EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM

1. EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM

2. EDAT(İLĞEÇ) • Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere “edat” denir. • “Gibi,ile,için,kadar,yalnız,üzere,-den beri,-den ötürü, • e dek,-e doğru…”sözcükleri belli başlı edatlardır. • Kır çiçeklerini senin için topladım. • Senin kadar beceriksiz biri görmedim.

3. A)EDATLARIN ÖZELLİKLERİ • 1)Edatların anlamı sözcükler arasında kurdukları ilgilerle belirir.bu ilgiler şunlardır:”nedenlik ,eşitlik araç , benzerlik amaç ,yaklaşık…” • Kompüse tramvayla gidebilirsin.(araç ilgisi) • Akrabalarını ziyaret etmek için Van ‘a gitti.(amaç ilgisi) • Benim kadar sende çalışmalısın.(eşitlik ilgisi)

4. EDATLARN ÖZELLİKLERİ • 2)Edatlar, adlarla ve adıllarla çoğu kez tamlama biçiminde kullanılır: • Eve doğru koşarak geldi. • Senden başka kim gelecek? • Bu yaz geçen yaza göre daha kurak geçti.

5. EDATLARIN ÖZELLİKLERİ • 3)Edatlar iyelik eki alırsa ad görevinde bulunur: • Senin gibileri adam olmaz. • 4)Edatlar cümlede birleştiği sözcükle eylemin zamanına yada nasıl yapıldığını bildirirse zarf olur: • Sevgiyle ve şefkatle çocuklarının yüzünübakıyordu.

6. EDATLARIN ÖZELLİKLERİ • 5)Edatlar cümlede sıfat tamlamalarından olur: Bu için onun gibi eleman olmaz. 6) Edatlar diğer sözcük türleri gibi cümlede özne tümleç ,yüklem görevinde bulunur. Akdeniz kıyıları dümdüz cilalanmış gibidir.

7. B)EDAT OLARAK KULLAQNILAN SÖZCÜKLER • 1) İLE • Sözcükler arasında araç ve beraberlik anlam ilgisi kurar.Birlikte kullanıldığı sözcüğe –la -le -yla -yle şeklinde bitişik yazılır • Faytonla Meram ‘ı gezdik. • Dağ yolunda araba ile daha ileri gidemedik . • Arkadaşlarla sahilde yürüdük • Beni görünce heyecanla ayağa kalktık.

8. UYARI: • “İle” hem edat hem de bağlaçtır. • “İle” eş görevli sözcükler arasında kullanılırsa bağlaç: sözcükle fiil arasında araç benzerlik nedenlik ilgisi kurulursa edat olur. İlenin edat mı bağlaç olduğunu şöyle ayırt edilir. Cümlede “ ile” nin yerine “ve “ getirilirse anlam bozulmuyorsa bağlaç bozuluyorsa edat olur

9. 2) İÇİN : Sözcükler arasında amaç, özgülük ve neden-sonuç anlam ilgisi kurar. Yemek için yaşamalı ,yaşamak için yemeli. Çalışmadığım için başarısız oldun. Bütün bunlara senin için katlandım 3) GİBİ: Sözcükler arasında benzetme ve karşılaştırma anlam ilgisi kurar. Çıra gibi uğrunda yanarım

10. UYARI:”-ce –msi -cesine -cileyen” ekleri “gibi”edatın yerine kullanılabilir Oğluna:”Arkadaşça konuşalım” dedi. 4)KADAR:Sözcüklerin arasında ”karşılaştırma benzerlik ölçü aşağı yukarı” anlam ilgisi kurar. Senin bugün cennet kadar güzel vatanın var. Sedat Nalan kadar çalışkan değil.

11. 5) – e doğru:Sözcükler arasında “karşılaştırma görelik “ anlam ilgisi kurar . Yönelme durum eki (-a –e) alan sözcüklerle kullanılır. • Banagöre bu olaydan alınacak çok ders var. • Düne göre bugün içerisi daha sıcak. • UYARI:- “ce” eki “-e göre “ anlamıyla edat olarak kullanılır. • Sence ben mi hatalıyım?

12. 5) e- doğru: Sözcükler arasında “yönelme “anlam ilgisi kurar. Kendisinden önceki sözcüklere durum eki ( -a -e) ile bağlanır. • Akşama doğru köy halkı evine döner. • Kapıya doğru sessizce yürüdü. • UYARI:Doğru sözcükleri edat olmanın dışında sıfat ,zarf ve ad olarak kullanılır. • Problem çözümlerinin doğrusu bende ad

13. Benimle bir daha doğrukonuş! zarf Doğru söz yemin istemez. Sıfat 7)Başka ( -den başka) Guruplaştığı sözcüğün karşıladığı kavramın tuttuğunu belirtir.Kendisinden önceki sözcüğe ayrılma durum ekini(- den - dan) alarak bağlanır Ondan başka dostumuz yokmuş.

