สรุปและวิเคราะห์ ร่างพระราชบัญญัติ การแข่งขันทางการค้า (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .. ..

1. สรุปและวิเคราะห์ ร่างพระราชบัญญัติ การแข่งขันทางการค้า (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .... 10 ตุลาคม พ.ศ. 2554 Thai Law Watch: โครงการปรับปรุงกระบวนการนิติบัญญัติของประเทศไทยเพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน

2. ที่มา • ปัญหาของ พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2542 (ปัจจุบัน) • ไม่เคยบังคับใช้ได้อย่างจริงจัง • ไม่ครอบคลุมรัฐวิสาหกิจ • สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้าไม่เป็นอิสระ • ร่างพ.ร.บ. การแข่งขันทางการค้า (ฉบับที่ ..) พ.ศ. .... ซึ่งเสนอโดยนางอนิก อมระนันทร์ และคณะ ได้รับการรับรองโดยนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ นายกรัฐมนตรี วันที่ 9 เมษายน พ.ศ.2554 • ต้องการประเมินร่างฯ ว่าสามารถแก้ปัญหาได้หรือไม่

3. หลักการและเหตุผล 1(ของกฎหมายแข่งขันทางการค้า) • ให้เศรษฐกิจบรรลุประสิทธิภาพสูงสุด • ไม่มีการจำกัดปริมาณ และ/หรือโก่งราคา • ไม่ปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมต่อผู้บริโภค • เช่น ลดคุณภาพ บังคับจำนวนซื้อ บังคับซื้อพ่วง ฯลฯ • ไม่กีดกันคู่ต่อสู้ทางการค้า เพื่อคงอำนาจผูกขาด • มีการพัฒนาสินค้าบริการ และลดต้นทุน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ • ฯลฯ

4. หลักการและเหตุผล 2(ของกฎหมายแข่งขันทางการค้า) • การผูกขาด =>ความด้อยประสิทธิภาพ • นอกจากที่กล่าวไปข้างต้น ยังทำให้เกิดการแทรกแซงทางการเมืองด้วย • กฎหมายแข่งขันทางการค้า • เป็นเครื่องมือหนึ่งที่ให้เศรษฐกิจบรรลุประสิทธิภาพสูงสุด • ป้องกันการใช้อำนาจเหนือตลาด (market power) เอาเปรียบผู้บริโภค และ กำจัดคู่แข่งขัน

5. กฎหมายแข่งขันทางการค้าของประเทศไทยกฎหมายแข่งขันทางการค้าของประเทศไทย • พ.ร.บ. ป้องกันการค้ากำไรเกินควร พ.ศ.2480 • พ.ร.บ. กำหนดราคาสินค้าและป้องกันการผูกขาด พ.ศ.2522 • พ.ร.บ. การแข่งขันทางการค้า พ.ศ.2542 • ห้ามใช้อำนาจเหนือตลาดทำการค้าอย่างไม่เป็นธรรม (มาตรา 25 ) • ห้ามควบรวมกิจการอันก่อให้เกิดการผูกขาด (มาตรา 26) • ห้ามผู้ประกอบการสมคบกันผูกขาด (มาตรา 27) • ห้ามกีดกันคู่ต่อสู้ทางการค้า (มาตรา 28 และ 29)

6. การบังคับใช้ • พ.ร.บ. การแข่งขันทางการค้า พ.ศ.2542 • ใน 11 ปีที่ผ่านมาได้รับเรื่องร้องเรียน 77 เรื่อง • ดำเนินคดีบริษัทฮอนด้าเพียงกรณีเดียว • ไม่พบความผิด = 66, อยู่ระหว่างพิจารณาหรือตรวจสอบ = 10

7. กฎหมายแข่งขันทางการค้าในต่างประเทศกฎหมายแข่งขันทางการค้าในต่างประเทศ ในช่วง 11 ปีเช่นกัน ... • Federal Trade Commission (FTC) ของสหรัฐอเมริกา • บังคับใช้ทั้งหมดอย่างน้อย 320 กรณี • Korea Fair Trade Commission ของประเทศเกาหลีใต้ • มีบังคับใช้อย่างน้อย 1,001 กรณี ฯลฯ

8. สาระสำคัญของร่างกฎหมายสาระสำคัญของร่างกฎหมาย • ให้ “สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า” เป็นองค์กรอิสระ • มีการแต่งตั้งคณะกรรมการสรรหาเพื่อคัดเลือกคณะกรรมการฯ • ให้รัฐวิสาหกิจอยู่ภายในบังคับกฎหมายนี้ยกเว้นรัฐวิสาหกิจที่มีกฎหมายจัดตั้งเป็นของตนเองเท่านั้น • ให้มีการรับฟังความคิดเห็นจากผู้มีส่วนได้เสียและจัดทำรายงานประจำปี • เพิ่มโทษระวางในกรณีที่มีการร่วมมือกันระหว่างผู้ประกอบการเพื่อผูกขาดและลดการแข่งขัน

9. ประเด็นวิเคราะห์ • เสนอประเด็นวิเคราะห์แบบภาพรวมสำหรับกฎหมายการแข่งขันทางการค้า • เพื่อให้เกิดการบังคับใช้ และ เพิ่มประสิทธิภาพได้จริง • การวิเคราะห์มาจากมุมมองทางเศรษฐศาสตร์เป็นหลัก

