Mart 2008 / Yalova

1. Yerel Yöneticiler ve Saha Uygulayıcıları İçin Afet Zarar Azaltma Stratejileri Mart 2008 / Yalova

2. Gündemimiz: Afet zararlarını azaltmak Önceliğimiz: Afet Risk Yönetimi

3. Durum Afete Maruz Kalan Nüfus Afetin Neden Olduğu Ölümler Yıllık ortalama (1980-2000) / UNDP Kalkınmakta olan ülkeler Kalkınmış ülkeler

4. Bölüm 1 Afet Zarar Azaltma Tanım, Çerçeve, Kavramlar

5. Tanım • Zarar Azaltma: • Afet Yönetiminin • en önemli • en göz ardı edilen • bileşeni. • Zarar Azaltma = Hayatı Korumak

6. Çerçeve Zarar Azaltmak Risk Azaltmak RİSK YÖNETİMİ - Mevcudun İyileştirilmesi - Yeninin Güvenli Kurulması

7. Çerçeve • Afet Risk Yönetimi: • afetin önlenmesi(riskin ortadan kaldırılması: kalıcı korunma) • afet zararlarının azaltılması(riskin azaltılması: olası afetin toplum ve doğa üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması ) • afete hazırlık (afet halinde hızlı ve etkili müdahale: kayıpların azaltılması, ikincil risklerin önlenmesi/azaltılması.)

8. Kavramlar • Afet Risk/Zarar Azaltmayla İlgili • Temel Kavramları: • Tehlike • Risk • Zarar Görebilirlik • Kapasite

9. Kavramlar Tehlike Tehlike belirli bir zaman ve coğrafyada ortaya çıkarak, insan, çevre ve toplum üzerinde olumsuz etkiler yaratabilecek doğal, teknolojik ve/veya insan kökenli durum / olaydır. Risk Bir yerleşim biriminde, fiziki, sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi vd. nedenlere bağlı olarak, bir tehlikenin afete dönüşme olasılığı; yol açması beklenen olumsuz sonuçlar, kayıplardır.

10. Kavramlar Zarar Görebilirlik Zarar görebilirlik, bireylerin, toplulukların, kurumların ya da ülkelerin bir tehlikeye maruz kalması halinde, tehlikeyle başa çıkma, tehlikenin etkilerini azaltma konularında gerekli özellik ve kaynaklara (kapasiteye) sahip olmamalarıdır. Kapasite Kapasite, bireylerin, toplulukların, kurumların ya da ülkelerin bir tehlikenin etkilerini tahmin etme, bununla başa çıkabilme, ve etkilerinden zarar görmeden ya da en az kayıpla kurtulabilme konularında sahip olduğu özellik ve kaynaklardır.

11. Sonuç • Afetleri çoğu zaman bir tehliketetikler. • Ancak, tehlikenin afete dönüşmesi, insan faaliyetiyle, ortamla (fiziksel, sosyal, ekonomik koşullar, yönetim davranışları ve kültürel etkenler) yakından ilgilidir. • Özetle; • Afet riskini azaltan/artıran, • toplumun zarar görebilirlik düzeyidir.

12. Bölüm 2 Afet Zarar Azaltmada Yerel Yönetim

13. Konum Merkezi ve Yerel İdare Teknisyenler Akademisyenler Medya Özel Sektör Sivil Kuruluşlar …… Yerel Yönetim Halk(Örgütlü,örgütsüz)

14. Bir Saptama…. • Afet Zararlarını Azaltmada • Yerel Yönetimler: • Kilit Kurum • Koordinatör Kurum • Kaynak Kurum

15. …Bir Doğrulama Belediye İl Özel idaresi Bayındırlık-İskan Toprağın Korunması İl Çevre Düzeni Planı Eğitim tesisleri Sağlık Tarım Sanayi ve Ticaret Sosyal Hizmet/Yardım Mikrokredi Belediye sınırları dışında “belediye” işleri Altyapı Çevre İmar Sosyal Hizmet Sağlık Kültür, Turizm Spor Acil Durum/Afet Müdahalesi Denetim Zarar Azaltma Hepsinin içinde, hepsinin vazgeçilmez parçası, tamamlayıcısı.

