การดูแลสุขภาพช่องปากเด็กปฐมวัย สำหรับอสม./ผู้ปกครอง

1. การดูแลสุขภาพช่องปากเด็กปฐมวัยสำหรับอสม./ผู้ปกครองการดูแลสุขภาพช่องปากเด็กปฐมวัยสำหรับอสม./ผู้ปกครอง สำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย

2. เนื้อหา 1.ฟันผุในเด็กเล็กส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของเด็ก 2.ฟันผุเป็นโรคที่ป้องกันได้ 3.การเฝ้าระวังฟันผุในเด็กปฐมวัย

3. 1.ฟันผุในเด็กเล็ก ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของเด็ก

4. เด็กปฐมวัย(แรกเกิดถึง 5ปี) เป็นช่วงวัยสำคัญของชีวิต • เป็นวัยสำคัญที่สุดของการเรียนรู้ • สมองเติบโต80%ในช่วง3ปีแรก • การพัฒนาศักยภาพสมองขึ้นกับ อาหารพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม • ครอบครัวมีส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดการเรียนรู้ • การพัฒนาเด็กปฐมวัยถือเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า

5. สุขภาพช่องปากก็สำคัญ • ปากเป็นประตูด่านแรกที่จะนำอาหารเข้าสู่ร่างกาย • การขึ้นของฟันน้ำนมเป็นตัวบ่งชี้ช่วงเวลาในการปรับเปลี่ยนอาหารของเด็กจากเหลวเป็นกึ่งเหลวและแข็ง • การบดเคี้ยวอาหารช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของในหน้าและขากรรไกรให้สมบูรณ์ • ฟันช่วยให้ออกเสียงชัดเจน ส่งเสริมพัฒนาการพูดของเด็ก

6. เคี้ยวมากๆ... ช่วยเสริมสร้างสมอง • พบว่าหนูที่เลี้ยงดัวยอาหารอ่อนจะมีขนาดของสมองโดยรวม เล็กว่าหนูที่เลี้ยงด้วยอาหารแข็ง 1-2% • พัฒนาการสมอง สัมพันธ์กับ การบดเคี้ยว - การบดเคี้ยวกระตุ้นให้เลือดไปเลี้ยงสมองมากขึ้น - ผู้สูงอายุที่มีฟันบดเคี้ยวจะมีความจำดีกว่า คนไม่มีฟัน

7. โรคในช่องปากที่พบมาในเด็กปฐมวัยคือฟันผุโรคในช่องปากที่พบมาในเด็กปฐมวัยคือฟันผุ เริ่มพบฟันผุตั้งแต่อายุไมถึง1ปี อาย 3ปี ผุ 60 % อายุ 5ปีผุ 80 % ฟันผุเกือบทั้งหมดไม่ได้รับการรักษา พ่อแม่มักคิดว่าฟันน้ำนมไม่สำคัญ เดี๋ยวก็มีฟันแท้ขึ้นมาแล้ว

8. เป็นแหล่งสะสมเชื้อ แพร่กระจายเชื้อไปยังอวัยวะอื่นได้ เช่นตา หู หัวใจ ปอด สมอง ร่างการต้องเพิ่มการเผาผลาญพลังงานเพื่อต้านการอักเสบทำให้การเจริญเติบโตลดลง ภัยร้ายของฟันน้ำนมผุ .. มีมากเกินกว่าที่คาดคิด!!!

9. ภัยร้ายของฟันน้ำนมผุ .. มีมากเกินกว่าที่คาดคิด!!! • มีผลต่อการเจริญเติบโต พัฒนาการ • และการเรียนรู้ของเด็ก • กินไม่ได้ • นอนไม่หลับ • มีผลต่อการหลังฮอร์โมนที่ช่วยในการเจริญเติบโต • ไม่อยากเล่น /เรียน

10. ผลต่อสุขภาพช่องปากเมื่อโตขึ้นผลต่อสุขภาพช่องปากเมื่อโตขึ้น ฟันแท้ผุ ฟันซ้อนเก ผลต่อผู้ปกครอง เสียเวลา ค่าใช้จ่าย ภัยร้ายของฟันน้ำนมผุ .. มีมากเกินกว่าที่คาดคิด!!!

