GİRİŞ

1. GİRİŞ Değerli Birlik Başkanımız, 5362 sayılı Meslek Kuruluşları Kanunumuz gereği kurulmuş bulunan Mesleki Eğitim Birimlerimizin değerli üyeleri, hepinizi saygılarımla selamlıyorum. Bilindiği gibi 2009 Şubat ayının ilk toplantısında meslek kuruluşlarımızın tespit edilen hedeflerine ulaşabilmesi, yöneticilerin gelecekteki sorunların üstesinden gelebilmesi ve başarılı bir yönetim sergilemeleri için, iyi hazırlanmış, uygulanabilir, stratejik planlamanın mutlaka olmasının öneminden bahsetmiştik.

2. Stratejik plan yapılırken, üyelerin önce onaylarının alınması, daha sonra da desteklerinin sağlanmasının önemini vurgulamıştık. “Şimdi stratejik planlama nasıl yapılmalıdır?” başlıklı sunumumu arz ediyorum.

3. STRATEJİK PLANLAMA NASIL YAPILMALIDIR?

4. Öncelikle, şu soruların cevaplarını tespit etmeliyiz: • Şu anda odamız ve üyelerimizin durumu nedir? • Hangi hedefe ulaşmak istiyoruz? • Bu hedefe nasıl ulaşırız? • Başarımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz?

5. Bunun için, önce bir durum analizi yapmalıyız. Yani, şu anda nerede bulunduğumuzu belirlememiz gerekir. Bunlar; • Güçlü yanlarımız nelerdir? • Zayıf yanlarımız nelerdir? • Fırsatlar nelerdir? • Tehditler nelerdir? başlıklarını taşımaktadır.

6. Yapılmış bir durum analizinden örnek verelim. Bu örnek, Konfederasyon tarafından ilgililerin davet edilmesiyle, Kocaeli Tübitak Tübisse Tesisleri’nde yapılan (Rahmetli Başkanımız Sayın Suat YALKIN ve Genel Sekreterimiz Sayın Mustafa AKYÜZ Birliğimizi temsilen katılmışlardır.) esnaf ve sanatkârların durum analizidir. Bu durum analizini birlikte inceleyelim.

7. Esnaf ve Sanatkârların Güçlü Yanları • Mikro kaynakları değerlendirerek öz sermayesi ile –Devletten bir destek beklemeden- ekonomiye katkı sağlaması, katma değer yaratması • Ülkemizdeki istihdamın büyük bir bölümünü gerçekleştiriyor olması, sayılarının çok olması nedeniyle istihdama önemli ölçüde katkı sağlama kapasitelerinin olması • Girişimcilik ruhu yüksek olan ve girişimci yetiştiren bir kesim olması • Ekonomideki her sektörde faaliyet göstermeleri nedeniyle geniş bir alana seslenmeleri, mesleki ihtisaslaşma ve dayanışmanın yoğun olması

8. Ülkenin en ücra köşelerine kadar hizmet götüren bir kesim olması nedeniyle toplumla iç içe olması, müşteri ile birebir ilişki geliştirmesi • Ahilikten gelen gelenek ve görenekleri güçlü bir kesim, toplumun vazgeçilmez ekonomik, sosyal ve kültürel unsuru, orta direk olması • Geleneksel ya da resmi çıraklık eğitimi sistemi yoluyla iş piyasasına nitelikli işgücü yetiştiren bir kesim olması • Genellikle aile işletmesi olmaları nedeniyle aile dayanışmasının işletmeye yansıması • Esnaf-sanatkârların küçük olmaları nedeniyle esnek bir yapıya sahip olmaları, kriz ortamında hızla şartlara uygun tedbirleri alabiliyor olmaları

9. Esnaf-sanatkârlarda kalite ve rekabet kavramlarının dünya pazarında geçerli olduğu yönünde bir bilinç oluşması • Yasa ile kurulmuş bir mesleki örgütlenmeye sahip olması, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu statüsünde bulunması, bağımsız ve özerk olması • TESK’in, ülke geneline yaygın ve organik bağları olan geniş bir teşkilata sahip olması, teşkilat içi dayanışmanın yoğun, dinamik ve güçlü olması • Esnaf ve sanatkâr odalarının üyelerinin ürettiği mal ve hizmetin ücretini belirleme (ücret tarifesi verme) yetkisine sahip olması • Esnaf-sanatkâr meslek kuruluşlarının bilişim teknolojilerinden yararlanabilme kapasitelerinin olması, e-devlete giden yolda iletişim altyapısının mevcut bulunması

