ΠANEΠIΣTHMIO AIΓAIOY ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣ

1. ΠANEΠIΣTHMIO AIΓAIOY ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ TΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΥΛΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΕΠΑΕΣ: Εμπόδια, Οράματα, Προοπτικές ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 Ιουνίου 2008, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Δημοκρατίας 1, Ρόδος Κτίριο Κλεόβουλος, Αμφιθέατρο Α΄ ορόφου

2. ΝΕΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΕ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ: Ο άξονας του φύλου Πέρσα Φώκιαλη

3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ENOTHTA Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ: ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΝΕΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΣΕ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙΙ: Ο ΑΞΟΝΑΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ VI: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

4. ENOTHTA I ΕΙΣΑΓΩΓΗ

5. ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ • Αναβάθμιση και βελτίωση της ποιότητας των μαθημάτων όσον αφορά την • - Οργάνωση, • - Διαχείριση • - Διδακτική προσέγγιση • 2. Εισαγωγή στο περιεχόμενο των μαθημάτων τριών βασικών θεματικών αξόνων • - Φύλο • - Περιβάλλον • - Νέες τεχνολογίες

6. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ • Η εργασία αυτή: • Εξετάζει τη λογική • υπό την οποία ενσωματώθηκανοι τρεις θεματικοί άξονες • -φύλο, περιβάλλον, νέες τεχνολογίες- • σε ορισμένα μαθήματα οικονομικού περιεχομένου • 2. Απομονώνει ένα άξονα –το φύλο- • και εξετάζει την οπτική υπό την οποία το φύλο γίνεται αντικείμενο των μαθημάτων αυτών.

7. ΕΝΟΤΗΤΑ II ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΝΕΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΣΕ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

8. ΑΞΟΝΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΦΥΛΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ • ΜΑΘΗΜΑΤΑ • 1. Οικονομία της Εκπαίδευσης • 2. Οικονομική και Κοινωνική Ανάπτυξη και Εκπαίδευση • 3. Εκπαίδευση και Αγορά Εργασίας

9. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 1: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ/ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Η εκπαίδευση επηρεάζει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

10. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΝΕΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» ΝΕΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Ανάπτυξη δεν είναι μόνο μεγέθυνση αλλά και μεταβολή δομών, θεσμών και αρχών ΝΕΕΣ ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Η ανάπτυξη συνδέεται με - Την αρχή της ισότητας (φύλο) - Τη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών (αειφόρος ανάπτυξη) - Την προσαρμογή στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον (τεχνολογία)

11. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 2: • ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ • ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ/ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ • Θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου • (α) Περισσότερη εκπαίδευση/ επιμόρφωση • =αύξηση παραγωγικότητας • (β) Εστίαση εκπαίδευσης/ επιμόρφωσης σε συγκεκριμένα • πεδία = αύξηση της παραγωγικότητας

12. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΝΕΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ» ΦΥΛΟ: Δείκτες εκπαίδευσης/ επιμόρφωσης ανά φύλο σε σχέση με παραγωγικότητα Π.χ Βελτίωση των δεικτών εκπαίδευσης γυναικών, Χαμηλοί δείκτες επιμόρφωσης γυναικών, Εκπαίδευση των γυναικών σε τεχνολογία κλπ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Εκπαίδευση , στάσεις για περιβάλλον, επίδραση στην οικονομία και την παραγωγικότητα ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Εισαγωγή, επέκταση εφαρμογής των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας

13. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 3 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ / ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Η εκπαίδευση: (α) Επηρεάζει τις επαγγελματικές επιλογές και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την αποδοτικότητα/ ανταγωνιστικότητα της αγοράς εργασίας (β) Επηρεάζεται από την αγορά εργασίας

14. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΝΕΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» ΦΥΛΟ: - Η εκπαίδευση που αναπαράγει στερεότυπα δημιουργεί αγορά εργασίας με στερεότυπα και διακρίσεις. - Η αγορά εργασίας με στερεότυπα και διακρίσεις επηρεάζει την εκπαίδευση ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Εκπαίδευση που δεν έχει περιβαλλοντική διάσταση οδηγεί σε αγορά εργασίας και οικονομία που δεν σέβεται το περιβάλλον ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ: - Εκπαίδευση χωρίς νέες τεχνολογίες δεν οδηγεί σε ανταγωνιστική αγορά εργασίας - Αγορά εργασίας χωρίς τεχνολογία αφήνει ανεκμετάλλευτο ένα αποδοτικό εργατικό δυναμικό.

