VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM

1. HAZIRLAYAN:GRUP TEKNO ÜNİTE : 1 VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM 2009 – 2010 EĞİTİM – ÖĞRETİM YILI

8. 2. Besin İçerikleri ve Görevleri 1. Hangi besinleri yersek daha sağlıklı büyürüz?2. Bize enerji veren besinler hangileridir?3. Güçlü olmak için neler yemeliyiz?4. Özellikle kış aylarında annelerimiz portakal ve mandalina yememiz konusunda ısrar ederler, sizce neden?5. Sıcak günlerde daha çok su içeriz, bunun sebebi ne olabilir? Besinler canlılar için çok önemlidir. Bu sebeple bilim insanları besinlerin içeriğinin neler olduğunu merak etmişlerdir. Bu konuda çeşitli çalışmalar yaparak besinlerin içerdiği maddeleri bulmuşlardır. Günümüzde, tükettiğimiz tüm besinlerin neler içerdiği bilinmektedir. Yiyecekler birden fazla besin maddesi içerebilir. Ancak içeriğinde en çok hangi besin maddesi bulunuyorsa o grupta yer alır. Besinleri içeriklerine göre karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler, su ve mineraller olarak gruplandırırız.

9. 2.1. Karbonhidratlar Gün boyunca çeşitli besinler tüketiriz. Bunların bir kısmı bize enerji verir. Makarna, pilav, ekmek gibi besinler enerji sağlar ve bol miktarda karbonhidrat içerir. Karbonhidratlar temel besin maddelerimizdendir. Aynı zamanda vücudumuzun asıl enerji kaynağıdır. Bunlar vücudumuzda kısa sürede enerjiye dönüşür. Özellikle bitkisel gıdalar karbonhidrat bakımından zengindir. Buğday, mısır, pirinç, arpa, yulaf, patates, şeker kamışı bol miktarda karbonhidrat içerir. Bal, süt ve meyve çeşitleri de karbonhidrat açısından zengindir. Birçok meyve ve sebzede, kepekli ekmekte, yulaf gibi besin maddelerinde bulunan lif de karbonhidrattır. Lifli besinler sindirimi kolaylaştırır.

11. 2.2. Proteinler Okula ilk başladığımız anla şu andaki boyumuz ve kilomuz ne kadar farklı, değil mi? Eski fotoğraflarımıza baktığımızda bu değişikliğin ne kadar belirgin olduğunu görürüz. Her yıl boyumuz biraz daha uzar, ağırlığımız da artar. Zaman zaman da düşer; elimizi, kolumuzu yaralarız. Ama yaralarımız kısa sürede iyileşir. Bütün bunları vücudumuzda yapıcı ve onarıcı olarak görev yapan proteinler gerçekleştirir. Büyüme, gelişme, yaraların iyileşmesi, vücudun mikroplara karşı direnci için proteinlere gereksinim vardır. Et, süt, peynir, yoğurt, yumurta ve balık protein bakımından zengin hayvansal besinlerdir.Tahıllar (buğday, arpa, çavdar, yulaf vb.), baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek, bezelye vb.) ve kuru yemişlerde de bol miktarda protein bulunur. ***Büyüme ve gelişme döneminde yeterince protein alınmazsa büyüme yavaşlar, hatta durabilir.***Proteinler zekâmızıngelişiminde de çok etkili olur.

12. 2.3. Yağlar Vücudumuzun gereksinim duyduğu enerjiyi ilk önce karbonhidratardan sağlarız. Ama fazla enerji gerektiren işler yaptığımızda karbonhidratlardan aldığımız enerji yetersiz kalır. Uzun süre aç kaldığımızda da enerjimiz azalır. Bu gibi durumlarda gereksinim duyduğumuz enerjiyi diğer bir enerji kaynağı olan yağlardan sağlarız. Yağlar, bitki ve hayvanlardan elde edilir. Zeytin, ayçiçeği, mısır, yer fıstığı, susam ve soya bitkileri yağ bakımından çok zengindir. Yağ gereksinmemizin çoğunu bu bitkilerden karşılarız. Bunlardan başka ceviz, badem, kabak çekirdeği, fındık bol miktarda yağ içerir. Yoğurt, süt, peynir, tereyağı, kaymak, et ve et ürünleri yağ bakımından zengin hayvansal besinlerdir

