Kryetari i Shtetit

1. Kryetari i Shtetit

2. Kryetari i shtetit • Organi më i lartë në shtet • Përfaqëson shtetin brenda dhe jashtë • Kryesisht individual. • Kryesisht jo qeverisës.

3. Format e kryetarit të shtetit • Monarku: • Jo qeverisës por herë pas here shfaqet me disa kompetenca në varësi të modelit (honorifik, ose veprues me dekrete) • Institucion i trashëguar i lidhur me traditën. • Pa mandat • Presidenti: • Kryetar tipik i republikave (pavarësisht nga modeli) • Qeverisës ose jo (në varësi të sistemit të qeverisjes së zgjedhur) • Me mandat

4. Monarku • Mbetje e së kaluarës por me cilësi të reja. • I pazgjedhshëm, pra i trashëguar. • Nuk mban përgjegjësi sepse është i palegjitimuar në mënyrë demokratike. • Rol honorifik, në disa raste kompetenca përfaqësimi dhe rrallë ndërmjetësimi. • Për sa më lartë vihet në pikëpyetje roli i tij si kryetar i shtetit.

5. Presidenti Kompetencat dhe përgjegjësitë e Presidentit janë në varësi të Kushtetutës që adoptohet Në bazë të disa kushtetutave • roli i presidentit është pak më tepër se ceremonial, si në Gjermani, Itali, Greqi etj.(sistemi parlamentar) • presidenti është përgjegjës për funksionet e ekzekutivit dhe ushtron kompetenca dhe influencë të jashtëzakonshme, si në SHBA (sistemi presidencial) • ekzistojnë edhe sisteme që kombinojnë sistemin presidencial me atë parlamentar. Franca është shembull i këtij sistemi.(sistemi semipresidencial)

6. Roli i Presidentit të Republikës në legjislacionin shqiptar • Ka njohur pozicione të ndryshme. • Në Dispozitat Kryesore Kushtetuese: • një organ jo me kompetenca të shumta. • funksioni i tij ishte i papajtueshëm me atë të anëtarit të ndonjë partie politike. • Me ndryshimet që ju bënë d.k.k. në Prill të vitit 1992, Presidentit u paraqit tepër i fuqizuar me kompetenca në të tre pushtetet dhe nuk konsiderohej i papajtueshëm funksioni i tij me atë të qënies në organet drejtuese të partise politike, e cila e kish zgjedhur.

7. Presidenti i Republikës honorifik ? • Një president me kompetenca të shumta, i pashkëputur nga përkatësia politike. • Shpesh përfshihej aktivisht në qeverisje. • Presidenti i Republikes i afrohej më shumë formës së republikës presidenciale apo dhe semipresidenciale

8. Roli i Presidentit në Republikën Parlamentare • Kryetar i shtetit • Përfaqëson unitetin e popullit • Organ neutral • Respektimi i kushtetutës, stabiliteti dhe ekuilibri qeverisës

9. Përfaqësimi i unitetit të popullit • Nuk bën pjesë në asnjë parti politike (pas zgjedhjes). • Nuk shpreh preferenca ndaj grupeve të ndryshme shoqërore (besimeve fetare, kategorive sociale, minoriteteve, etj). • Angazhohet politikisht dhe institucionalisht për të mirën e përgjithshme. • Është arbitër midis forcave politike në rast krizash ose mosmarrëveshjesh.

10. Përfaqësimi i shtetit shqiptar • Mbikëqyr veprimtarinë shtetërore si kryetar i shtetit. • Përfaqëson vendin në marrëdhënie me jashtë por: a) nuk e formon vetë vullnetin e shtetit; b) ai vetëm shpreh vullnetin e formuar nga organet qeverisëse. • Përfaqëson integritetin shtetëror.

11. Presidenti i Republikëssi garant i Kushtetutës • Merr pjesë në procesin e emërimit të organeve kushtetuese. • Ka të drejtën e vetos pezulluese për ligje antikushtetuese. • Shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi. • Në raste krize u bën thirrje forcave politike dhe organeve qeverisëse për respektimin e Kushtetutës. • Ka të drejtë të vërë në lëvizje GjK.

12. Presidenti në raport me pushtetin legjislativ • Ushtron kompetencën për • shpalljen e ligjeve, • të drejtën e vetos ndaj ligjeve të Kuvendit, • shpërndarjen e Kuvendit në rastet e pamundësisë së zgjedhjes së Kryeministrit, • emërimin apo shkarkimin e ministrave, • shpalljen e gjendjes së luftës, • nxjerrjen e akteve që kanë fuqinë e ligjit gjatë gjendjes së luftës etj. • thirrjen e mbledhjes së parë të Kuvendit pas përfundimit të zgjedhjeve.

13. Presidenti në raport me pushtetin gjyqësor • Ai është Kryetari i Këshillit të Lartë të Drejtësisë. • Emëron apo shkarkon gjyqtarët dhe funksionarëve të tjerë që kanë të bëjnë me drejtësinë. • Emëron me pëlqim të Kuvendit, Kryetarin dhe anëtarët e Gjykatës Kushtetuese, Kryetarin dhe anëtarët e Gjykatës së Lartë, • Emëron dhe shkarkon Prokurorin e Përgjithshëm me pëlqimin e Kuvendit dhe prokurorët e tjerë me propozim të Prokurorit të Përgjithshëm.

14. Presidenti në raport me pushtetin ekzekutiv • Emëron kryeministrin dhe ministrat dhe shkarkon ministrat me propozim të Kryeministrit. • Emëron, liron apo tërheq përfaqësuesit e plotëfuqishëm të RSH në shtete apo organizata ndërkombëtare. • Lidh marrëveshje ndërkombëtare.