15. ENOTHTA III Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

16. Η ενσωμάτωση της οπτικής του φύλου στα μαθήματα οικονομικού περιεχομένου - Δημιουργεί ανάγκη αναθεώρησης των συνθηκών/ υποθέσεων ceteris paribus οι οποίες στηρίζουν την κλασική οικονομική θεωρία. Αυτό γιατί οι εξελίξεις της γυναικείας παρουσίας στην οικονομία δεν μπορεί να θεωρούνται «σταθερές συνθήκες». - Οδηγεί την οικονομική θεωρία σε απόκλιση από τον αυστηρό κορμό της. Αυτό γιατί η παρουσία της γυναίκας στην οικονομία διαμορφώνει νέες καταστάσεις – νέα φαινόμενα.

17. Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

18. Η πορεία της γυναίκας προς την οικονομία είναι μια πορεία • (α) ανοδική, αλλά και • (β) ανηφορική

19. Προσομοίωση: Η πορεία της γυναίκας προς την αγορά εργασίας

20. Φορείς κοινωνικοποίησης Πολιτισμικό περιβάλλον

21. Ο μπροστινός τροχός: Φορείς κοινωνικοποίησης 1. Οικογένεια 2. Εκπαίδευση 3. Άλλοι φορείς

22. Ο πίσω τροχός: Πολιτισμικό περιβάλλον 5. Στερεότυπα Νοοτροπίες 4. Θεσμοί (νόμοι)

23. (α) Η μέση ηλικία γάμου ανδρών και γυναικών αυξάνεται. Η διαφορά στην ηλικία των συζύγων μειώνεται. (β) Η γεννητικότητα των γυναικών στις ανεπτυγμένες χώρες είναι μικρή. Στην Ευρώπη αντιστοιχούν ανά γυναίκα κάτω από δυο γεννήσεις. (γ) Η οικογένεια σήμερα είναι πυρηνική και όχι διευρυμένη. (δ) Υπάρχουν πολλά αποδεκτά πρότυπα οικογένειας εκτός από το κλασικό. (ε) Οι διακριτοί ρόλοι αλλάζουν αλλά με αργούς ρυθμούς. Οι κλασικοί ρόλοι της γυναίκας στην οικογένεια αποτελούν πραγματικότητα. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

24. Με άλλα λόγια : Η οικογένεια επηρεάζει αμφίδρομα την εργαζόμενη γυναίκα: Αφενός αποτελεί παράγοντα που περιορίζει τη γυναικεία επαγγελματική ανάπτυξη Αφετέρου προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα της συμμετοχής της γυναίκας στην αγορά εργασίας

25. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (α) Το ποσοστό των αναλφάβητων μειώνεται συνεχώς. Οι αναλφάβητες γυναίκες εξακολουθούν να είναι περισσότερες από τους αναλφάβητους άνδρες. (β) Παλιότερα στην πρωτοβάθμια αλλά κυρίως στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ο αριθμός των αγοριών ήταν μεγαλύτερος από τον αριθμό των κοριτσιών. Τώρα δεν υπάρχει διαφορά. (γ) Ολοένα και περισσότερα παιδιά επιδιώκουν και τελικά κατακτούν μια θέση στα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ. Ο αριθμός των κοριτσιών που σπουδάζουν μεγαλώνει συνεχώς και σε αρκετές χώρες είναι > από τον αριθμό των αγοριών. (δ) Ολοένα και περισσότεροι νέοι κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές. Στα μεταπτυχιακά (και κυρίως στα διδακτορικά) ο αριθμός των αγοριών είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των κοριτσιών.