13. 2.4. Vitaminler Gün içinde bol bol taze meyve ve sebze tüketiriz. Bunlar sağlığımız açısından önemli rolü olan vitaminleri bol miktarda içerir. Vitaminler, vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. Vücudumuzu hastalıklardan korur. Büyüme ve gelişmemizde diğer besinlerle birlikte rol oynar. Sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan vitaminlerin pek çok çeşidi bulunur ***Yağlar, karbonhidratlardan daha fazla enerji içerir. Çok fazla yağlı besinler yediğimizde vücudumuz bunları depolar  Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapan vitamin çeşitleri şunlardır: A, B, C, D, E, K  Şimdi vitaminlerimiz teker teker kendilerini tanıtıyorlar

14. Ben A vitaminiyim. Benim bulunduğum besinlerden her gün belirli miktarda yemelisiniz.Yumurta, süt, karaciğer, böbrek, buğday, mantar, baklagiller, taze tasulye, domates, kereviz, havuç, avokado, fıstık, cevizde bulunurum Merhaba! Biz B vitaminleriyiz. Tahıl, tahıl ürünleri, yumurta, süt ve süt ürünleri (peynir, yoğurt vb.), kırmızı et ve sebzelerin çoğunda bulunuruz, Bizim bulunduğumuz besinlerden belirli miktarda yemelisiniz

15. Ben C vitaminiyim. Turunçgiller (portakal, limon, mandalina vb.), domates, çilek, maydanoz, lahana, patates, kuşburnu, böğürtlen ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde bolca bulunurum. Benim bulunduğum besinleri de bolca tüketmelisiniz Merhaba! Ben D vitaminiyim. Özellikle çocuklar büyümek için benim bulunduğum yiyecekleri bolca tüketmeliler. Büyümenizi sağlayabilmek için güneş ışığına gereksinim duyarım. Süt, yumurta, balık, balık yağı, tereyağı, sebzeler, karaciğer ve peynirde bol miktarda bulunurum.

16. Ben E vitaminiyim. Benim bulunduğum yiyecekleri de yemeyi unutmamanız gerekir.Tahıl, tahıl ürünleri, yumurta, süt ve süt ürünleri, kırmızı et ve sebzelerin çoğunda bulunurum Merhaba! Ben K vitaminiyim. Ben de vücudunuz için gerekliyim. Kırmızı et, yeşil sebzeler, domates, karaciğer, mısır, muz, şeftali, çilek ve pirinçte bulunurum

17. 2.5. Su Evde bulunan bitkileri sulamayı unutursak yaprakların canlılıklarını kaybettiğini görürüz. Bir süre sonra ise bitkiler kurumaya başlar. Aynı şekilde diğer canlılar da belli bir süre susuz kalırsa yaşamları tehlikeye girer. Canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesinde suyun büyük bir önemi vardır. Vücudumuzun yaklaşık % 70'i sudur. Su, vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. Su gereksinmemizi öncelikle su içerek karşılarız. Bunun yanı sıra yediğimiz meyve ve sebzelerde de bir miktar su vardır 2.6. Mineraller Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar. Mineralleri yediğimiz yiyecek ve içeceklerle alırız *** K vitamini vücudumuzda bulunan mikroskobik canlılar tarafından da üretilir

