Willy Baeyens - Nik van Larebeke

1. Willy Baeyens - Nik van Larebeke

2. FACTFILE • Opdrachtgever : Vlaamse gemeenschap • Vlaams Minister van Leefmilieu en Landbouw; Vlaams Minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen • Administratie Gezondheidszorg en AMINAL • Realisatie: UG,VUB, LUC, UA, KUL, VITO, UMA, AZ Antwerpen, OPZ Geel, PIH • Looptijd: 1 oktober 2001 - 31 december 2006 • Financiering: 7.899.084 euro

3. STRUCTUUR Het Steunpunt M&G telt zes strategische doelstellingen • 1° Luik: Beleidsondersteuning • 2° Luik: Ontwikkeling van Beleidsinstrumenten • 3° Luik: Surveillance en Biomonitoring • 4° Luik: Toegepast Milieu en Gezondheidsonderzoek • 5° Luik: Sociaal en Gezondheidseconomisch onderzoek • 6° Luik: Methodologieontwikkeling

4. Overzicht participerende promotoren en onderzoekers

5. Overzicht participerende promotoren en onderzoekers

6. Managementstructuur Steunpunt

7. Samenstelling Stuurgroep

8. PROBLEMATIEK (1) Levensstijlfactoren Roken Te veel calorieën Te weinig groenten en fruit Te weinig lichaamsbeweging Te veel zonnen Enz... Milieufactoren Vervuilende stoffen buitenshuis Vervuilende stoffen binnenshuis Vervuilende stoffen voeding Radioactieve straling Niet ioniserende straling Beschavingsziekten Kanker Asthma Bloedvataandoeningen Zenuwziekten Suikerziekte Onvruchtbaarheid Enz... Erfelijke voorbeschikkende factoren Grotere gevoeligheid aan een bepaald agens Neiging tot bepaalde aandoening

9. PROBLEMATIEK (2) 200.000 stoffen op de wereldmarkt Meer dan 2.800 stoffen in omgevingslucht 10% kankerverwekkend Interacties 2 à 3% xeno-oestrogeen Blootstellingen wijd verspreid en gelijkaardig 2.000 stoffen in grote hoeveelheden in Europese Gemeenschap

10. PROBLEMATIEK (3) Detectie, identificatie? Onbekende stoffen of agentia Biologisch effect Interactie tussen agentia Detectie, identificatie?

11. PROBLEMATIEK (4) Mate van risico Verbonden aan bepaalde blootstelling associatie Gemeten inwendige dosis Biologische effect Gezondheidseffect

12. INHOUD BELEIDSONDERSTEUNING Vraagbaak • Het antwoorden op concrete vragen van de overheid door middel van literatuurstudie • Pro-actieve rapporten  thema’s parlementaire commissie M&G • Voorbeelden: acrylamide, stortplaatsen, benzeen • http://www.milieu-en-gezondheid.be

13. INHOUD BELEIDSONDERSTEUNING Literatuurstudie • Lage dosisproblematiek  bepalend voor impact milieuvervuiling • Epigenetische kankerverwekkende invloeden (hormoonverstoring, dioxines, pcb’s, pesticiden, plastic componenten) • Meest belangrijke gezondheidsbedreigende polluenten Kostenefficiëntie biomonitoring • Verkennen van nut, haalbaarheid en kostenefficiëntie van een biomonitoringsprogramma

14. INHOUD BELEIDSONDERSTEUNING Kruisdatabanken • Analyseren van pathologie gegevens en geografisch lokaliseren in relatie tot milieufactoren • Koppeling tussen milieu- en gezondheidsdatabanken  kruisdatabanken • Bestaande databanken: • Gezondheid: SPE, MKG, VKL, Mortaliteit • Milieu: SO2, NO2, PM10, Dioxine • Socio-economisch: urbanisatiegraad, socioeconomische index, bevolking

16. INHOUD ONTWIKKELING VAN BELEIDSINSTRUMENTEN • Ontwikkeling van kernlijst aan milieu- en gezondheidsindicatoren voor Vlaanderen  i.s.m. Vlaamse administratie • Planning: • Internat. lit.studie • Selectie indicatoren  beleidsrelevantie, DPSEEA-model (Driving forces Pressure State Exposure Effect Action) • Resultaten: • Kernlijst 42 M&G-indicatoren • Toekomstperspectieven: • Aanpassen a.d.h.v. biomonitoringstudie en nieuwe inzichten

17. ONTWIKKELING VAN BELEIDS-INSTRUMENTEN: PILOOTSTUDIE Mogelijke verbanden tussen de aanwezigheid van groene ruimten in de directe woonomgeving en specifieke gezondheidseffecten Hypothese: Nabijheid en gebruik van groene ruimten oefent een positieve invloed uit op de gezondheid van de Vl.bevolking Methodologie: • Lit.studie • Selectie buurten  2 buurten met ≠ hoevelheid groen  = socio-econ status., luchtkwaliteit • Enquêtering 150 inw./buurt  socio-econ. geg., zelfgerapporteerde gezondheidstoestand, mentale gezondheidstoestand, gebruikspatronen groene ruimten • Besluiten  impact groene ruimten op de gezondheid

18. Surveillance en Biomonitoring

19. Biomonitoring: gidsstoffen meten Milieupolluenten Gidsstoffen in mens Polycyclische aromatische koolwaterstoffen 1-Hydroxypyreen Dioxinen Dioxine-achtige PCB’s Andere Dioxine-achtigen « Dioxine-activiteit » Pesticiden Gechloreerde pesticiden PCBs Merker PCBs Polluenten Non-ferro nijverheid Cadmium en Lood

