SOMATİK DUYULAR

1. SOMATİK DUYULAR AĞRI VE ISI DUYULARI Uzm. Dr. Mustafa SARIKAYA

2. GENEL ORGANİZASYON • Ağrı ve ısı sistemi özelleşmiş reseptör organlarına sahip değildir. • Onun yerine, bu sistem ağrı peptidlerini ve ısıyı algılamak için bağ dokusu, kemik, kas, ve deri boyunca yayılmış olan serbest sinir uçlarını kullanır.

3. GENEL ORGANİZASYON • Ağrı, serbest sinir ucunun hasar görmesinden kaynaklanmasına rağmen, gerçekte, ağrının çoğu hasar gören dokulardan salınan maddelerin bir sonucudur: prostaglandinler, histamin ve substance P. • Serbest sinir uçlarında bu maddeler için reseptörler vardır ve doku hasar gördüğü zaman bize bunu haber verirler

4. Ağrı ve ısı  Adve C lifleri ile iletilir. • Ağrının iki alt grubu vardır. • “Hızlı ağrı” Ad lifleri ile taşınır, • Ani bir ağrıdır, • daha elinizin yandığını anlamadan kolunuzu aniden refleks olarak çekmenizi sağlayan bu ağrıdır. • Keskin, delici ve hızlıdır.

5. “Yavaş ağrı” C lifleri ile taşınır. • C lifleri küçük ve miyelinsizdir (miyelinsiz tek duyu aksonudur), • İletim hızları oldukça yavaştır. • Yavaş ağrı doku hasar peptidleri aracılığı ile oluşturulur ve sonsuza kadar devam edebilir. • Rahatsız edicidir, kıvrandırıcıdır, ve hızlı ağrının yaptığı gibi geri çekme refleksini tetiklemez.

6. Yavaş ağrının örneği ayak parmağınızı bir sehpaya çarptığınız zaman hissettiklerinizdir. • Vuruşun şokunu hissedersiniz (propriosepsiyon ve Pacinian korpuskülleri), ve şunu düşünücek kadar zamanınız olur “Bu gerçekten acıtacak.” • Bu çok kısa süre, C lifinin ayak parmağınızdan beyninize kadar iletmesi için gereken süredir. • Sinyal yerine ulaştığı zaman, ağrı şiddetlidir ve bir süre devam eder. • Bu olay Aa ve C liflerinin nispi iletim hızlarının çok güzel bir örneğidir.

7. Ağrı Duyusunun İletilmesi

8. ANTEROLATERAL SİSTEM • Anterolateral sistemde medulla spinalisin dışında ve yanında yerleşmiş dorsal kök hücreleri vardır. • Bu dorsal kök hücrelerinin biri perifere diğeri medulla spinalise giden iki uzantısı vardır. • Dorsal kolumnar sistemde medulla spinalise giden uzantı tek tipti ve bu uzantı myelinli nispeten kalın bir aksondu (alfa-beta)

9. ANTEROLATERAL SİSTEM • Anterolateral sistemde medulla spinalise giden uzantılar iki ayrı tiptir. • Bir tanesi delta lifi adını alır. Bu lif 1-5 m m çapındadır (alfa-betaların 6-12 m m olduğunu hatırlayın) ve soğuk duyusunu ve ilk ağrı ya da hızlı ağrı diye tabir edilen iğne batması şeklindeki ağrı duyusunu iletir.

10. ANTEROLATERAL SİSTEM • Delta lifleri bu iki duyuya ek olarak kaba dokunma duyusu diye tanımlayabileceğimiz duyuyu da iletir. • Kaba dokunma duyusu dorsal kolumnar sistem tarafından iletilen iki nokta ayırımı duyusundan farklıdır. • Kaba dokunma duyusu birşeye dokunduğunuzu hissettiğiniz ama dokunduğunuz şeyin ne olduğunu anlamadığınız zaman hissettiğiniz şeydir.

11. Posterior Kolon:Fasciculus gracilis ve cuneatus Ant. Spinotalamik Traktus Hafif dokunma, vibrasyon, basınç, proprioseptif duyular Kaba dokunma ve basınç,

12. ANTEROLATERAL SİSTEM • Anterollateral sistemdeki medulla spinalise giren ikinci lif C lifi adını alır. • C lifi miyelinsizdir (bu yüzden de iletim hızı delta lifinden daha düşüktür) • C lifleri sıcak duyusunu ve yavaş ağrı ya da yakıcı ağrı ya da ikinci ağrı diye tanımladığımız ağrıyı iletir.

13. ANTEROLATERAL SİSTEM • İlk ağrı ile ikinci ağrı arasındaki farkı anlamak için sıcak bir sobaya elinizi değdirdiğinizi düşünün. İlk önce vurucubir ağrı hissedersiniz (delta lifleri C liflerinden daha hızlı iletir) daha sonra ise yakıcı, uzun süren bir ağrı hissedersiniz (C lifleri). • Ağrı, ısı ve kaba dokunma duyularının reseptörleri serbest sinir uçlarıdır (alfa-beta liflerinin özelleşmiş reseptörler ile bağlantı kurduğunu hatırlayın).

14. ANTEROLATERAL SİSTEM • Delta ve C liflerinin merkezi uzantıları (medulla spinalise giren uzantıları) alfa-beta liflerinden oldukça farklı davranırlar. • Bu aksonlar medulla spinaliste 2 segment yukarı çıktıktan sonra arka boynuzda (kornu posterior) sinaps yaparlar. BURAYA KADAR ÇAPRAZLAŞMA GÖSTERMEZLER.

15. Lat.Spinotalamik Traktus Ağrı ve ısı duyusu

16. ANTEROLATERAL SİSTEM • Arka boynuzdaki bu hücreler ağrı ve ısı duyusunu alır ve aksonlarını medulla spinalisin karşı bölümündeki lateral funikulusun anterolateral kısmına gönderirler (YANİ BURADA ÇAPRAZLAŞIRLAR). • Karşı tarafa geçen aksonlar lateral funikulus içinde talamusa kadar gider ve talamusta sinaps yaparlar. Talamusta sinaps yaptıkları yer ventral posterolateral nükleus (VPL) dur.

17. ANTEROLATERAL SİSTEM • Ventral posterolateral nükleus (VPL) dan kalkan aksonlar da somotosensoryel korteksde (3,1, ve 2. Alanlar) sonlanırlar. • Anterolateral sistemin başlangıcı kontrlateral medulla spinalis arka boynuzundaki hücrelerdir. Bu sisteme SPİNOTALAMİK YOL da denir.

18. Anterolateral sistemin lezyonları, lezyon seviyesinin ALTINDA vücudun KARŞI YARISINDA (KONTRLATERAL) : • AĞRI • ISI • KABA DOKUNMA duyularında eksikle sonuçlanır. • Yani anterolateral sistemin üst servikal bölgedeki lezyonu vücudun tüm karşı yarısında ağrı, ısı, ve kaba dokunma duyusunun kaybıyla sonuçlanır.