستقیم خارجی در سال 2008 بیش از 20 درصد کاهش یافته است. • در سال 2008 میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه 50 درصد (نسبت به سال 2007) کاهش نشان داد و به کمتر از 500 میلیارد دلار رسید.

31. بحران مالي جهاني (ادامه) • بحران مالی اخیر ظرف مدتی کمتر از یک سال بالغ بر 50 تریلیون دلار به اقتصاد جهانی عمدتاً از طریق کاهش ارزش داراییها در بازارهای مالی خسارت وارد کرده است که این زیان به منزله از دست رفتن 83 درصد تولید ناخالص دنیا در سال 2008 است. • اگر طرح های نجات کشورهای گروه 20 در سطح ملی که معادل 5 تریلیون دلار برآورد شده است و اعتبارات و کمکهای مصوب اجلاس گروه 20 در 2 فوریه 2009 لندن (حدود 1/ 1 تریلیون دلار) کلاً تحقق یابد تنها 12 درصد زیان وارده به اقتصاد جهانی را جبران خواهد کرد.

32. گروه 20 • گروه بیستمتشکل از وزرای دارایی و روسای بانکهای مرکزی 20 اقتصاد بزرگ دنیا بااحتساب اتحادیه اروپا به عنوان یک قلمروی واحد است که 85 درصد تولید ناخالص دنیا و 80 درصدتجارت جهانی و حدود دو سوم جمعیت کره زمین را به خود اختصاص داده اند. • این گروه در حقیقتمجمعی است که برای همکاری در ارتباط با سیستم مالی بین المللی و مشورت پیرامون رفع مشکلاتاقتصادی دنیا ایجاد شده است و اعضای این گروه در کنفرانس ها و اجلاس های بین المللی خودکوشش می کنند راه کارهایی برای ثبات سیستم مالی بین المللی و مقابله با بحرانهای اقتصادی بیابند.

33. گروه 20 اجلاس اول گروه بیست در واشنگتن: سه موضوع را بررسی کرد: اول منشای بحران کنونی، دوم بررسی تدابیر اتخاذ شده مانند نقدینگی تزریق شده به بازارهای جهانی؛ و سومین و مهمترین موضوع بحث درباره ی اقدام های پیش رو. اجلاس دوم گروه 20 در لندن: هدف این نشست، بررسی و توافق بر سر طرحی تازه برای ایجاد تغییراتی در نظام اقتصادی جهان برای مقابله با رکود بود.

34. گروه 20(اقدامات) • کشورهای گروه 20 موافقت کرده اند که منابع مالی تحت اختیار صندوق بین المللی پول را سه برابر کنند و آن را به 750 میلیارد دلار افزایش دهند. • تا پایان سال 2010 ارزش کل طرح های نجات یا بسته های محرک اقتصادی کشورهای عضوگروه 20 به پنج تریلیون دلار بالغ خواهد شد که هزینه کردن این مبالغ تولید ناخالص دنیا را تا 4درصد افزایش خواهد داد. • نرخ بهره در کشورهای عضو گروه 20 عمدتاً کاهش یافته است تا سیاست های پولی انبساطی بتواند به بازگشت ثبات مالی کمک کند.

35. گروه20 (اقدامات) • اعطای 850 میلیارد دلار منابع مالی اضافی- توسط نهادهای مالی بین المللی- به کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور • همانطور که در اجلاس آوریل 2008 توافق شده است میزان سهمیه کشورها در صندوق بین المللی پول- برای بالا بردن قدرت وام دهندگی آن – افزایش خواهد یافت. 20

36. گروه 20 بحران مالی اخیر ظرف مدتی کمتر از یک سال بالغ بر 50 تریلیون دلار به اقتصاد جهانی عمدتاً از طریق کاهش ارزش داراییها در بازارهای مالی خسارت وارد کرده است که این زیان به منزله از دست رفتن 83 درصد تولید ناخالص دنیا در سال 2008 است. بنابراین اگر طرح های نجات کشورهای گروه 20 در سطح ملی که معادل 5 تریلیون دلار برآورد شده است و اعتبارات و کمکهای مصوب اجلاس گروه 20 در 2 فوریه 2009 لندن (حدود 1/ 1 تریلیون دلار) کلاً تحقق یابد تنها 12 درصد زیان وارده به اقتصاد جهانی را جبران خواهد کرد. 20

37. اقدامات حمايتي كشور ها در رابطه با تجارت جهاني • اقدامات حمايتي برخي كشور ها علي رغم تعهدات قبلي خود در مورد آزاد سازي تجاري و خودداري از ايجاد موانع تجاري و جلوگيري از تشديد ركود جهاني • اگر چه اغلب کشورهای مهم صنعتی عضو G20 در اجلاس مورخ نوامبر 2008 قول دادند که از اتخاذ سیاستهای حمایتی- به هر شکل- برای مقابله با بحران و کمک به صنایع خود از این طریق خودداری نمایند اما عملاً این وعده را زیر پا گذاشته و اغلب آنان در «طرح های نجات » یا «بسته های محرک اقتصادی» به انواع خط مشیهای حمایتی روی آوردند. • بسته هاي نجات كشورها داراي اثرات فراملي است و اگر اين بسته ها مشتمل بر اقدامات حمايتي محدودكننده باشند اثرات منفي آنها ابعاد جهاني خواهد كرد.