20. Biomonitoring:deelnemers Groei & ontwikkeling Hormonaal evenwicht Astma & allergie Blootstelling in verkeer, woonomgeving jongere Groei & ontwikkeling Zenuwstelsel Astma & allergie Fertiliteit pasgeborene Volwassene Risico op kanker Blootstelling bij begin van het leven Accumulerende blootstelling

22. 0 1 2 3 4…. 12 15 18…………………………42 maanden Opvolgstudie neurologische ontwikkeling van het kind testen Analyse navelstrengbloed Pb, Cd, PCB, dioxineachtige stoffen vragenlijsten voeding: aard + duur Blootstelling voor de geboorte Blootstelling na de geboorte

23. Opvolgstudie Astma en Allergie

24. Inhoud Toegepast Milieu en Gezondheidsonderzoek A) Toxicogenomische toepassingen in biomonitoringstudies Doelstellingen: • Het opsporen van verandering in genactiviteit als biomarker voor effect • Het opsporen van genen die verhoogde gevoeligheid geven Aanpak:nieuwste genomics technologieën • Genexpressieprofielen van vele genen tegelijkertijd in lymfocyten en eventueel sputumcellen. • High throughput technologieën voor het simultaan genotyperen van minstens 100 allelen. Toekomstperspectieven: • Toepassing in biomonitoringstudies van Steunpunt M&G

25. Inhoud Toegepast Milieu- en Gezondheidsonderzoek • B) Monitoring van endocriene verstoorders in verschillende milieumatrices • Detectie van hormoonverstorende stoffen • 1) Competitieve Binding test: meet de capaciteit van stoffen om zich aan de oestrogeen receptor te binden • 2) Tests met levende cellen: meten de capaciteit van stoffen om de oestrogeenreceptor te activeren (binding aan de receptor, binding aan en activatie van een “estrogen responsive element”, een oestrogeen –gevoelige DNA sequentie) • 2.1. Gist test • 2.2. Tests op cellen die fysiologisch interageren met oestrogenen: • - Sertoli cellen (met reporter gen) • - Gonadotrope cellijn (zal de studie van de regulatie van endogeen oestrogeen gevoelige genen toelaten) • - Celproliferatietests (Sertoli cellijn, prostaatkankercellen, borstkankercellen)

26. code watertype receptor gist MVLN 01J 143 opp water 9.32 3.47 3.48 01J 142 opp water 0.97 0.46 0.67 01J 140 opp water 1.51 13.72 14.99 01J 141 opp water 1.57 2.42 1.9 01J 145 opp water 6.46 6.21 6.72 01J 144 opp water out of range 40.61 34.7 02B015-2 industrie 93.64 0.33 alles tox 02C045 opp water 0.93 1.46 1.42 02C169 opp water 2.14 0.63 0.19 02C172 opp water 10.78 16.21 5.28 02B011-2 industrie 165.20 3.38 alles tox 02C046 opp water 1.45 1.76 0.82 02C171 opp water 107.70 69.73 28.51 02B011-3 industrie 0.50 <LOD <LOD 02C044 opp water 11.56 2.12 3.18 02B015-3 industrie 0.83 <LOD <LOD

27. Inhoud sociaal gezondheids- en economisch onderzoek Uitgangspunt Niet eenzijdig informeren wel een dialoog aanmoedigen burgers, organisaties onderzoekers overheid

28. Waarom een dialoog? Luisteren naar hoe mensen zelf risico’s ervaren is belangrijk bij zoeken naar oplossingen Praten over resultaten, wetenschappelijke onzekerheden en meningsverschillen bevordert het vertrouwen in het onderzoek ?

29. Inhoud sociaal gezondheids-en economisch onderzoek • Doelstellingen: • Risicopercepties in kaart brengen en ‘vinger aan de pols’ methoden suggereren • Uitwerken communicatiemodellen voor milieu- en gezondheidsrisico’s • In kaart brengen van randvoorwaarden, mogelijkheden en methoden voor argumentatief en interactief beleid omtrent milieu- en gezondheidsrisico’s • Werkplan communicatie: meersporenstrategie van communicatie, interactie en reflectie Initiatieven: • Perceptieonderzoek, webstek-nieuwsbrief, inbrengen lokale ervaringskennis, educatief pakket, communicatiespelregels

30. Inhoud methodologie-ontwikkeling • Methodologische concepten en ontwikkeling van modellen en technieken  Ontwikkeling questionnaires voor schatting inname milieupolluenten via de voeding  Opstellen standaardprotocol voor “voedselcontaminatiedatabank”  Opstellen standaardprotocol voor “total diet studies”  Op punt stellen technieken voor simulatieonderzoek middels Monte Carlo technieken m.b.t. blootstelling aan milieupolluenten bij ≠ subgroepen van de Vlaamse bevolking • B) Ontwikkeling en operationalisering van markers van effect van blootstelling aan milieupolluenten • Het identificeren van biomarkers voor vroege effecten van blootstelling aan milieucontaminanten in termen van specificiteit, kinetiek en gevoeligheid, het statistisch karakteriseren van deze merkers, en het evalueren van deze merkers voor toepassing in milieugezondheidkundige veldstudies.

31. Inhoud methodologie-ontwikkeling (A) Aanpak: • Ontwikkeling instrumenten (voedselfrequentie vragenlijsten)  datacollectieconsumptiepatronen (frequentie/portie) voedingsmiddelen • Datacollectie  verschillende, relevante contaminanten in de voeding Contaminanten worden relevant naar mate ze • meer gebruikt worden, • minder snel afbreken, • toxisch zijn, • na bereiding nog aanwezig zijn, • voorkomen in producten die regelmatig geconsumeerd worden door een belangrijk deel van de bevolking, • … • Combinatie consumptie- en contaminatiedatabanken selectie voedingsmiddelen “Total Diet Study”