พืชน้ำมัน

1. พืชน้ำมัน ชนิดพืชน้ำมัน • ถั่วเหลือง [Glycine max  (L.) Merr.] • ถั่วลิสง (Arachis hypogaeaL.) • ทานตะวัน (Helianthus annus L.) • ปาล์มน้ำมัน (Elaeis guineensis  Jacq.) • งา (Sesamum indicum  L.) • ละหุ่ง (Ricinus communis  L.) • มะพร้าว (Cocos nuciferaL.)

2. ความสำคัญของพืชน้ำมันความสำคัญของพืชน้ำมัน • แหล่งอาหารมนุษย์และสัตว์ประเภทไขมันและโปรตีน • อุตสาหกรรมอาหาร น้ำมันเครื่อง เครื่องขัดเงา • พืชน้ำมันบางชนิดช่วยปรับปรุงดิน • ถั่วเหลือง มีแบคทีเรียกลุ่ม japonicumtype (Bradyrhizobium japonicum) ถั่วลิสง มีแบคทีเรียกลุ่ม cowpea type (Bradyrhizobium sp) อยู่อาศัยแบบ symbiosis โดยการสร้างปมที่ราก (แบคทีเรียได้รับคาร์โบไฮเดรตจากต้นถั่วเหลือง ส่วนถั่วเหลืองได้ไนโตรเจนในรูปไนเตรทที่แบคทีเรียตรึงได้จากอากาศไปใช้ประโยชน์ การอยู่อาศัยของแบคทีเรียที่รากเรียกว่าแบบชีวสัมพันธ์ (symbiosis) หรือพึ่งพาอาศัยกัน)

3. ความสัมพันธ์ของไรโซเบี้ยมกับพืชตระกูลถั่วความสัมพันธ์ของไรโซเบี้ยมกับพืชตระกูลถั่ว • nitrogen fixing bacteria

4. ถั่วเหลือง Glycine max  (L.) Merr. • วงศ์ : Leguminosae(Fabaceae)-Papilionodeae • ชื่อสามัญ : Soybean • ชื่ออื่น : ถั่วพระเหลือง, ถั่วแระ (ภาคกลาง), มะถั่วเน่า (ภาคเหนือ) • พืชเศรษฐกิจที่สำคัญพืชหนึ่งของประเทศ • เมล็ดมีโปรตีนและน้ำมันประมาณ 40 และ 20% ตามลำดับ • ใช้ประโยชน์หลายรูปแบบ เช่น สกัดน้ำมัน ผลิตภัณฑ์อาหาร และอุตสาหกรรมอาหารสัตว์ • พืชบำรุงดินที่สำคัญในระบบปลูกพืช

5. ลักษณะทางการเกษตรของถั่วเหลืองลักษณะทางการเกษตรของถั่วเหลือง 1. ลำต้น (ทอดยอด/ไม่ทอดยอด) ความสูงลำต้น 2. ลักษณะใบกลมรี ใบหนาสีเขียวเข้ม ขนบนใบมีสีน้ำตาลอ่อน 3. อายุการออกดอก สีของดอก4. จำนวนฝักต่อต้น 6. อายุเก็บเกี่ยว 7. เมล็ดกลมผิวสีเหลืองมัน ตาค่อนข้างเล็กสีน้ำตาลอ่อน 8. น้ำหนัก 100 เมล็ด 9. เปอร์เซ็นต์น้ำมันและโปรตีน

6. มาตรฐานคุณภาพเมล็ดถั่วเหลืองที่ผลิตในประเทศไทย สำหรับเกรดที่ใช้สกัดน้ำมัน • ความชื้นไม่เกิน 13 เปอร์เซ็นต์ • สิ่งเจือปนไม่เกิน 3 เปอร์เซ็นต์ • เมล็ดเสียไม่เกิน 5 เปอร์เซ็นต์ • เมล็ดแตกไม่เกิน 5 เปอร์เซ็นต์