10. Esnaf-sanatkârlar ve meslek kuruluşlarının, kültürel mirasın korunmasına destek olması, geleneksel meslekleri yaşatma gayretlerinin olması • Esnaf-sanatkârlar meslek kuruluşlarının çeşitli iç ve dış kaynaklı projelerden yararlanarak hizmet alanlarını geliştirme konusundaki altyapısının güçleniyor olması • Esnaf-sanatkârların meslek kuruluşları vasıtasıyla ulusal ve uluslar arası pek çok platformda temsil edilmesi • Başta Anayasa olmak üzere esnaf ve sanatkâr lehine yasalarla getirilen düzenlemeler • Esnaf-sanatkârların ve onların meslek kuruluşlarının siyasi iktidarlar üzerinde baskı oluşturacak güçlerinin olması

11. Esnaf ve Sanatkârların Zayıf Yanları • Esnaf-sanatkârların teknolojik ve küresel gelişmelere karşı kendilerini yeterince yenileyememeleri ve geliştirememeleri • Kuralsız işyeri açmaları nedeniyle esnaf-sanatkârlar arasında yıkıcı bir rekabetin oluşması ve sürekli açılan kapanan işyerlerinin ekonomik yönden israfa neden olması (Esnaf-sanatkârların işyeri açarken fizibilite çalışması yapmaması) • Aynı meslek kollarındaki esnaf ve sanatkârların birleşerek, güçlenme yoluna gitmelerini engelleyen kültürel bakış açısı ve rekabet (kümelenme) eksikliği

12. Esnaf-sanatkârların büyük sermaye karşısında rekabet edebilme güçlerinin bulunmaması ve rekabeti düzenleyici kuralların bu kesimi koruyacak etkinlikte işletilememesi • Esnaf-sanatkârların işletmelerini yürütmede rasyonel ve çağcıl bakış yerine geleneksel yaklaşımları tercih etmesi • Esnaf-sanatkârların Devlet teşvik ve desteklerinden yeterince yararlanamaması, finans kaynaklarına ulaşmada ve yararlanmada yaşadıkları nesnel sorunlar • Esnaf ve sanatkârların işyerini kurma ve sürdürme aşamalarında eğitim ve danışmanlık hizmetlerinden yeterince yararlanmaması

13. Kayıt dışının çok yaygın olduğu bir kesim olması, kayıtlı ekonomiye karşı katı direnç gösterilmesi, esnaf-sanatkârın mali, ekonomik ve beşeri kaynak yapısının ölçülememesi • Her şeyi devletten bekleme anlayışının yaygınlığı • Meslek elemanı yetiştirme konusunda yeterince aktif olmamaları, mesleki yeterliliklerin önemsenmemesi • Dış pazarlar hakkında hiç ya da yeterince bilgi sahibi olmamaları • Esnaf-sanatkârların genel olarak müşteri odaklı çalışmaması, kural dışı satış ve bazı mesleklerde kaba davranış

14. Hizmet üretiminde kaliteye önem vermemeleri, kalite arttırıcı yatırımlar yapmamaları • Esnaf-sanatkârlarca görsel güzellik yaratılamaması, hijyen kurallarına uymama, müşterilerle iyi diyalog kurulamaması • Esnaf-sanatkârların sosyal güvenliğe ilişkin sorumluluklarını yeterince yerine getirmemesi • Esnaf-sanatkârların AB mevzuatına ve kurallarına uyumda karşı duruşları • Esnaf ve sanatkâr meslek kuruluşlarının sayısal olarak fazla, mali güç olarak zayıf ve etki olarak yetersiz durumda olması

15. Esnaf-sanatkârlar meslek kuruluşlarının gelir kaynaklarının azlığı, var olanları tahsil etmede yaşadıkları sorunlar • Esnaf-sanatkâr meslek kuruluşlarının üyelerine gereken hizmetleri vermemesi, verilen hizmetin kalitesinin düşük olması, imajının zayıflığı • Esnaf-sanatkâr meslek kuruluşlarının üyeleri ile olan ilişkilerinin canlı ve dinamik olmaması nedeniyle esnaf-sanatkârları uyarıcı ve yönlendirici etkilerinin zayıf olması • Esnaf-sanatkâr meslek kuruluşlarının temsil ve lobi yapma konusunda yetersiz kalması

16. Esnaf-sanatkârların temsilinde yaşanan nitelik sorunu, meslek kuruluşlarının yönetici ve personelinde yaşanan nitelik sorunu • 5362 sayılı Kanunun ihtiyacı karşılıyor olmaması • Esnaf-sanatkârlar ve meslek kuruluşlarının AB’ye giriş sürecinde AB’nin fonlarından yeterince faydalanmamaları