11. ปัญหาสุขภาพช่องปากในเด็กปัญหาสุขภาพช่องปากในเด็ก อาจนำมาสู่ปัญหา แหล่งสะสมเชื้อ กินไม่ได้ นอนไม่หลับ อารมณ์ไม่ดี ขาดสมาธิในการเรียนรู้ ไม่เจริญเติบโต แคระแกรน เส้นรอบวงสมองเล็ก เชื้อแพร่ไปทางกระแสเลือด พัฒนาการช้า สติปัญญาต่ำ

12. 2.ฟันผุเป็นโรคที่ป้องกันได้2.ฟันผุเป็นโรคที่ป้องกันได้

13. ฟันผุเป็นโรคติดเชื้อ เด็กเกิดใหม่ช่องปากไม่มี เชื้อโรค เด็กจะได้รับเชื้อผ่านทางน้ำลายของแม่/ผู้เลี้ยงดู เมื่อมีฟันขึ้นเชื้อจะมีที่ยึดเกาะและจะเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วถ้าได้รับน้ำตาล สะสมเป็นแผ่นคราบจุลินทรีย์บนตัวฟัน

14. คราบจุลินทรีย์ตัวสำคัญที่ทำให้ฟันผุคราบจุลินทรีย์ตัวสำคัญที่ทำให้ฟันผุ www.dent.chulu.ac.th www.dent.chulu.ac.th เป็นคราบเหนียวนุ่มสีครีม บ้วนน้ำไม่ออก กำจัดได้โดยการแปรงฟัน

15. สาเหตุฟันผุ 3)ตรวจฟันให้ลูก สม่ำเสมอ + น้ำตาลในอาหาร การป้องกัน 1)แปรงฟัน ทุกวันด้วยยาสีฟันF 2)ฝึกวินัย ไม่กินหวาน ไม่จุบจิบ + +

16. 1)แปรงฟันให้เด็กทุกวันด้วยยาสีฟันฟลูออไรด์1)แปรงฟันให้เด็กทุกวันด้วยยาสีฟันฟลูออไรด์

17. สิ่งที่พ่อแม่ควรรู้ในการแปรงฟันให้เด็กสิ่งที่พ่อแม่ควรรู้ในการแปรงฟันให้เด็ก • ทำไมต้องแปรงฟัน • วิธีการแปรง • รู้ได้อย่างไรว่าแปรงสะอาดแล้ว • ควรแปรงฟันให้เด็กเมื่ออายุเท่าไร และแปรงให้ถึงอายุเท่าไร

18. ทำไมต้องแปรงฟันให้เด็กทำไมต้องแปรงฟันให้เด็ก • เพื่อขจัดคราบจุลินทรีย์ที่เป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคที่ทำให้เกิดฟันผุ เด็กเล็กยังแปรงเองไม่ได้/แปรงได้ไม่สะอาด

19. วิธีแปรงฟันให้เด็ก • ล้างมือให้สะอาดก่อนแปรงฟันให้เด็ก • เตรียมแปรงและยาสีฟันผสมฟลูออไรด์สำหรับเด็กแตะยาสีฟันเป็นจุดเล็กๆ • ให้เด็กนอนหนุนตักผู้แปรง จะช่วยให้มองเห็นบริเวณที่จะแปรงได้ชัดเจนและใช้มือช่วยแปรงได้ทั้ง2ข้าง

20. ถ้าเด็กไม่ร่วมมือ ให้เด็กนอนหนุนตักรวบมือของเด็กไว้ ใช้ขาพาดข้ามตัวเด็กไปวางบนขาอีกข้าง ภาพโดยอ.ทพ.วุฒิกุลธนากาญจนภักดี