16. Sonuç • Yerel yönetimlerin sunmakla yükümlü olduğu • asgari teknik hizmetler: • İmar, iskan ve yatırım hizmetleri • Şantiye hizmetleri • İş makineleri/ Tamir atölyesi hizmetleri • İtfaiye ve Zabıta (denetim) hizmetleri • Yerel Yönetimler = Zarar Azaltmanın • Belkemiği

17. Hatırlama • Kaynaşlı 12 Kasım 1999: • Afet sonrası en önemli ihtiyaçlar • İçme ve kullanma suyu temini • Kanalizasyon sisteminin çalışması • Yollar, çevre ve ortak kullanım alanlarının düzeni • Cami içi ve dışında cenaze yıkama yerleri sağlanması • Enkazın, kalıntıların temizlenmesi • Geçici ve kalıcı yerleşim alanlarının planlaması • Geçici ve yeni yerleşim alanlarının altyapısı

18. Bölüm 3 Afet Zarar Azaltma Kapsam ve İçerik

19. Çerçeve Temel sorular: Yaşanılan/çalışılan/bulunulan ortamlarda - Geçmiş/mevcut riskler nedir? - Meydana gelebilecek olası sonuçlar nedir? - Bu sonuçların tekrarlanma olasılığı nedir? - Olumsuz etkileri azaltmak için ne yapılabilir? Kim soracak? Yaşamı, görevi, sorumluluğu itibariyle afet tehlikesine muhatap/maruz olan her kişi, her kurum… HEPİMİZ!

20. Kapsam • Afet riskini kim değerlendirecek? • Zarar azaltma önlemini kim alacak? • Merkezi yönetim (kurumlar, birimler) • Yerel yönetim (kurumlar, birimler) • Toplum/topluluklar (idari, mesleki, sivil, özel vd) • Bireyler/haneler

21. İçerik • Ne değerlendirilecek? • Fiziksel Çevre Özellikleri (coğrafya ve yapılaşma) • Sosyal ve Kültürel özellikler • Yasal, İdari, Mali düzenlemeler • Haritalanabilen/Haritalanamayan Tehlikeler • Zarar Görebilirlik ve Kapasite (ihtiyaçlar ve Kaynaklar) • …. • ve • Önlemler

22. Merkezi, Bölgesel düzeyler (örnek)

23. Yerel düzeyler: İl, Belediye (örnek)

24. Mahalle düzeyi (örnek)

25. Basit Uygulama Örneği Önce:Zaman geçirmeden gerçekleştirebileceğimizbasit uygulamalar (örnek): - Amaç ve Kapsam - Tehlike Analizi - Zarar Görebilirlik ve Kapasite Analizi - Risk Analizi - Değerlendirme ve Önlemler Sonra: Daha ayrıntılı, bütünleşik analiz ve önlemler

26. Basit Uygulama: Amaç ve Kapsam • Amaç ve Kapsamın belirlenmesi • Çevremizdeki afet risklerini neden belirlemek • istiyoruz? • Önceliklerimizi nasıl sıralayabiliriz? • En öncelikli, öncelikli ve 2. derece öncelikli • amaçlarımız neler? • (Can güvenliğinin sağlanması, altyapının korunması, hizmet ağının güvenliği, yerel ekonominin kayba uğramaması, doğal çevre ve kaynakların korunması, sosyal ve kültürel hayatın kesintiye uğramaması, mülkün korunması vd)

27. Basit Uygulama: Tehlike Analizi Tehlikelerin Özellikleri: Oluşum sıklığı Önceden uyarı olanağının olup olmaması (uyarı süresi) Başlama ve gelişme hızı Konumu ve olası yayılma alanı Büyüklüğü ve olası şiddeti Mevsim özellikleri ……….

28. Basit Uygulama: Zarar Görebilirlik Analizi

29. Basit Uygulama: Risk Analizi

30. Basit Uygulama: Risk Değerlendirme • Risk düzeyi tahmini: • Olası afetin yol açabileceği sonuçların can güvenliği, • fiziksel ve sosyal çevre, yerel ekonomi, doğal • kaynaklar vd. bakımından gözden geçirilmesi. • Risk değerlendirme: • Risklerin mutlaka önlem gerektiren risk ya da • kabul edilebilir veya ihmal edilebilir risk olup • olmadığının ayırt edilmesidir.

31. Basit Uygulama: Önlem Geliştirme

32. Basit Uygulama: İzleme-Değerlendirme

33. Bölüm 4 Yerel Zarar Azaltma Stratejileri

34. Tanım Strateji: (Köken olarak askeri terim) “… (savaşta) belirlenen hedeflere ulaşmak için eldeki bütün kaynakları en uygun biçimde seferber etme ve düzenleme sanatı”. Konuya uyarlama: “Afet zararlarını azaltma hedefiyle tüm kaynakları ustalıkla bütünleştirme ve harekete geçirme” sanatı.

35. Çerçeve • Zararı Önleme /Azaltma Stratejileri: • İnsanlara, çevreye ve yapılara dönük afet risklerini ortadan kaldırmak ya da azaltmak (kayıp ve zararı asgariye indirmek) için izlenecek stratejiler temel olarak üç başlık altında toplanabilir: • Tehlikeyi uzaklaştırmak • Tehlikeden uzaklaşmak • Olası kayıpların etkisini azaltıcı önlem almak.