17. Fırsatlar • AB’ye üye olma sürecinin gerektirdiği değişim, gelişim ve yenilenme süreci • AB’ye tam üye olma halinde hizmetlerin serbest dolaşımı kapsamında esnaf ve sanatkârların AB ülkelerinde işyeri açabilecekleri gerçeği • AB ile diyalog sürecinde AB’deki benzer kesim, kurum ve kuruluşlarla işbirliğinin geliştirilmesi, iyi uygulama örneklerinin alınması • Dünyada ve ülkemizde küçük girişimciliğin desteklenmesine yönelik bir eğilimin bulunması ve bu eğilime yönelik politikalar-teşvikler oluşturulması

18. Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu istikrar ve ekonominin büyüme trendi • Anayasa’da esnaf-sanatkârı koruyucu hüküm bulunması, 60. Hükümet Programı ve Eylem Planında esnaf-sanatkârın yeniden yapılandırılması konusunda tedbirlerin bulunması • Hükümetle sosyal diyalog kültürünün artması ve görüşlerin sunulabileceği platformların oluşması (Hükümetin esnaf kesimine ve sorunlarına duyarlı olması) • Mesleki yeterlilikler sistemi ve MYK’nın kurulmasının, işgücünün niteliğinin geliştirilmesine, dolaşımına yönelik olumlu yansıması

19. Tüm gelişmiş ülkelerde demokrasinin ve güçlü ekonominin varlığının nitelikli insan gücüne sahip olmaya bağlı olduğuna ilişkin görüşler çerçevesinde Türkiye’de de mesleki eğitim ve yaşam boyu öğrenmenin önem kazanması • Esnaf-sanatkârı büyük sermayeye karşı koruyan düzenlemelerin yapılıyor olması (Büyük mağazalar, alışveriş merkezleri ve zincir mağazalar kanun tasarısı) • Enflasyonun ve faizlerin düşmesi nedeniyle daha uygun koşullarda kredi bulma ortamının oluşması, özel finans kuruluşlarının esnaf-sanatkâra hizmet verme isteklerinin artması • Haberleşme ve bilişim sektöründeki gelişmeler sonucunda bilgiye erişimin son derece kolaylaşması ve maliyetinin ucuzlaması ve böylece e-ticaretin zemininin kurulmuş olması

20. Esnaf-sanatkârın üreteceği ürünleri satabileceği dış pazarın genişliği (Türkiye’nin çok sayıda ülkeye ihracat yapıyor olması) • Teknolojideki gelişmelerin ve yaşamdaki değişikliklerin yeni iş alanları ve meslekleri yaratması • Sosyal güvenliğin öneminin giderek artması ve bunun esnaf ve sanatkârlara yansıması • Turizm faaliyetlerinin ülke geneline yaygınlaşması sonucu çok tanınmayan yerel özelliklere sahip ürünlerin, turistlerin aracılığıyla yaygınlaşması ve satılması • Özgün ve özel el sanatları ile organik ürünlerin dünyada önem kazanması

21. Küçük aile işletmesi olması nedeniyle istihdam giderlerinin daha az olması • Çok uluslu şirketlerin, ara malı üreten küçük işletme ve sanatkârlara olan ihtiyacının ekonomiye bağlı olarak artması • AB’nin küçük işletmeler için ayırdığı kaynaklardaki artış eğilimi (Esnafın AB projelerinden faydalanmasına yönelik çalışmalar) • AB ve Dünya Bankası projeleri kanalıyla yeni kaynak ve fırsatların oluşması

22. Tehditler • Devletin kapsamlı ve gerçekçi bir esnaf-sanatkâr politikasının olmaması • Anayasa’daki esnaf-sanatkârı koruyucu hükmün kaldırılmasının düşünülmesi • Esnaf ve sanatkâr tanımının günümüz koşullarına uygun olmaması • Esnaf ve sanatkârları kapsayan güncel, güvenilir ve sağlıklı bir veri tabanının olmaması • Değişik kurum ve kuruluşlar tarafından kullanılan meslek kodlarının tek tip olmaması