21. ใช้มือทั้ง2ข้างช่วยแปรงใช้มือทั้ง2ข้างช่วยแปรง • ใช้นิ้วมือซ้ายแหวกกระพุ้งแก้ม มือขวาจับแปรง • วางแปรงตั้งฉากกับฟัน ถูเบาๆไปมาสั้นๆประมาณ 10 - 20 ครั้ง • ขยับไปให้ทั่วทั้งปากโดยให้ทับบริเวณเดิมเล็กน้อย • ใช้ผ้าสะอาดบางเช็ดยาสีฟันออกจากตัวฟันและลิ้นออกให้หมด

22. ข้อควรระวังในการแปรงฟันเด็กข้อควรระวังในการแปรงฟันเด็ก ไม่ควรใช้แปรงใหญ่ แข็ง บาน แปรงแรงกระแทกเหงือก กระพุ้งแก้ม ยาสีฟันเผ็ด

23. รู้ได้อย่างไรว่าแปรงฟันสะอาดแล้วรู้ได้อย่างไรว่าแปรงฟันสะอาดแล้ว • หากแปรงสะอาดจะพบผิวฟันเรียบเป็นมันวาว • ไม่พบคราบจุลินทรีย์ติดอยู่

24. ควรเริ่มแปรงฟันให้เด็กเมื่ออายุเท่าไรควรเริ่มแปรงฟันให้เด็กเมื่ออายุเท่าไร • ตั้งแต่มีฟันซี่แรก วันละ2ครั้งถึงเด็กอายุประมาณ6 ปี

25. 2)ฝึกวินัยการกิน • ให้เด็กได้รับสารอาหารเพียงพอ • ให้เกิดการเรียนรู้และพัฒนาพฤติกรรมการกิน ที่ดีในแต่ละช่วงวัย • สร้างพฤติกรรมที่เหมาะสมเมื่อเป็นผู้ใหญ่ • (ไม่กินหวานไม่กินจุบจิบ)

26. กินอย่างไรช่วงไม่มีฟันกินอย่างไรช่วงไม่มีฟัน • แรกเกิด-6ด. • นมแม่อย่างเดียวได้ทั้งอาหารและภูมิคุ้มกันทางร่างกายและจิตใจ • การดูดนมแม่ช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของใบหน้าและขากรรไกร ให้สมบูรณ์

27. ฟันขึ้น เริ่มฝึกกิน • 6 ด. ฟันเริ่มขึ้น • เริ่มให้อาหาร 1 มื้อ • เลิกนมมื้อดึก ฝึกดื่มจากถ้วย • ไม่ใช้ช้อน ถ้วยน้ำรวมกับเด็ก • ไม่เป่าอาหารก่อนป้อนเด็ก

28. เริ่มกินเหมือนผู้ใหญ่เริ่มกินเหมือนผู้ใหญ่ • 1ปีขึ้นไป • อาหารหลัก 3 มื้อไม่ใช้สารปรุงรส • ไม่หวาน มัน เค็มจัด • อาหารระหว่างมื้อไม่เกิน2ครั้ง • เน้นผลไม้/นมจืด • เลิกขวดนม ดื่มจากถ้วยหรือกล่อง

29. อาหารที่ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง หลีกเลี่ยงการให้เด็กกินนมหวาน นมเปรี้ยว น้ำหวาน น้ำอัดลม ขนมกรุบกรอบ ทอฟฟี่ และขนมหวาน เป็นอาหารระหว่างมื้อ

30. 3)พ่อแม่ตรวจฟันเป็นประจำช่วยป้องกันฟันผุได้3)พ่อแม่ตรวจฟันเป็นประจำช่วยป้องกันฟันผุได้

31. ตรวจง่ายๆ แค่4 ซี่หน้าบน คราบจุลินทรีย์ ฟันผุระยะแรก ฟันผุเป็นรู ถ้าพ่อแม่ผู้ปกครองดูแลสม่ำเสมอตั้งแต่เริ่มมีฟันขึ้น จะสามารถช่วยไม่ให้เด็กมีฟันผุจนเป็นรูได้