7. ดัชนีเก็บเกี่ยว (Harvest Index: HI) • ดัชนีเก็บเกี่ยว = ผลผลิตเศรษฐกิจ (เมล็ด) ผลผลิตชีวภาพ (เมล็ด+ใบ+ต้น) • ผลผลิตเศรษฐกิจ (Economic yield)คือ ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ ได้แก่ เมล็ด ผล • ผลผลิตชีวภาพ (Biological yield) คือ ส่วนของมวลชีวภาพทั้งหมดที่อยู่เหนือดิน (ยกเว้นพืชหัว) ได้แก่ เมล็ด ใบ และต้น • ผลผลิตและองค์ประกอบผลผลิต ประเมินจาก จำนวนฝักต่อต้น จำนวนเมล็ดต่อฝัก และน้ำหนัก 100 เมล็ด

8. อะฟลาทอกซิน (AFLATOXIN) ในผลิตผลทางการเกษตร • อะฟลาทอกซิน (AFLATOXIN) คือสารพิษที่เกิดจากเชื้อรา 2 สายพันธุ์คือ • แอสเปอร์จิลลัส ฟลาวัส(Aspergillus flavus) • แอสเปอร์จิลลัส พาราซิติคัส(Aspergillus paraciticus) • สารพิษมีหลายชนิดแต่ชนิดที่สำคัญคือ Aflatoxin B1, B2, G1 และ G2 • ชนิด Aflatoxin B1 และ B2 มีคุณสมบัติเรืองแสงในช่วงสีน้ำเงิน • ส่วน Aflatoxin G1 และ G2 มีคุณสมบัติเรืองแสงในช่วงสีเขียว • Aflatoxin B1 มีความรุนแรงที่สุด รองลงมาคือ G1, B2 และ G2 ตามลำดับ • สารพิษทำอันตรายต่อเซลล์ตับ โดยมีไขมันสะสมมากที่ตับ ตับแข็ง ตับอักเสบ เลือดออกในตับ เซลล์ตับถูกทำลาย

9. การกำหนดค่าความปลอดภัยการกำหนดค่าความปลอดภัย • กระทรวงสาธารณสุขกำหนดค่าความปลอดภัยให้มีอะฟลาทอกซินในอาหารไม่เกิน 20 พีพีบี • กระทรวงอุตสาหกรรม กำหนดมาตรฐานของเครื่องปรุงรส เช่น พริกป่น และน้ำมันถั่วลิสงสำหรับบริโภค ให้มีปริมาณ Aflatoxin ได้ไม่เกิน 20 ไมโครกรัมต่อน้ำหนัก 1 กิโลกรัม • กระทรวงสาธารณสุขของสหรัฐฯ กำหนดให้มีได้ไม่เกิน 15 ไมโครกรัมต่อน้ำหนัก 1 กิโลกรัม

10. ระบบและมาตรฐานการผลิตพืชระบบและมาตรฐานการผลิตพืช International Federation of Organic Agriculture Movements (IFOAM) http://www.ifoam.org International Organic Accreditation Service (IOAS) http://www.ioas.org สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.) http://www.acfs.go.th Conseil des Appellations Agroalimentaires du Qu bec (CAAQ) http://www.caaq.org สหกรณ์กรีนเนท จำกัด http://www.greennet.or.th โครงการสมุนไพรเกษตรอินทรีย์ มูลนิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร http://www.abhaibhubejhr.org

11. เกษตรอินทรีย์ • คำนิยามของสหพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ (International Federation of Organic Agriculture Movementsหรือ IFOAM) • ระบบการเกษตรที่ผลิตอาหารและเส้นใยด้วยความยั่งยืนทางสิ่งแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ • เน้นหลักการปรับปรุงบำรุงดิน การเคารพต่อศักยภาพทางธรรมชาติของพืช สัตว์ และระบบนิเวศเกษตร • ลดการใช้ปัจจัยการผลิตจากภายนอก และหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมีสังเคราะห์ เช่น ปุ๋ยเคมี สารกำจัดศัตรูพืช และเวชภัณฑ์สำหรับสัตว์ • ประยุกต์ใช้ธรรมชาติในการเพิ่มผลผลิต และพัฒนาความต้านทานต่อโรคพืช และสัตว์ • หลักการเกษตรอินทรีย์นี้เป็นหลักการสากลที่สอดคล้องกับเงื่อนไขทางด้านเศรษฐกิจ-สังคม ภูมิอากาศ และวัฒนธรรมของท้องถิ่น