23. Esnaf-sanatkârları ve onların meslek kuruluşlarını ilgilendiren yasal düzenlemeler hazırlanırken esnaf teşkilatından görüş alınmaması, alınan görüşlere ilgili yasal metinlerde yer verilmemesi • Esnaf-sanatkâra yönelik faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliği ve organizasyon problemleri • Ekonomide istikrar sağlanmaması ve buna bağlı olarak sık sık ekonomik krizler yaşanması • Gelir dağılımının bozulması sonucunda esnaf-sanatkârın müşterisi konumundaki orta sınıfın erimesi • AB ile uyum sürecinin gerektirdiği bir takım taşınması zor mevzuat ve uygulamalar

24. Esnaf-sanatkârların sosyal güvenliğine ilişkin yasal düzenlemelerde var olan eksiklikler, Sosyal Güvenlik Kurumunun Yönetim Kurulunda TESK’in temsil edilmemesi • Ücret üzerinden alınan yüksek sosyal güvenlik primleri ve vergi oranlarının yüksek olması • Hükümetlerin uyguladığı yanlış teşvik sistemleri, teşvik sistemleri içinde esnaf-sanatkâra yeterince ya da hiç yer verilmemesi • Halk Bankası’nın özelleştirilmesi, Devletin esnaf-sanatkâr kredilerine olan sübvansiyonun uygulamasından vazgeçmesi, uygun kredi imkânlarının yaratılamaması • Devletin esnaf-sanatkârı ve mikro işletmeleri koruyan vergi uygulamalarından vazgeçmesi

25. İhtiyaç duyulan nitelik ve nicelikte eleman bulunamaması • BASEL II kriterlerinin uygulanmaya başlanmasıyla esnaf-sanatkârın kredilerden yararlanma imkânının daha da azalacak olması • Büyük mağazaların açılışını kurallara bağlayan, beklenen yasa tasarısının düzenlemeleri içerecek şekilde yasalaşmaması ihtimalinin yüksek olması • Kamu kurum ve kuruluşlarının kâr amaçlı üretim ve ticaret yaparak haksız rekabet oluşturması • Kayıt dışı ekonominin yarattığı haksız rekabet ortamı

26. İşyeri açılması sırasında aranan ustalık belgesi ile ilgili yasal düzenlemeler arasındaki çelişki (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin yasasının 102. maddesinden kaynaklanan haksız rekabet) • Küreselleşmenin yarattığı yüksek rekabet ortamı (Çin ve Hindistan’ın Türkiye pazarına girmesi sonucu yaşanan olumsuz ekonomik ortam) • Kaybolmaya başlayan mesleklere yönelik yeterince politika belirlenmemesi • Etkin yönetim, inovasyon, kurumsallaşma, girişimcilik konularında farkındalık yaratacak eğitim/danışmanlık olanaklarının olmaması

27. Esnaf ve sanatkârlara işyerlerini kurma ve sürdürme aşamalarında eğitim ve danışmanlık hizmeti verecek, başta kendi örgütleri olmak üzere kurum ve kuruluş bulunmaması • Yasalarda yapılacak bir takım düzenlemeler ile esnaf-sanatkârlar meslek kuruluşlarının gelirlerinin azaltılması, yetkilerinin daraltılması • Şoför esnafının esnaf statüsünden faydalanmaması

28. Durum tespitinden sonra ikinci aşama nereye ulaşmak istediğimizin belirlenmesine gelir. Bu aşamada kurumun vizyonu (geleceğe yönelik beklenti ve özlemleri), misyonu (yüklenmek zorunda kaldığı görev) ortaya konur.

29. Üçüncü aşama; “Bu hedeflere nasıl ulaşırız?” konusudur. Bu aşamada plana uygun kaynak tahsisi yapabilmek için bütçeleme yapılır. Uygulamaya konulmuş planları ve programları, uygulamaya imkân verecek şekilde bütçe hazırlanır.

30. Dördüncü aşama ise; Başarının takip edilmesi, engellerin ortadan kaldırılması ve değerlendirilmesidir.

31. Bugün dünyada gelişmiş ülkeler, belirledikleri ülke stratejileri ile bugüne hazırlanmanın ötesinde, geleceğe hazırlanmak için büyük çabalar içerisindedir. Biz de geleceğin şartlarının çok daha rekabetçi olacağının farkında olmalı ve odamızın stratejik planlarını hazırlamalı ve uygulamalıyız. Saygılarımızla İSTESOB EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

32. Hazırlamış olduğumuz sunumları www.istesob.org web adresinden “Mesleki Eğitim” bölümüne girerek bilgisayarınıza indirebilirsiniz.

33. TEŞEKKÜR EDERİZİSTESOB EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜEğitim Müdürü: Metin İÇTEMEğitim Müd. Asistanı: Ahmet Z. GÜNDOĞDU