10. ประเด็นวิเคราะห์ 1: รัฐวิสาหกิจ • กฎหมายควรครอบคลุมรัฐวิสาหกิจทั้งหมด ยกเว้นที่มีกลไกกับกับดูแลเป็นของตนเอง ไม่ใช่ที่มีกฎหมายจัดตั้งเป็นของตนเอง • ปัจจุบันมีรัฐวิสาหกิจที่มีกฎหมายจัดตั้งเป็นของตนเองอยู่ทั้งสิ้น 38 แห่งที่ยังไม่มีกลไกกำกับดูแล เช่น การประปา การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย การรถไฟแห่งประเทศไทย องค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ

11. ประเด็นวิเคราะห์ 2 : ขอบเขตตลาด • ยังไม่มีแนวทางการคำนวณที่ชัดเจน • การบังคับใช้มาตรา 25 ผู้ประกอบการจะต้องมีอำนาจเหนือตลาดก่อน ดังนั้น ต้องมี guideline ในการคำนวณที่ชัดเจน • ในระยะสั้นอาจจะใช้ขอบเขต 1 ตลาด = สินค้า 1 ประเภท, price correlation test, price difference test. • ในระยะยาวต้องใช้วิธีการคำนวณที่แม่นยำ เช่น SSNIP test (Small but Significant Non-transitory Increase in Price), barriers to entry ฯลฯ

12. ประเด็นวิเคราะห์ 3 : อำนาจเหนือตลาด • เกณฑ์ในปัจจุบันค่อนข้างสูง • ในปัจจุบัน ผู้ที่มีอำนาจเหนือตลาดจะต้อง • มีส่วนแบ่งตลาดตั้งแต่ร้อยละ 50 ขึ้นไปและมียอดเงินขายในปีที่ผ่านมาตั้งแต่ 1,000 ล้านบาทขึ้นไป หรือ • สามรายแรกที่มีส่วนแบ่งตลาดรวมกันตั้งแต่ร้อยละ 75 ขึ้นไป และมียอดเงินขายในปีที่ผ่านมาตั้งแต่ 1,000 ล้านบาทขึ้นไป • ควรหาเกณฑ์การคำนวณใหม่ อย่างน้อยต้องครอบคลุมห่วงโซ่อุปทานของสินค้าจำเป็น เช่น น้ำดื่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ฯลฯ

13. ประเด็นวิเคราะห์ 4 : การควบรวมกิจการ • ยังไม่มีหลักเกณฑ์เพื่อการให้อนุญาตที่ชัดเจน • มาตรา 27 (กระทำการผูกขาด หรือลดการแข่งขันตามที่กฎหมายระบุ) ให้ขออนุญาตคณะกรรมการฯ และสามารถได้รับการอนุญาตได้หากคณะกรรมการเห็นว่า “เป็นประโยชน์ต่อการส่งเสริมการประกอบธุรกิจ โดยไม่ก่อให้เกิดการแข่งขันที่ไม่เสรีและไม่เป็นธรรม ไม่เกิดความเสียหายต่อเศรษฐกิจอย่างร้ายแรง และไม่กระทบประโยชน์สำคัญอันควรมีควรได้ของผู้บริโภคส่วนรวม”

14. ประเด็นวิเคราะห์ 5 : การปกป้องสิทธิผู้บริโภค • บทบัญญัติ และการปฏิบัติยัง มิได้มุ่งเน้นเท่าที่ควร • ผู้บริโภคได้รับผลกระทบจากการละเมิดกฎหมายนี้โดยตรง • ปัจจุบัน สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้ารับเรื่องร้องเรียนจากผู้ประกอบการเท่านั้น • สำนักงานฯ ควรใช้เกณฑ์การกระทำผิดกฎหมาย พ.ร.บ.แข่งขันทางการค้าเป็นเกณฑ์รับเรื่องร้องเรียน ไม่ใช่ใช้ผู้ร้องเป็นเกณฑ์

15. ประเด็นวิเคราะห์ 6 : บทลงโทษ • ค่าปรับไม่น่าจะสูงพอ • พ.ร.บ. แข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2542 จำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 6 ล้านบาทหรือทั้งจำทั้ง ปรับ • ร่าง พ.ร.บ. จำคุกไม่เกิน 6 ปี หรือปรับไม่เกิน 12 ล้านบาทหรือทั้งจำทั้งปรับ • น่าจะปรับแบบสัดส่วน - ในอเมริกา ปรับ 3 เท่าของมูลค่าความเสียหาย แต่ไม่เกิน ร้อยละ 10 ของรายได้บริษัทจากทั่วโลก • ไม่ควรใช้บทลงโทษทางอาญา

16. ประเด็นวิเคราะห์ 7: องค์ประกอบของคณะกรรมการ • การที่ร่างกฎหมายฯ ให้ความเป็นอิสระแก่สำนักงานฯ นั้นควรแล้ว • แต่องค์ประกอบของคณะกรรมการน่าจะยังไม่เหมาะสม • มาตรา 10 วรรคสอง ของร่างกฎหมายฯ ระบุว่า กรรมการต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญ หรือ มีประสบการณ์ไม่น้อยกว่าสิบห้าปีในสาขานิติศาสตร์ พาณิชยศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ การเงิน อุตสาหกรรม การบริหารธุรกิจหรือการบริหารราชการแผ่นดิน • เสนอให้มาจาก สาขานิติศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และ การคุ้มครองผู้บริโภค อย่างละ 3 คน รวมทั้งหมด 9 คน

17. ขอบคุณค่ะ