32. คราบจุลินทรีย์ ดูด้วยตา ใช้หลอดขูด ถ้ามี ต้องแปรงฟันให้สะอาดทุกวัน

33. ฟันผุระยะแรก ...ดูแลเองได้ การแปรงฟันให้เด็กด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์และการควบคุมอาหาร ช่วยหยุดการลุกลามได้

34. ฟันผุระยะแรก ...หมอช่วยได้ พาลูกไปพบทันตบุคลากรเพื่อทาฟลูออไรด์

35. ถ้าพบฟันผุเป็นรู ควรไปพบทันตบุคลากรเพื่อรักษา

36. สรุป ฟันผุป้องกันได้...ถ้าใส่ใจดูแล 2.ฝึกวินัยการกินให้ลูก 1.แปรงฟันให้สะอาดวันละ 2 ครั้งด้วยยาสีฟันฟลูออไรด์ 3.ตรวจดูฟันลูกเป็นประจำ และพามาตรวจฟันเมื่อรับวัคซีน ครอบครัว พ่อแม่ ปู่ย่าตายาย ต้องเห็นความสำคัญ

37. 3.การเฝ้าระวังฟันผุในเด็กปฐมวัย3.การเฝ้าระวังฟันผุในเด็กปฐมวัย

38. การเฝ้าระวังเมื่อเด็กมารับบริการในคลินิกเด็กดีการเฝ้าระวังเมื่อเด็กมารับบริการในคลินิกเด็กดี เด็กได้รับ -การตรวจช่องปากและประเมินความเส่ยงต่อการเกิดฟันผุ - ผู้ปกครองได้รับคำแนะนำเรื่องอาหาร ฝึกแปรงฟันเด็ก -ตรวจและประเมินซ้ำเมื่อมารับบริการทุกครั้งตามระบบวัคซีนถ้ามีความเสี่ยงฟันผุจะได้รับการทาฟลูออไรด์ และนัดเพิ่มเติม ปัญหาที่พบ ผู้รับบริการมาก /จนท.น้อย การให้บริการไม่ครอบคลุมเด็กได้ทั้งหมด

39. ชุมชนจะเข้ามามีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพช่องปากเด็กได้อย่างไรชุมชนจะเข้ามามีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพช่องปากเด็กได้อย่างไร ครอบครัว/พ่อแม่ ผู้ปกครองสามารถดูแลสุขภาพช่องปากเด็กได้ ชุมชน -เฝ้าระวังพฤติกรรมเสี่ยงของเด็กในชุมชน -สนับสนุนให้ผู้ปกครองสามารถดูแลเด็กได้ -ร่วมกันหาแนวทางแก้ไขปัญหาในชุมชน

40. บทบาทของอสม. สื่อข่าวสารสาธารณสุข ให้คำแนะนำและถ่ายทอดความรู้ เป็นแกนนำในการเฝ้าระวังและป้องกันปัญหาในชุมชน เป็นผู้นำในด้านการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ ฯลฯ

41. การเฝ้าระวังฟันผุเด็กปฐมวัยการเฝ้าระวังฟันผุเด็กปฐมวัย ในชุมชนโดยอสม. (เน้นเด็กต่ำกว่า 3ปี) เป้าหมาย ผู้ปกครอง แปรงฟันให้ลูกทุกวัน เด็กลดการกินหวาน จำนวนเด็กฟันผุลดลง

42. แนวทางดำเนินงานของอสม.แนวทางดำเนินงานของอสม. • สำรวจเด็กอายุต่ำกว่า 3ปี ถ้าพบปัญหา ให้คำแนะนำผู้ปกครองและติดตามประเมินซ้ำทุก 3 เดือน เพื่อช่วยให้ผู้ปกครองดูแลสุขภาพช่องปากลูกได้ • บันทึก รวบรวมข้อมูลปัญหาฟันผุของเด็กเสนอผู้นำชุมชน/อบต.ร่วมกันแก้ไขปัญหา