36. Çerçeve Zarar/Risk Azaltmada Öncelikler: - Yerleşimin fiziksel olarak zarar görebilirliğinin azaltılması; - Yerel ekonominin zarar görebilirliğinin azaltılması; - Topluluk içi farkındalık ve yerel destek mekanizmalarının güçlendirilmesi.

37. Tasarım (örnek) • Strateji Tasarımı: • Hangi noktadayız? DURUM ANALİZİ • “Zarar Azaltma” işimizin ne kadar içinde? • Nereye ulaşmak istiyoruz? AMAÇ • “Zarar Azaltma” işimizin ne kadar içinde olmalı? • Nasıl ulaşmayı düşünüyoruz? HEDEFLER ve UYGULAMA • “Zarar Azaltma” için hangi iş, işlem, işbirlikleri ve yatırımları gerçekleştirmeliyiz? • Başarılı olup olmadığımızı nasıl anlayacağız? DEĞERLENDİRME • “Zarar Azaltma” girişimlerimizle, öngördüğümüz insani, çevresel, sosyal ve ekonomik sonuçlara ulaşıyor muyuz?

38. Yöntem (örnek) • Mevcut Verilerin Gözden Geçirilmesi (farklı kaynaklardan sayısal, yarı-sayısal ve sayısal olmayan verilerin incelenmesi) • Doğrudan Gözlem / Saha Görüşmeleri • Alansal Haritalama (Tehlike / Risk ve Kaynak / Kapasite) • Mevsimsel Takvim • Tarihsel Profil • Bilgilerin Kaydı, Görselleştirilmesi ve Teyidi • İlçede / Mahallede / Hanede Risk Analizi • Önlemlerin Belirlenmesi, Geliştirilmesi, Uygulanması • Sonuçların Raporlanması (elektronik ve diğer ortamlarda) • Sonuçların Paylaşımı (veriye dayalı planlama)

39. Araçlar (örnek) • Mevcut ve eklenebilecek araçlar: • Afet tehlike ve zarar görebilirlik haritaları • Altyapı sistemlerinin iyileştirilmesi • Yerleşme ve yapılaşmanın eksiksiz denetimi • Doğal Afet Sigortasının yaygınlaştırılması • Bilgilendirme ve duyarlılık geliştirme amaçlı • yerel programların gerçekleştirilmesi • …….. • Belirleyici bir araç: • Strateji, yöntem ve önlemlerin bütünlük içerisinde ele alındığı Yerel Zarar Azaltma Planının hazırlanması.

40. Yerel Zarar Azaltma Planı • Temel Bileşenler: • Altyapının iyileştirilmesi:Yapılaşma ve planlamanın • iyileştirilmesi, uygulamanın eksiksiz denetimi • İletişim yönetimi:Kurumlar/sektörler arası sonuç alıcı • işbirliğine dönük temasların geliştirilmesi, süreklilik kazanması • Toplumsal kapasitenin geliştirme:birey ve • topluluklarda zarar azaltma duyarlılığın geliştirilmesi • Entegrasyon:Zarar azaltmanınsürdürülebilir kalkınma • hedeflerine ve sosyo-ekonomik gelişme ile ilişkilendirilmesi

41. Özet • Zarar Azaltma; • Bireyden/haneden başlayarak her kademede; • Günlük hayatın her alanında; • Kalkınmayla ilgili her planlamada; • Afet öncesi ve sonrası tüm aşamalarda; • Kamu, sivil, özel tüm kurumlarca • gözetilirse, sonuç alıcı olabilir. Zarar Azaltma = Hayatı Korumak için Bütünlüklü Çaba

42. Bölüm 5 Yerel Zarar Azaltma Kamu-Sivil İşbirliği (Sahadan Örnekler)

43. Fiziksel Zarar Görebilirliğin Azaltılması Kaynaşlı yerleşim yerinin jeolojik-jeoteknik etüdü

44. Arazi çalışmaları (örnek)

45. Uygulayıcılar için Bilgilendirme (örnek) Muhtarlar, Belediye personeli, din görevlileri Için “Depreme Karşı Yapısal Bilinç” seminerleri, 2003.

46. Uygulayıcılar için Bilgilendirme (örnek) İtfaiye, benzin istasyonu çalışanları ve gönüllüler için Yangına ve Trafik Kazalarına Müdahale tatbikatları, 2004.

47. Aileler için Bilgilendirme (örnek) Aileler için Yapısal Olmayan Tehlikelerin Önlenmesi/Azaltılması seminerleri, 2004

48. Aileler için Bilgilendirme (örnek) “Afete Hazırlık Bilgi Yarışması” 2005.

49. Öğrenciler için Bilgilendirme (örnek) “Afete Hazırlık Bilgi Yarışması” 2006.

50. Öğrenciler için Bilgilendirme (örnek)