26. (ε) Υπάρχουν σημαντικές διαφορές των φύλων στις προτιμήσεις μαθημάτων και στις επιδόσεις. Τα αγόρια επιλέγουν μαθήματα που έχουν σχέση με: • Μαθηματικά , • Φυσική, • Τεχνολογία • Πληροφορική. Τα κορίτσια επιλέγουν τα θεωρητικά μαθήματα • Γλώσσα, • Ιστορία, • Μαθήματα Ανθρωπιστικών Σπουδών. Συμπερασματικά, Η εκπαίδευση βοηθά τη γυναίκα να αναπτυχθεί επαγγελματικά. Θα βοηθούσαν περισσότερο κάποιες άλλες εκπαιδευτικές επιλογές

27. ΤΑ ΜΜΕ - Στη σοβαρή ειδησεογραφία ασχολούνται περισσότερο με άνδρες απ’ όσο με γυναίκες. - Προβάλλουν τη γυναίκα ως καταναλώτρια και όχι ως παραγωγό. - Προβάλλουν το μη παραδοσιακό γυναικείο πρότυπο αλλά σχεδόν εξ ίσου με το θηλυκό πρότυπο. - Ασχολούνται ελάχιστα με γυναίκες της τρίτης ηλικίας Συμπερασματικά: Η θέση της γυναίκας στα ΜΜΕ είναι αμφισβητούμενη.

28. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Όλα σχεδόν τα κράτη έχουν υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση για τον περιορισμό των διακρίσεων σε βάρος της Γυναίκας (1979). 26 κράτη δεν υπέγραψαν. Είναι η δεύτερη σε αποδοχή Διεθνής Σύμβαση. Συμπερασματικά: Η νομοθεσία έχει προσαρμοστεί στο σύγχρονο πρότυπο της εργαζόμενης γυναίκας

29. ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ- ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ • Οι νοοτροπίες και τα στερεότυπα σε βάρος των γυναικών αποτελούν παράγοντα που επηρεάζει άμεσα και έμμεσα την παρουσία της γυναίκας στην αγορά εργασίας. • Αποτέλεσμα των στερεοτυπικών αντιλήψεων είναι • Οι περιορισμοί στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές • επιλογές και • Οι προκαταλήψεις εργοδοτών, εργαζομένων και πελατών

30. Η γυναίκα προετοιμάζεται για την αγορά εργασίας μέσα από • Την οικογένεια (+ και -) • Την εκπαίδευση (+) • Τα ΜΜΕ και άλλους φορείς κοινωνικοποίησης (+ και -) Τους νόμους (+) Τις νοοτροπίες και τα στερεότυπα (-)

31. Τα φαινόμενα αυτά, που έχουν κοινωνικό περιεχόμενο, εξελίσσονται με σχετικά ταχείς ρυθμούς έτσι ώστε - Δεν μπορούν να θεωρούνται σταθερά - Πρέπει να ενσωματωθούν στις οικονομικές συναρτήσεις

32. Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΞΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

33. 1ο ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Η ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

34. Οι γυναίκες που εργάζονται εξακολουθούν να διατηρούν το ρόλο της μητέρας, της συζύγου και της κόρης. Τις πιο πολλές φορές προσπαθούν να συνδυάσουν την εργασία τους με τη φροντίδα της οικογένειας και κυρίως των παιδιών και των υπερήλικων γονιών.

35. Το εκκρεμές των ρόλων της εργαζόμενης γυναίκας Καριέρα Οικογένεια

36. Αυτό σημαίνει ότι : • Ο ελεύθερος χρόνος των γυναικών είναι ιδιαίτερα αποδοτικός • - Η θυσία του ελεύθερου χρόνου των γυναικών είναι μεγάλη. • Η οικονομική θεωρία πρέπει να προσαρμόσει στην έννοια της σχέσης ελεύθερου χρόνου/ απασχόλησης την έννοια της απόδοσης του ελεύθερου χρόνου.

37. 2ο ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Η ΔΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΗ ΚΑΡΙΕΡΑ

38. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Η γυναίκα συχνά διακόπτει την επαγγελματική της ζωή για να ασχοληθεί με τη φροντίδα των παιδιών και της οικογένειας.