43. ข้อมูลที่สำรวจและติดตามข้อมูลที่สำรวจและติดตาม พฤติกรรมการดูแลเด็ก ไม่เหมาะสม กินนมหวาน/นมมื้อดึกเกิน6ด./ดูดขวดเกิน1ปี/กินขนม>2ครั้ง/ผู้ปกครองไม่แปรงฟันให้ด้วยยาสีฟันF เหมาะสม แนะนำผปค. ตรวจฟัน 4ซี่ ฟันผุระยะแรกแนะนำตรวจฟันฝึกแปรงฟันและส่งทาฟลูออไรด์ ฟันผุเป็นรู แนะนำตรวจฟันฝึกแปรงฟันและส่งรักษา ฟันสะอาด แนะนำผปค.ตรวจฟันลูก ฟันไม่สะอาดแนะนำตรวจฟันและฝึกแปรงฟัน บันทึก รวบรวม นำเสนอปัญหาผู้มีส่วนร่วมในชุมชน

44. แบบบันทึกข้อมูลรายบุคคลแบบบันทึกข้อมูลรายบุคคล แบบบันทึกการเฝ้าระวังรายบุคคลในเด็ก 0-2 ปี ทุก3 เดือน(เท่ากับจำนวนเด็กที่รับผิดชอบ) ชื่อ ดช./ดญ..................................นามสกุล..........................................เกิดวันที่.....................เดือน.........................พ.ศ................ ชื่อมารดา/บิดา............................................................บ้านเลขที่...............หมู่...........ต........................อ..................จ.................... คำแนะนำที่ให้ 1=แนะนำเรื่องอาหาร 2=แนะนำการแปรงฟัน 3= แนะนำการตรวจฟัน 4= ฝึกผู้ปกครองแปรงฟันให้เด็ก 5=แนะนำให้ไปพบหมอ

45. แบบบันทึกข้อมูลเด็กในชุมชนแบบบันทึกข้อมูลเด็กในชุมชน สรุปผลการเฝ้าระวังฟันผุเด็ก 0-2 ปี ประจำเดือน.................................................พ.ศ........................................... ชื่อ อสม.......................................................หมู่ที่.....................ตำบล.....................อำเภอ......................จังหวัด....................................... คำแนะนำที่ให้ 1=แนะนำเรื่องอาหาร 2=แนะนำการแปรงฟัน 3= แนะนำการตรวจฟัน 4= ฝึกผู้ปกครองแปรงฟันให้เด็ก 5=แนะนำให้ไปพบหมอ

46. ตัวอย่างที่เกิดจากการดำเนินงานของอสม.ตัวอย่างที่เกิดจากการดำเนินงานของอสม. • เด็กกินนมหวานลดลงดูดขวดนมลดลง กินขนมน้อยลง แปรงฟันมากขึ้น และฟันสะอาดขึ้น • ชุมชนตื่นตัวมีการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในชุมชน • มีการจัดทำโครงการแก้ปัญหาโดยอบต.เข้ามาช่วยจัดกิจกรรมให้ความรู้ผู้ปกครอง จัดประกวดแปรงฟัน

47. ความคิดเห็นของอสม. “เห็นความสำคัญของปัญหาฟันผุในเด็กเล็กมากขึ้น จากเดิมไม่ได้ให้ความสนใจเลย คิดว่าเป็นเรื่องของผู้ปกครองและหมอฟัน เปลี่ยนเป็นให้ความสนใจและเห็นว่าเป็นหน้าที่ของอสม.ด้วย เนื่องจากเป็นเรื่องของลูกหลานในชุมชน” • “ภูมิใจที่ได้รับมอบหมายภาระหน้าที่นี้และสามารถทำให้ผู้ปกครองหันมาใส่ใจดูแลสุขภาพของบุตรหลานมากขึ้น”

48. เราทุกคนมีส่วนช่วยให้เด็กๆในชุมชนมีสุขภาพดีได้เราทุกคนมีส่วนช่วยให้เด็กๆในชุมชนมีสุขภาพดีได้ จัดทำโดย กลุ่มพัฒนาเทคโนโลยีนวัตกรรมทันตสุขภาพเด็กและเยาวชน สำนักทันตสาธารณสุข