12. หลักการเกษตรอินทรีย์ • หลักการเกษตรอินทรีย์ของสหพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ (IFOAM) มี 4 ข้อ 1. สุขภาพ (health) 2. นิเวศวิทยา (ecology) 3. ความเป็นธรรม (fairness) 4. การดูแลเอาใจใส่ (care)

13. แนวทางเกษตรอินทรีย์ • การหมุนเวียนของธาตุอาหาร • ความอุดมสมบูรณ์ของธาตุอาหารในดิน • ความหลากหลายที่สัมพันธ์กันอย่างสมดุลในระบบนิเวศ • การอนุรักษ์และฟื้นฟูนิเวศการเกษตร • การพึ่งพากลไกธรรมชาติในการทำเกษตร • การพึ่งพาตนเองด้านปัจจัยการผลิต

14. นโยบายรัฐเกี่ยวกับเกษตรอินทรีย์นโยบายรัฐเกี่ยวกับเกษตรอินทรีย์ • การรับรู้เกี่ยวกับเกษตรอินทรีย์ • ระเบียบข้อบังคับ มาตรฐาน และการตรวจสอบรับรอง • การตลาดส่งออก • การผลิต • ปัจจัยการผลิต • การวิจัย • การส่งเสริมการผลิต

15. สถานการณ์การผลิตเกษตรอินทรีย์ในประเทศไทยสถานการณ์การผลิตเกษตรอินทรีย์ในประเทศไทย • การผลิตเกษตรอินทรีย์ในประเทศไทยแบ่งได้ 2 ประเภท 1. เกษตรอินทรีย์แบบพึ่งพาตนเอง 2. เกษตรอินทรีย์ที่มีการรับรองมาตรฐาน

16. เกษตรอินทรีย์แบบพึ่งพาตนเองเกษตรอินทรีย์แบบพึ่งพาตนเอง • การเกษตรแบบพื้นบ้าน โดยผลิตเพื่อบริโภคในครอบครัวเป็นหลัก อาจมีผลผลิตบางส่วนจำหน่ายในตลาดท้องถิ่น • ไม่มีการรับรองมาตรฐานจากหน่วยงานรับรอง หรืออาจกล่าวได้ว่าเป็นการรับรองโดยเกษตรกรเองหรือผู้ซื้อก็ได้ เพราะผู้บริโภคมีโอกาสพบปะหรือรู้จักผู้ผลิตจึงตัดสินใจซื้อ โดยพิจารณาจากความเชื่อถือหรือไว้วางใจผู้ผลิต

17. เกษตรอินทรีย์ที่มีการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ที่มีการรับรองมาตรฐาน • เกษตรกรทำการเพาะปลูกโดยมีผลผลิตเหลือสำหรับขาย • จำหน่ายผ่านทั้งระบบตลาดทั่วไปหรือการตลาดทางเลือก เมื่อได้รับการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์แล้ว • ผู้บริโภคพิจารณาเลือกซื้อจากความเชื่อถือในตรารับรอง และหากได้รับการรับรองจากหน่วยงานที่มีมาตรฐานทัดเทียมกับมาตรฐานของต่างประเทศ • ผลผลิตจากเกษตรกรสามารถจำหน่ายในต่างประเทศ

18. หน่วยงานในประเทศไทยที่สังกัด IFOAM • สำนักมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ (มกท) [ACT - Organic Agriculture Certification Thailand] • APZ Cooperation Limited • Green Net • Panpee Resort and Export Partnership Ltd. • SEKAI

19. การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี (Good Agricultural Practices: GAP) แนวทางในการทำเกษตรกรรม เพื่อให้ได้ - ผลผลิตที่มีคุณภาพดี เป็นที่ต้องการของตลาด - ตรงตามมาตรฐานที่กำหนด - ให้ผลผลิตคุ้มค่ากับการลงทุน - กระบวนการผลิตปลอดภัยต่อเกษตรกร - ผลผลิตที่ปลอดภัยต่อผู้บริโภค - ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด - สามารถตรวจสอบและสอบทวนได้ - ไม่ก่อให้เกิดมลพิษต่อสิ่งมีชีวิตอื่นและสภาพแวดล้อม - เกิดความยั่งยืนทางเกษตร