38. اقدامات حمايتي كشور ها در رابطه با تجارت جهاني از بين 20 كشور عضو“ گروه 20 ” تعداد 17 كشور موانعي را در راه واردات خود ايجاد كردند يا براي صادرات خود مشوق هايي مغاير با تعهدات بين المللي فراهم نمودند و تنها ژاپن، افريقاي جنوبي و عربستان به تعهدات خود وفادار مانده و به اقدامات حمايتي محدود كننده متوسل نشده اند.

39. در سال هاي 2002 تا 2006 ميلادي، وال استريت با اعطاي وام هاي كم بهره، نقشي اساسي در ايجاد و تشكيل حباب قيمتي در بخش مسكن داشت. به نظر مي رسد اين بار نوبت فدرال رزرو رسيده باشد تا با تزريق هزارها ميليارد دلار اسكناس بي پشتوانه بار ديگر حباب هاي قيمتي در اقتصاد بحران زده آمريكا ايجاد كند. • فدرال رزرو آمريكا كماكان مقادير كلاني اسكناس بدون پشتوانه به بانك ها تزريق مي كند. مبناي پولي، كه از پول هاي در گردش و ذخاير بانك ها (پايه وام هاي جديد) تشكيل مي شود، از 850 ميليارد دلار در سال 2009 به 2/2 تريليون دلار در 24 فوريه 2010 ميلادي افزايش يافته است. تزريق بيش از 1350 ميليارد دلار اسكناس بي پشتوانه آن هم در كمتر از 15 ماه، خود مي تواند بار ديگر حباب هاي قيمتي در اقتصاد بحران زده آمريكا ايجاد كند.

40. یونان • مخالفت آلمان ها با اتحاديه پولي يورو به دليل عدم كاهش بدهي هاي كشور ها • يونان وضعيت مغشوش حساب هاي خود را پنهان ساخته بود. • بحران بدهي يونان اعتماد به يورو را کاهش داده و اين احتمال را افزايش داده است که ديگر اقتصادهاي ضعيف اروپايي همچون اسپانيا و پرتغال نيز ممکن نيازمند نجات مالي باشند. • زماني که سخن از «نجات» به ميان مي آيد همه نگاه ها به سمت آلمان بزرگ ترين اقتصاد اروپا و معتبرترين قرض دهنده در اين قاره، برمي گردند.

41. موسسه استاندارد اند پورز اعتبارات یونان را به مرتبه «بی‌ارزش» تنزل داد و رتبه اعتبارات پرتغال را از درجه A مثبت به A منفی کاهش داد. یونان هم‌اکنون پذیرفته است که نمی‌تواند بدهی‌های خود را بازپرداخت کند و از کشورهای اروپایی و صندوق بین‌المللی پول درخواست نجات مالی کرده است. درحال حاضر درمورد توانایی پرتغال در بازپرداخت بدهی‌هایش تردید وجود دارد. • سقوط بازارها پس از آن آغاز شد كه موسسات معتبر جهاني، اوراق بهادار صادر شده از سوي دولت و نهادهاي مالي يونان را فاقد ارزش اعلام و اضافه كردند كه اين كشور به دليل ناتواني در پرداخت به موقع اصل و فرع بدهي‌هاي خود، محلي غيرمطمئن براي سرمايه‌گذاري محسوب مي‌شود. • اما از آنجايي که استفاده از طرح نجات با پيمان نامه مورد توافق کشورهاي عضو در بدو تشکيل حوزه يورو در تضاد است، در صورتي که شرکاي يونان (ديگر اعضاي حوزه يورو) اين کشور را نجات دهند، ارزش يورو تضعيف خواهد شد. بنابراين در هر صورت يورو تحت فشار قرار خواهد گرفت.

42. Who knows what will happen next?

44. اثرات بحران مالي تاثير بحران بر موسسات مالي تاثير بحران بر بازارهاي اعتباري و سيستم بانكي سايه اي تاثير بحران بر ثروت سرايت بحران در سطح جهاني

45. راه كارهاي مقابله با بحران مالي • موافقت قوه مقننه آمريكا با تخصيص 700 ميليارد دلار اعتبار براي كمك به نهادهاي مالي آسيب ديده و اجراي برنامه هاي مقابله با بحران • اعطاي 85 ميليارد دلار وام به AIG توسط آمريكا در قبال تملك 80 درصد سهام • تشكيل اجلاس سران اتحاديه اروپا براي مقابله با بحران و تصويب برنامه اي براي : تضمين وام هاي بانكي تامين اعتبارات كوتاه مدت براي بانكها و موسسات اعتباري كه در خطر ورشكستگي قرار دارند. تعهد ارائه 2 تريليون يورو اعتبار براي مقابله با بحران تشكيل اجلاس گروه 7 كشور صنعتي

46. شکل گيری حباب مسکن افزايش قيمت مسكن انتظار افزايش بيشتر قيمت مسكن افزايش تقاضا براي مسكن back