18. Besinleri vücudumuzda yaptıkları işlere göre gruplandırdık. Şimdi de bunu tablo hâlinde gösterelim

19. 3. Dengeli ve Sağlıklı Beslenme 1. Çok yemek yiyen sağlıklı olur mu?2. Niçin düzenli beslenmeliyiz? Bugün Ne Yiyelim? Ahmet ve Selma aynı sınıfta okuyan iki yakın arkadaştı. Her sabah buluşup okula beraber giderlerdi. Çok iyi anlaşıyorlardı. Ama aralarında önemli bir farklılık vardı. Selma sabahları evden çıkmadan önce kahvaltı ederdi. Kahvaltısında yumurta, peynir, reçel, zeytin yer; süt veya çay içerdi. Okula giderken aldığı elmayı da teneffüste yerdi. Oysa Ahmet kahvaltı yapmaz, annesinin okulda yemesi için hazırladığı yiyecekleri de yemezdi. Bunun yerine hamburger, pizza, patates kızartması gibi hazır yiyecekleri tercih ederdi. Akşamlan da evdeki yemeklerden yemek istemez, annesinden sandviç gibi yiyecekler ister, bol bol, asitli içecek tüketirdi. Bir gün okul yolunda, Selma, Ahmet'e neden kahvaltı etmediğini sordu, Ahmet sabahları canının bir şey yemek istemediğini ve kahvaltıdaki yiyecekleri sevmediğini: söyledi. Bir süre kimin haklı olduğu konusunda tartıştılar. En sonunda öğretmenlerine sormaya karar verdiler. Size göre Ahmet ve Selma'dan hangisi sağlıklı besleniyor? Nasıl böyle bir sonuca ulaştınız? Hadi gelin, nasıl sağlıklı beslenebileceğimizi öğrenip, Ahmet ve Selma' ya yardım edelim. Denizciler eskiden skorbit hastalığına yakalanırdı.Bunun nedeni, taze sebze ve meyve yemeden, yani C vitamini almadan, aylarca denizde kalmalarıydı. Kâğıt veya kartona çeşitli besinler çizelim. Kahvaltı, öğle ve akşam yemekleri için farklı öğünler hazırlayalım. Hazırladığımız öğünler hangi besinleri içermektedir, niçin bunları tercih ettiniz? Tüm yiyecek ve içecekler tek başlarına vücudumuz için gerekli bütün maddeleri içermezler. Bu nedenle yiyecekleri gruplandırmalı ve bu doğrultuda beslenmeliyiz. Gruplandırdığımız besinlerden her gün belirli miktarlarda yememiz gerekir. Böylece yaşamımızı sağlıklı bir biçimde sürdürmüş oluruz. Bir günde bu çeşitlerden ne kadar tüketmemiz gerekir? Bunu belirleyebilmek için aşağıdaki besin piramidini kullanabiliriz. Resimde görüldüğü gibi besin piramidinin en alt basamağında tahıl grubu yer alır. Daha sonra sebze ve meyve grubu gelir, Piramidin yukarısına doğru et ve süt grubu yerini alır. Bu grubu ise yağ ve şekerler izler. Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar. Mineralleri yediğimiz yiyecek ve içeceklerle alırız.

20. 3. Dengeli ve Sağlıklı Beslenme Vücudumuzun sağlıklı çalışabilmesi için günlük enerji gereksinmemizi karşılayacak kadar besin tüketmeliyiz. Bununla birlikte vücudumuzun yapım, onarım maddelerine ve düzenleyicilere de gereksinimi olduğunu biliyoruz. O hâlde her öğünde değişik besin maddelerinden belirli miktarlarda yemeliyiz. Böylece hem enerji gereksinmemizi hem vücudun diğer işleri için gerekli maddeleri almış oluruz. Buna yeterli ve dengeli beslenme deriz. Dengeli beslenmeye diyet adını veririz. Dengeli beslenmek için vitamin ve minerallerin az miktarda; karbonhidrat, protein ve yağların ise daha fazla alınması gerekir. Ayrıca günlük su gereksinmemizin karşılanması için 8 bardak su içmeliyiz. Eğer bir ya da birden fazla besin maddesi eksik olursa vücudumuz sağlıklı çalışamaz. Sağlıklı ve dengeli beslenme, doğru miktarlarda ve aynı zamanda zararlı maddelerden uzak yiyeceklerle sağlanır. Hızla büyüdüğünüz için vücudunuzun protein ve karbonhidratlara gereksinimi yetişkinlerden daha fazladır. Bu yüzden yeteri kadar beslenmemiz gerekir. Bu yaşlarda edineceğimiz beslenme alışkanlığımız gelecekte sağlığımızı etkileyecektir.