39. Το μονοκόρυφο μοντέλο Χρόνος που αφιερώνεται στην απασχόληση 15 25 35 45 55 65 Ηλικία

40. 15 25 35 45 55 65 Το δικόρυφο μοντέλο Χρόνος που αφιερώνεται στην απασχόληση Ηλικία

41. 15 25 35 45 55 65 Το μοντέλο του αντίστροφου U Χρόνος που αφιερώνεται στην απασχόληση Ηλικία

42. Το μοντέλο του αντίστροφου U 15 25 35 45 55 65 15 25 35 45 65 55 65 15 25 35 55 45 Το δικόρυφο μοντέλο Το μονοκόρυφο μοντέλο

43. Σε παγκόσμιο επίπεδο • Για τους άνδρες επικρατεί το μοντέλο του αντίστροφου U. • Για τις γυναίκες συχνά επικρατεί το μονοκόρυφο και το δικόρυφο μοντέλο. • Σε πολύ λίγες ανεπτυγμένες χώρες (Σκανδιναβικές χώρες) επικρατεί για τις γυναίκες το μοντέλο του αντίστροφου U . • Όσο περνούν τα χρόνια αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών που ακολουθούν το μοντέλο του αντίστροφου U.

44. Συνέπειες της διακοπτόμενης καριέρας • Η γυναίκα αισθάνεται προσωρινή στην εργασία και δεν επιδιώκει την προσωπική και επαγγελματική της ανάπτυξη (άρα αλλάζουν τα δεδομένα ζήτησης επιμόρφωσης) • Οι εργοδότες αποφεύγουν να προσλαμβάνουν γυναίκες και οι εργαζόμενοι δεν επιθυμούν να συνεργάζονται με γυναίκες (διακρίσεις) • Όταν, μια γυναίκα που διέκοψε την εργασία της θέλει να ξαναεργαστεί, δύσκολα βρίσκει εργασία, έχουν αλλάξει οι συνθήκες κλπ. (άρα αλλάζουν τα δεδομένα της ζήτησης εργασίας) • Η οικονομική θεωρία πρέπει να ενσωματώσει το φαινόμενο της διακοπτόμενης καριέρας σε αυτά της ορθολογικής συμπεριφοράς

45. 3ο ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Ο ΓΥΑΛΙΝΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

46. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΝΟΥ ΤΟΙΧΟΥ Οι γυναίκες συγκεντρώνονται σε λίγα επαγγέλματα –τα γνωστά και ως ‘γυναικεία επαγγέλματα’. Δημιουργείται έτσι μια γυναικεία αγορά εργασίας απομονωμένη από την ανδρική αγορά(δυϊσμός). Ανάμεσα στη γυναικεία αγορά και την ανδρική δημιουργούνται δυσκολίες επικοινωνίας. Είναι σαν να υπάρχει ένας γυάλινος τοίχος που χωρίζει τις δυο αγορές.

47. Ενδεικτικά … Στην Ευρωπαϊκή Ένωση • Το 60% των ανδρών απορροφάται σε 15 κλάδους • Το 60% των γυναικών απορροφάται σε 6 κλάδους: • Υγεία (17%), • Εκπαίδευση (11%), • Λιανικό εμπόριο (13%), • Δημόσια διοίκηση (7%), • Εργασίες γραφείου (7%) • Ξενοδοχεία και εστιατόρια (5%). • ΣΥΝΟΛΟ 60%

48. Συνέπειες του φαινομένου του γυάλινου τοίχου: • - Περιορισμός των επιλογών της γυναίκας • Έλλειψη κινητικότητας μεταξύ των • επαγγελμάτων • - Χαμηλές αμοιβές • - Χαμηλές προοπτικές • - Έλλειψη ανταγωνισμού

49. 4ο ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Η ΓΥΑΛΙΝΗ ΟΡΟΦΗ

50. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ Οι γυναίκες συγκεντρώνονται στις χαμηλές βαθμίδες ιεραρχίας και αποφεύγουν τις θέσεις υψηλού κύρους και ευθύνης