14. UYARI:Başka sözcüğü edat olmanın dışında sıfat adıl ve zarf olarak kullanılır. • Başka dil istemez.Türk çemiz yeter bize. sıfat İçeriye görevlilerden başkasınıngirmesi yasaktır. adıl Bu çocuk da her gün başka giyinir. zarf

15. 8)Yalnız:Cümlelere sadece ancak anlamı verir. • Emre yalnız gitar çalmayı seviyor. • UYARI:1)”Yalnız “ sözcüğü cümlede “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaç: “sadece” anlamında kullanıldığında edat olur. • Giderim: yalnız sen de benimle gel. • bağlaç • Bu işi yalnız o çözer. • edat

16. 2)”Yalnız” sözcüğü sıfat ,zarf ve ad olarak kullanılır : • Yalnız insanlar paylaşmayı bilmez. sıfat • Aslanlar yalnız yaşar; tilkiler sürüyle. zarf • Biliyorum, evde şuan yalnız . ad

17. BAĞLAÇ • Yalnız başlarına anlamları olmayan eş görevli sözcüklerin söz öbeklerini ya da cümleleri bağlamaya yarayan bunlar arasında anlam biçim bakımından bağlantı kuran sözcüklere bağlaç denir. Ve ile fakat ama, ancak , çünkü, eğer, yoksa belki yani de ki ya…ya • Hem suçlu hem güçlü • Kazak aldım:fakat beğenmedim. • Ne kızı ne dünürü küstürür.

18. UYARI:1) Bağlaçlar cümle içinde bağladıkları sözcüklerin görevlerini değiştirmezler Fakat edatlar birlikte kullandıkları sözcüklere değişik görevler kazandırır. • “Rüya gibi bir tatilgeçirdik “.cümlesinde”gibi” edatı kendisinden öncekisözcükleri öbekleşerek kendinden sonraki sözcüğün sıfatı olmuştur. • Emel ve Emre kan bağışında bulunmuşlar.Cümlesinde kullanılan “ve” bağlacı cümlede herhangi bir görev değişikliği olmamıştır.Özne görevinde sözcükler bağlanmıştır.

19. 2)Bağlaçlar cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz.Yalnızca anlam darılması olabilir. • Sabırlaumut insanın dayanağıdır. • Sabır ,umut insanın dayanağıdır. • 3)Bağlaçlar , bağlama görevinin yanı sıra cümleye de değişik anlamlar kazandırabilir. Ne şiş yansın ,ne kebap(Biçimce olumlu filleri anlamca olumsuz fil yaptı.)

20. SIK KULLANILAN BAĞLAÇLAR • 1)De/da (dahi) • Aynı türden sözcükler aynı görevdeki öğeleri ve cümleleri birbirine bağlar.Cümleye “istek dilek övgü küçümseme azar korkutma anlamları kazandırır. • Ara sıra da haber etse.(istek) • Okuyacaksın da göreceğiz.(küçümseme) • Sen de mi geldin?(şaşma) • Hande de sınıfı geçmiş.(benzerlik eşitlik)

21. 2)Ki • Kendisinden önce ve sonra gelen anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlar.Ad ya da ad soylu sözcükleri de kendisinden sonra gelen cümleye bağlar. • Ağlamış ki kirpikleri ıslanmış. • Daha önce görmemiştim ki tanıyayım. • Duydum ki unutmuşsun gözlerini rengini.

22. UYARI:1)”ki” cümleye değişik anlam kazandırır. • Ona güvenilmez ki.(yakınma) • Bu paketin içinde ne var ki! (kuşku) • Neden böyle düşündü ki!(şaşma) • 2) Bağlaç “ki”ile ilgili adılı olan ve sıfatı türeten ” -ki” karıştırılmamalıdır.Ek olan “-ki” ler kaldırılınca cümlenin anlamlarında bozulma olur • Benin çantam seninkindendaha büyük., ilgi adılı

23. 3) Ve:Görevce aynı olan öğeleri ve aynı türden sözcükler bağlar. • Hareketli ve mutlu bir çocuktu. • Her sabah erken kalkar ve spor yapar. • 4)Fakat,Ama:Cümleleri birbirine bağlar ve cümleye “olumsuzluk karışıklık ayrılık koşul “ anlamı katar. • Gelmek için söz verdi; fakat gelmedi. • Küçük bir kasabaydı ; ama her türlü imkan vardı.

24. 5) Ne … Ne…cümlede eş görevli , cümleleri bağlar ve kullanıldığı cümleye olumsuzluk anlamı katar. • Ne buz ne soğuk su var. • Aylardır ne bir haber gönderdi ne de geldi. • Ne kızı verir ne dünürü küstürür. • Ne evim var ne ailem. • Su ne soğuk ne sıcaktı.(ılık)

25. Ünlem • “Sevinç , korku ,üzüntü , acı ,şaşma , öfke , pişmanlık beğenme” gibi ansızın belirlenen duyguları daha canlı etkili biçimde anlatmaya yarayan yada bir doğa sesini yansıtan sözcüklere “ünlem” denir. “a , e , ha hey , ya , ah , haydi , vah , vay , eyvah , aman “gibi sözcükler başlıca ünlemdir. • E!Ne olacak bunun sonu?(şaşma) • Ay Ne güzel sevimli şey! (beğenme)

26. UYARI 1)Ad sıfat adıl zarf eylem türündeki sözcükler ve yansımalar da ünlem görevinde kullanılır • Arkadaş! yurdumu alçaklara uğratma sakın. • Güzel! böyle devam et 2)Ünvanlar ve kişi adları yüklem görevinde kullanılır Doktor Bey! bakar mısınız? 3)Cümlelerde bazen ünlem olarak kullanılır Çekilin başımdan!

27. RABİA LAÇİN