20. สาเหตุที่ต้องผลิตพืชตามระบบ GAP • ระบบการผลิตในปัจจุบันยังอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ผลิต (เกษตรกร) ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม • ยังไม่มีมาตรการหรือกลไกที่เหมาะสมในการป้องกันอันตรายอันเกิดจากผักและผลไม้สดปนเปื้อนสารพิษตกค้างอันเกิดจากการใช้สารเคมีประเภทต่างๆ และการปนเปื้อนจากจุลินทรีย์ก่อโรคในคน • ทุกภาคส่วนของการผลิตต้องร่วมมือกันรณรงค์ให้เกิดการผลิตที่ถูกต้องอย่างจริงจัง และมีมาตรการการควบคุมที่เข้มแข็ง • เพิ่มคุณค่าและคุณภาพของผลผลิต อันส่งผลถึงภาพรวมของคุณภาพผลผลิตการเกษตรในระดับประเทศ  

21. เกณฑ์การพิจารณาและวิธีปฏิบัติเพื่อเข้าสู่ระบบ GAP • ระบบการผลิตที่ต้องมีเอกสารบันทึกที่สามารถตรวจสอบติดตามได้ • มีการตรวจสอบการปนเปื้อนของสารพิษในผลผลิต ที่เกิดจากการใช้ สารเคมีควบคุมศัตรูพืช (โรคพืช แมลง และวัชพืช) • มีการตรวจสอบการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ก่อโรคในคน • มีการตรวจสอบผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และสภาพแวดล้อม • การตัดสินใจตรวจวิเคราะห์ในข้อใดข้อหนึ่งขึ้นกับการพิจารณาของผู้ตรวจสอบรับรอง

22. ประโยชน์ของ GAP • ผลผลิตพืชมีคุณภาพดี ไม่มีการปนเปื้อนจากสิ่งต้องห้ามทุกชนิด • ผู้ผลิต (เกษตรกร) และผู้บริโภคปลอดภัย • ลดการใช้สารเคมีควบคุมศัตรูพืชลง ให้ใช้เท่าที่จำเป็น • เน้นการอนุรักษ์ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม • สร้างจิตสำนึกของเกษตรกรผู้ผลิต/ผู้ค้าปัจจัยการผลิต และผู้บริโภค • เพิ่มมูลค่าผลผลิต

23. สรุปประเด็นพืชน้ำมัน 1) ชนิดพืชน้ำมันที่สำคัญของประเทศไทยได้แก่ 1 ….… 2 ……… 3 ……… 2) พืชน้ำมันมีความสำคัญดังนี้ 1 …….…… 2 ……..….… 3 ……….…… 3) การอยู่ร่วมกันระหว่างไรโซเบียมกับพืชตระกูลถั่วแบบ symbiosis หมายถึง .................................................................................................. 4) การกำหนดคุณภาพเมล็ดถั่วเหลืองที่ผลิตในประเทศไทย เกรดที่ใช้สกัด น้ำมันประกอบด้วย 1 …….…… 2 ……..…. 3 ……….…… 4 .............. 5) ดัชนีเก็บเกี่ยว (harvest index) คำนวณจาก ............................................... 6) อะฟลาทอกซิน (AFLATOXIN) คือ ........................................................

24. สรุปประเด็นมาตรฐานการผลิตพืชสรุปประเด็นมาตรฐานการผลิตพืช 7) การผลิตพืชแบบเคมี หมายถึง ................................................................ 8) การผลิตพืชแบบอินทรีย์ หมายถึง .......................................................... 9) การผลิตเกษตรอินทรีย์ในประเทศไทยแบ่งออกเป็น 2 ประเภทดังนี้ 1 ……………………….…………… 2 ……….……………….…… 10) การทำเกษตรอินทรีย์ มีหลักการสำคัญดังนี้ 1 ……………… 2 ……….……… 3 ……………… 4 ………………