15. Në kompetencat e luftës • Presidenti është Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura. • Drejtimi i një lufte është një kompetencë me natyrë ekzekutive dhe aktet që Presidenti nxjerr në këto raste marrin karakterin e akteve administrative. • Presidenti mund ta shpall gjendjen e luftës, kur i kërkohet nga KM (nenit 171/1) • Dekreti për shpalljen e gjendjes së luftës duhet t’i paraqitet Kuvendit brenda 48 orëve nga nënshkrimi i tij; • Presidenti është në pozicionin e propozuesit, pasi është Kuvendi ai që vendos shpalljen e gjendjes së luftës dhe gjendjen e mobilizimit dhe çmobilizimit të përgjithshëm apo të pjesshëm. (neni 171/2)

16. Kompetenca administrative • Kërkon mendim dhe të dhëna me shkrim nga drejtuesit e institucioneve shtetërore për ]ështje të ndryshme.p për qëllime informimi. • Jep dhe lejon lënien e shtetësisë shqiptare. • Jep ose heq gradat ushtarakëve të lartë. • Jep dekorata dhe tituj nderi. • Emëron rektoret e universiteteteve; • Emëron kryetarin e Akademisë së Shkencave;

17. Kushtet e zgjedhshmërisë • Të jetë i lindur shtetas shqiptar. • Të ketë qëndrim jo më pak se 10 vitet e fundit në Shqipëri. • Të ketë mbushur moshën 40 vjeç.

18. Zgjedhja e Presidentit • Procedura fillon 60 ditë para mbarimit të mandatit të presidentit paraardhës (neni 88/2). • Propozimi i kandidatit prej jo më pak se 20 deputetë. • Kërkohet 3/5 e votave për zgjedhjen vetëm në votimin e parë, dytë ose tretë; i katërt dhe i pestë me shumicë të thjeshtë. • Nëse dështojnë të 5 votimet, Kuvendi shpërndahet. Pas zgjedhjeve të reja Presidenti do të zgjidhet me shumicë të thjeshtë. • Votim i fshehtë dhe pa debat.

19. Mandati i Presidentit • Ushtron detyrën për 5 vjet me të drejtë rizgjedhjeje vetëm një herë. • Presidenti fillon detyrën mbasi bën betimin (kusht për fillimin e detyrës). • Papajtueshmëria e mandatit të presidentit me: • një funksion tjetër publik; • qenien anëtar partie; • me një veprimtari private.

20. Përfundimi i mandatit • Në përfundim të afatit 5 vjeçar (në të njëjtën datë të të njëjtit muaj të vitit të pestë). • Kur jep dorëheqjen • Kur vdes • Kur shkarkohet • Kur vërtetohet pamundësia e ushtrimit të detyrës

21. Pamundësia për ushtrimin e mandatit (neni 91 I KSH) • Pamundësia e përkohshme: • Kryetari i Kuvendit ushtron kompetencat e Presidentit. • Pamundësia për të ushtruar detyrën për më shumë se 60 ditë: • Kuvendi vendos me dy të tretat për dërgimin e çështjes në GjK; • Kur vërtetohet pamundësia vendi mbetet vakant; • Zgjedhjet për Presidentin e ri bëhen brenda 10 ditëve nga dita e vërtetimit të pamundësisë

22. Mospërgjegjësia e Presidentit • Nuk ka përgjegjësi për aktet e kryera në ushtrim të detyrës së tij (neni 90). • Presidenti mund të shkarkohet për: • shkelje të rëndë të Kushtetutës • kryerjen e një krimi të rëndë • Propozimi për shkarkim nga 1/4 e deputetëve, miratimi i shkarkimit nga 2/3 e deputetëve. • Shqyrtimi i vendimit të shkarkimit bëhet nga Gjykata Kushtetuese.

23. Roli i Presidentit në republikën parlamentare • Presidenti i Republikës si kryetar i shtetit dhe përfaqësues i unitetit të popullit • është rregullator midis pushteteve, jo pjesëmarrës në ushtrimin e tij; • garanton ushtrimin në mënyrë të pavarur të tre pushteteve dhe pa cënuar njëri tjetrin.

24. Roli i Presidentit në Republikën Presidenciale • Është organ më i lartë qeverisës. • Mban rolin e drejtuesit të ekzekutivit dhe të kryetari të shtetit. • Është diplomati më i lartë dhe drejtuesi më i lartë i administratës. • E gjithë figura shtetërore është e përfaqësuar dhe mishëruar tek një person i vetëm. • Përgjegjësia politike është e plotë, • Kontrollohet nga ligjvënësi vetëm në rast të tradhtisë dhe veprës penale - impeachment

25. Përfundime • Kryetari i shtetit mund të paraqitet me kompetenca të ndryshme. • Pavarësisht rolit që ai ka në të gjitha rastet ai mbetet organi më i lartë i shtetit. • Roli përfaqësues dhe ekuilibrues i tij nuk dobësohet pavarësisht formës së zgjedhur dhe kompetencave.

26. Kazus • Presidenti i Republikës nisur nga gjendja shqetësuese e gjakmarrjes në vend, merr iniciativën për të ngritur një komitet të drejtuar prej tij për zhdukjen e fenomenit. • Pasi kjo iniciativë bëhet publike dhe disa deputetë reagojnë duke u shprehur se Presidenti s’ka kompetencë të marrë iniciativa të tilla sepse këtë duhet ta bëjë qeveria ose parlamenti. • A është i bazuar ky arsyetim? Cili është roli i Presidentit në përgjithësi dhe në këtë rast në veçanti?